Spartak Tili: Gabim i madh qe lashe Shqiperine!

[EMAUS]

Interviste Artisti i merituar Spartak Tili tregon për jetën në Greqi: Vuajtjet e emigrantit

“Gabim i madh që lashë Shqipërinë”

Grekët nuk duan të bashkëpunojnë me shqiptarët. Në RTV-të greke nuk jepet asnjë këngë shqip

ATHINË – Artisti shqiptar Spartak Tili, prej disa vitesh jeton në shtetin fqinj, atë të Greqisë. Përveçse organizon koncerte, atij i duhet edhe të punojë në punëra të ndryshme për të përballuar jetesën, si të gjithë emigrantët e tjerë. Para pak ditësh, në Athinë, ai së bashku me bashkëshorten e tij, kanë dhënë një koncert për bashkëatdhetarët. Por ajo që bëri më tepër përshtypje dhe që të ngelej në mendje, ishte një frazë e shkëputur nga ai. “Më falni që nuk mund të këndojmë më gjatë bashkë, por më duhet të largohemi, se jemi edhe në punë…”.

Gjithkush, ka të drejtën të jetojë e punojë ku të dojë. Po përtej kësaj të drejte, besoj se ka edhe caqe, të cilat janë dhe duhet t’i përcaktojë vetë domosdoshmëria e përparimit të vetë shoqërisë. Nuk e di që ne si komb jemi kaq të pasur, sa të harrohen personalitete, krijimi i të cilëve është vetë indetifikimi i kulturës dhe qytetërimit të popullit.

Dhe dyfish e rëndë është kjo harresë me dashje, kur të vërtetohen praktikisht. Fakti?!Pas asaj mbrëmjeje, ku artisti kërkoi falje bashkëatdhetarëve që s’mund të këndonte më gjatë, erdhi dhe dha koncert në Athinë Orkestra Simfonike e RTSH-së. E artisti emigrant, që në krijimtarinë e tij ka dy poema të luajtura nga kjo orkestër, mungoi. Mungoi vepra e Artistit të Merituar, Spartak Tili. Pavarësisht se Orkestra Simfonike e RTSH-së ekzekutoi vepra të artistëve të huaj dhe ne e duartrokitëm….Në të njëjtën kohë, Artisti i Merituar Spartak Tili, disa qindra metra më larg, punonte në dyqanin e familjes…

Si e përjetoni ju si artist këtë që po ndodh me shqiptarët sot, në kuptimin filozofik?

Unë kam një mendim të tillë: Në çdo komb janë të ndarë në mënyrë të barabartë, në krahasim me popullsinë, të këqinjtë, mesatarët dhe të mirët. Po të marrim në krahasim kombe të ndryshme, p.sh. Francën, Australinë, Bullgarinë dhe Shqipërinë, përqindja e të këqinjve në krahasim me popullsinë, është e barabartë, sipas logjikës time. Ajo e mesatarëve është përsëri e barabartë. Mirëpo çnodh?

Nëqoftëse kushtet ekonomike në Francë janë shumë të mira, ata mesatarët do të kalojnë në pjesën e të mirëve. Ata të mirët do të bëhen shumë të mirë, ajo pjesë e të këqinjve do të kalojnë te mesatarët. Dhe pjesa e të këqinjve, siç i ka ndarë i plotfuqishmi Zot, do të pakësohet. Do shtohen të mirët dhe mesatarët. Marrim Shqipërinë. Në kushtet ekonomike të saj dhe *me vështirësitë shoqërore dhe politike që ende po kalon, përqindja e të mirëve u ul dhe shkoi te mesatarët.

Përqindja e mesatarëve u ul dhe *kaloi te të këqinjtë. U shtuan te ne të këqinjtë dhe u pakësuan të mirët e mesatarët. Në një vend tjetër, p.sh, Bullgari, kjo përqindje që u pakësuan të mirët e u shtuan të këqinjtë, është më e vogël. Kështu që sa më e keqe të jetë gjëndja ekonomike, aq më e keqe bëhet edhe përbërja shoqërore. Dhe e kundërta, përparimi i ekonomisë do të ndikojë në shtimin e të mirëve.

Juve ju detyroi ana ekonomike të emigronit?

Jo, unë nuk e lidh me anën ekonomike. Madje, në kohën e errët pas vitit 1997, dikush më ka hedhur edhe fjalë që të më ngacmojë: “Ja edhe ty Spartak të detyruan këto kushte ekonomike të Shqipërisë që ike”. Bile edhe donin të më përlyenin politikisht. Unë iu përgjigja: “Nuk janë të vërteta këto. As kushtet ekonomike, as politike nuk më mërguan”. Kisha më tepër merakun si prind për djalin e madh. Ishte 15 vjeç atëherë dhe mund të takohej me gjithfarë tipash që mund t’i bënin keq.

Përfitova që kisha kunatin këtu në Greqi dhe i kërkova të më mbështeste, të më ndihmonte në momentin e parë. Dhe e mendova se emigrimi do të ishte për një kohë të shkurtër. Ndaj e mendova të përshtatshme ikjen time në atë kohë. Për mua nuk është kurrë e rëndësishme sa para do të fitoja dhe me sa para do të bëhesha. Rëndësi për mua ka të takoj një shok, të ulem me të e të bisedoj për muzikën, duke pirë një kafe. E vërteta është kjo. E mbaj familjen edhe me kushte minimale. Ama do kisha kohë më shumë të bëja muzikë.

Ja që qëndruat shumë në emigrim....

Epo, pastaj ndodhin të tjera fenomene, që u kanë ndodhur të tëra familjeve që kanë emigruar. Futen fëmijët nëpër shkolla, lidhen me shoqërinë që jetojnë, me mënyrë të jetuari tjetër lloj, me kushte jetese të tilla që këtu janë elementare, si uji, drita, dushi dhe kur venë në Shqipëri, u duket çudi si mund të jetosh kur këto të mungojnë.

E ndjeja që do të vinte një kohë e tillë që do të kishte probleme. Pas këtyre ndryshimeve sociale krijohen vakume. Janë të pashmangshme, ato vakume.

Ju deshët t’iu shmangeshit këtyre vakumeve me emigrimin?

Jo, përkundrazi, kam mendimin tim. Nuk është se ika prej vakumeve. Unë i parashikoja. Ashtu siç ndjeja edhe për muzikën time. E ndjeja që muzikën time nuk do të ma dëgjonin.

Vërtet e ndjetë që nuk do të dëgjonim më muzikën tuaj?

Qesh. -Sigurisht!

Keni mësuar të rejat për muzikën e kolegëve tuaj që jetojnë në Shqipëri?

Me sa mundem të mësoj për shokët e mi muzikantë, vë re që edhe ata, pavarësisht se janë në Shqipëri, nuk kanë bërë kushedi se çfarë, sikurse edhe unë. Dhe them: mirë unë që u largova, po këta shokë që ndenjën, do të vazhdojnë të bëjnë muzikë? Me të vërtetë, kjo ishtë një periudhë *e ndaluar, si mund ta quash, e errët.

Periudhë e errët në fushën e krijimtarisë doni të thoni?

E errët, jo se ata nuk mundeshin të krijonin, ose unë bashkë me ta. Me të vërtetë në Shqipëri u krijua një brez muzikantësh i shkëlqyer, shumë të talentuar, për mendimin tim, të cilët morën mësime nga muzikantët e Bashkimit Sovjetik, ku ishte shkolla nga më të mirat muzikore, sikurse ajo e pikturës, e skulpturës. Veç kësaj, brezi që po flas kishte edhe një përvojë pune 15-20-vjeçare shumë të konsiderueshme. Mjeshtëria e tyre ishte, përveç anës të talentit e fantazisë e ndjeshmërisë së muzikantit, edhe aftësia profesionale e ngritur në nivel shumë të lartë.

Mirëpo, në të vërtetë, në *këtë periudhë (që artisti e quajti të errët), do Zoti qoftë kaq e të rikthehet, dhe më duket se ka filluar të lëvizë, me sa vura re në festivalin e fundit, afrimi me artin dhe muzikën. Pra, në këtë periudhë vë re që kanë ndaluar.

Përse mendoni se kanë ndaluar?

Unë mendoj kështu: që njerëzit, meqë u ishte mohuar, të takoheshin me muzikën e huaj, qoftë edhe të çdo stili që trajtohet në botë, dhe e dëgjonin atë muzikë fshehurazi. Dhe vitet 1992 e 1993 ishin si një shpërthim, që hapet kapaku e dalin të mira e të këqija. Ne me të vërtetë nuk e dinim mirë se cilat ishin të mirat e cilat të këqiat. Bashkë me këto bëhet edhe shpërthimi njerëzor. Për atë që nuk e kishte mundësinë ta ndiqte, tani mund të thotë “Ik ore me gjithë Spartak Tilin e Agim Krajkën.

Do ta vë këtu radion e magnetofonin deri sa të çahet”. Të mbusheshin me atë muzikë që ishte e ndaluar. Unë e ndjeja këtë, që këta nuk e kishin qejfin të dëgjonin muzikën, mua, Krajkën, Gazmendin, Lalën, Peçin.... Kjo do ishte një periudhë kohe, sa këta njerëz të shfrehnin dufin. Dhe përsëri do të riktheheshin që të na dëgjonin.Veçse kjo periudhë për ne, fatkeqësisht, ishte më e gjatë se sa e mendonim. Shumë, shumë 5-6 vjet mendoja. Mirëpo, ja që akoma zgjat.

Sot, a ka fituar muzika jonë nga kjo hapje? Dhe çfarë vlera të vërteta ka fituar?

Për mua çdo gjë ka një fillim dhe një fund. Asgjë nuk vete vetëm për të mirë, sikurse nuk vete vetëm për të keq. Muzika është si turma e njerëzve. Edhe muzika është e tëra se u duhet njerëzve. Ajo pjesë e muzikës që më pëlqen mua, i duhet një pjese, ajo që nuk më pëlqen mua, i duhet pjesës tjetër.

Për sa më pyetët, po, e kam vënë re një përmirësim në lidhje me zanatin e të punuarit *dhe me mjeshtërinë e të punuarit të muzikës, pavarësisht se janë ato janë më të pakta nga niveli jo i mirë, po ajo është një dukuri që do të mbizotërojë.
Sepse e mira do të dalë në shesh. Ashtu edhe për këngëtarë, siç dëgjova në festivalin e fundit, që ka shumë cilësorë. Anjeza, është një këngëtare e nivelit botëror, për mendimin tim. Është një këngëtare me ngjyrë shumë të bukur zëri, me mënyrë shumë të bukur të trajtimit të këngës dhe të qëndrimit të saj. Vë re se këta këngëtarë të rinj tani janë shumë më të mirë nga disa këngëtarë që kishim ne në atë kohë.

Veç mallit, ç’tjetër gjë ju mungon nga Shqipëria?

Po të flas troç, është kjo: Unë ndjej një gabim të madh që kam ardhur këtu. Dhe më e keqja është se këtë gabim nuk e ndreq dot. Unë nuk duhet të vija në emigrim. Është një gabim shumëvjeçar *dhe mua nuk më mjafton më as jeta që ta ndreq gabimin.

Si e ndjeni, kush humbi më shumë, Spartaku pa muzikën, apo muzika pa Spartakun?

Muzika nuk humb kurrë nga një muzikant, sepse atë e bëjnë shumë njerëz, që kush më shumë e kush më pak, do të arrijnë atë që është e destinuar të arrihet për muzikën. Kurse unë, po! Humba nga muzika, sepse për ne muzikantët e artistët jeta është pasioni që kemi për krijimin. Unë dhe shokët e mi kemi më shumë nevojë për njëri-tjetrin, për të këmbyer një fjalë e shikim të një vepre tonë të realizuar në skenë, një *kënaqësi të tillë dhe nuk na bënë shumë përshtypje sa na i vlerësuan, pavarësisht se edhe ajo e ndihmon anën ekonomike.

Unë kam humbur më shumë, sepse ajo kënaqësia që ndjeja për muzikën në ato kushte, ishte shumë më e çmueshme për jetën time dhe për anën time shpirtërore me 100 lekë në xhep llogarisnim të bënim muhabet për muzikën dhe të pinim me filanin e filanin, se sa kjo e këtushmja, që ndoshta në periudha të ndryshme kam marrë edhe më shumë lekë. Po të isha në atdhe, do të vazhdoja muzikën time.

Të kanë harruar nga Shqipëria, apo vijnë dhe kërkojnë krijimet tuaja?

Tani në Shqipëri kanë hyrë procese të ndryshme të tregut të lirë, të cilat përcaktojnë edhe ecurinë e muzikës. Nuk kam ndonjë interesim. Bëra një interesim vetë dhe kisha një program që mund të ishte nja 20 e ca materiale, që mund të bëhej qoftë në skenë, qoftë televiziv. U drejtova te RTSH-ja dhe përfundova te zoti Artur Zheji, drejtori i Përgjithshëm. Madje i thashë që nuk dua shpërblim, por të ndihmohem me ndonjë bashkëpunim orkestrues si dhe poetik, mbasi në emigrim nuk i kam këto mundësi për të realizuar krijime e mia.

Zoti Artur u tregua shumë entuziast, mblodhi edhe një grup njerëzish atje, më dha fjalën edhe financimin në disa milionë. Po ndoshta atje kanë ndodhur gjëra të ditës dhe të javës dhe u harruan të gjitha për të realizuar programin. Bëra edhe një interesim tjetër me mikun tim Shpëtim Saraçin, dhe i dhashë një këngë. Dhe kënga ishte në festival. Nuk ishte një nga këngët e mia më të mira, por për mua ka atë kënaqësi, që pas 12 vjetëve u riktheva. Ngandonjëherë mendoj me vete, dhe i them edhe ndonjërit kur më pyet.

–Po, kam materiale, po ç’i do! I kam atje, -i them- në tavolinë dhe i inçizoj. Kam edhe ca mjete. Nuk jam një i shteruar unë, pavarësisht se punoj në punën e familjes time, që përgatisim ushqime, atje punoj deri nga ora 18.00 e mbrëmjes. Pas kësaj ore punoj në punën time. Them me mendjen time: Ore si nuk i bie ndërmend njeriu, ndonjë menaxheri, ndonjë tjetri. Mos ka ndonjë gjë me vlerë dhe Spartaku që mund të shërbejë?
Po ndofta nuk ka ardhur akoma ajo kohë…( dhe qesh). Qeshi për hamendjet e tij, apo për harresën e të të tjerëve?...). Unë i kam ato atje në letër, bëj akoma. E ngaqë shtohen ato (krijimet muzikore, të cilat koha jonë i ka të tepërta…), zë e i gris e bëj të tjera. Kam plane që mud të bëj atë, e mund ta bëj këtë. E kur nuk ke ndonjë ngacmim interesimi i them vetes: Ç’i do, derisa mbeten në letër!

Pasiviteti, siç na thoni, po ju vret përditë muzikën tuaj...

Sigurisht që e ndjej, se në lidhje me muzikën e rëndë, që quajmë muzikën simfonike e orkestrale, vokale, që unë kam shkruar vepra të mëdha, unë nuk kam shkruar. Kam 13 vjet. Këtu e ndjej edhe atë, një lloj dëshpërimi të madh, sepse ajo është jeta e një muzikanti. Të të shkruajturi të muzikës. E kam mbajtur gjallë me gjëra të vogla, më tepër me përgatitje programesh këtu, që kam bërë kanë dështuar, prapë kemi bërë e prapë kanë dështuar.

Siç kemi dëgjuar, keni bërë edhe përpjekje që të hapni një qendër kulturore tonën këtu në Athinë.

Kisha dëshirë të hapja një klub kulture, një qendër të shqiptarëve, që mund të përgatitja edhe grupe, mund të përgatisja fëmijë me kore, mund të përgatisja muzikantë, programe të ndryshme. E kisha mundësinë që atë ta bëja një vatër. Atje të bëheshin takimet e shqiptarëve, e jo të takohemi *cepave të Omonias.

Përse nuk u realizua ngritja e kësaj qendre kulturore?

U mpleksëm, por unë jap disa shpjegime, por ma merr mendja që të tjerët duhet ta bëjnë shpjegimin e vërtetë se nga se u prish. Unë mund të them vetëm disa gjëra. Pastaj shpjegimin edhe pse-në, le ta gjejnë të tjerë. E vërteta është se unë u trajtova si berishian. Vinin e qëllimisht këndonin këngë politike.
Mua nuk më pëlqenin, se kam mendimin tim. Nuk jam as me Enverin dhe as me Saliun. Për mua akoma nuk ka përfunduar e vërteta, që kush ishte ky e kush ishte ai. Kur të dalë e vërteta për secilin, dhe këtë do ta bëjnë studiozë specialistë, atëhere mund t’i vë unë emrin këtij apo atij. Klubi kulturor nuk është pazar i pasioneve politike. Klubin unë e doja për të gjithë.

Shteti ynë, ç’kontribut financiar duhet të japë që të konkretizojmë hapjen e një qendre kulturore të shqiptarëve në Athinë?

Ka një lloj interesimi për t’u gjetur një fond për të hapur një qendër kulturore. Kjo do të ishte për ne shqiptarët këtu një përkrahje e madhe.

Sipas jush, çfarë na pengon ta realizojmë këtë ide?

Fuqinë artistike dhe mendore i kemi në emigrim. Unë kam kontakt edhe me artistë të tjerë që janë këtu, regjisorë, aktorë, letrarë, dhe janë të gjitha kushtet nga ana njerëzore. Këtu pengesë e madhe është ana financiare.

Kur ndiheni më ngushtë si njeri?

Kur je në autobus dhe një grua më se e zakonshme të thotë: Pse flet shqip?!, dhe nuk i thotë as zezakut, as arabit, as kinezit, po vetëm shqiptarit. E kupton, gjen atë fuqi që të na ndalojë vetëm ne të flasim shqip.

Ju si e shpjegoni, përse vetëm neve shqiptarëve?

Unë e mendoj, por edhe për këtë le të përgjigjen të tjerë. Këta grekë kanë marrë tërë atë ushqim të tillë për të patur atë fuqi që të na ndalojnë të flasim shqip. E këtë mbështetje e kanë edhe nga shteti i tyre, derisa arrijnë të më thonë mua: Pse flet shqip!

Po bashkëpunimi juaj muzikor këtu në Greqi? Muzika nuk ka nevojë për indetifikim shtetësie, apo jo?

Në fillim kisha një telefon të një studiuesi grek të muzikës, Leocakos e quajnë. Në librin e tij ka edhe vlerësim të krijimtarisë time. Kjo, që para viteve ‘90. Po derisa nuk m’u përgjigj, mendova sikur nuk ia ka edhe qejfi të më ndihmojë. U shmanga dhe nuk bëra më përpjekje.Vajta edhe në një shkollë muzike, po vura re që ishte e vështirë procedura, jo diploma duhet mbrojtur, jo plot të tjera, dhe…Mund, veçse të them që dilploma jonë është edhe më e fortë se edhe diploma e këtyre këtu.

Bashëpunimi juaj krijues?Vepra tuaja simfonike për t’i afruar për ekzekutim këtu?

Jo, nuk kam bërë ndonjë përpjekje. Nuk është se s’kam dashur, por mendoj se një prezantim që mund të më bënte Leocakos, se e ka studiuar muzikën time, e ka dëgjuar muzikën time në koncertet e majit, dhe më ka përgëzuar atëherë, që të luhej ndonjë vepër e imja.

Përveç përfitimit personal, këmbëngul që bashkëpunimi juaj dhe i gjithë artistëve tanë me vendasit grekë, do të shërbejnë edhe për afrimin e dy popujve tanë. Arti e kultura afrojnë popujt?

Unë mendoj që këta grekët nuk e kanë dëshirën që të bashkëpunojnë me ne, të dëgjojnë muzikën tonë, sikurse e kemi patur ne dëshirë të madhe që të dëgjojmë muzikën greke. Unë në atë kohë kam qenë shef muzike dhe dëgjonim muzikë *të vendeve të Ballkanit.
Zgjidhnim repertorin për t’i ekzekutuar në RTV, madje, në vitin 1983 kam ardhur këtu në Greqi për bashkëpunim të tillë. Që atëhere ne filluam bashkëpunimin. E vërteta është edhe kjo: Përderisa këtu jetojnë e punojnë 600.000 shqiptarë, për këta, por muzika është edhe për të gjithë, nuk jepet asnjë këngë shqipe në RTV-të greke.

Zoti Spartak, më thatë që shumë krijime i keni në letër. E ngaqë nuk i realizoni, shtresa e pluhurit shtohet. Mund të jenë edhe kryevepra që flenë në harresë, kjo nuk e vret krijuesin?

Unë kam bërë përkjekje dhe më kërkonin edhe kaseta të muzikës time. Dhe vura re që ato nuk i kishte dëgjuar asnjë. Se kur i kërkova që të m’i rikthenin, nuk i gjenin dot. Sigurisht të vjen keq që ke bërë disa gjëra në vitin ‘94 e ‘95 e tani nuk bëjnë më. Se nuk i bëra për veten. Muzikën e bëjmë t’i shërbejë të tjerëve.

Krijuesi e ka atë instikt që diçka që krijon mund të jetë, ndoshta edhe kryevepër. Ju, vetë në ato që nuk keni ekzekutuar dhe i keni në letër, për kë mund të mendoni që mund të jetë një krijim shumë i mirë? E vlefshme për ne, siç thatë, që do të na shërbejnë ne? Pse jo, edhe kryevepër!

E, tashti kryevepër, jo! Se kryevepër e bën koha. Unë çmoj shumë pjesën instrumentale “Emigranti”. Dhe vetë kur e dëgjoj, them: unë e kam bërë?!

Është mëkat që ne nuk mundemi t’i kemi këto vepra që akoma nuk na shërbejnë?

Zakonisht, fajin nuk ua jap të tjerëve. Është vetë jeta jonë që ishte fatkeqe.

Ka ndodhur në muzikë, që shumë vepra të paekzekutuara, sa rronte krijuesi, ishin të fjetura në harresë e të humbura në tonet e pluhurit, më vonë janë bërë kryeveprat e muzikës?

Unë nuk e krahasoj veten me njerëz kaq të mëdhenj. Jam edhe unë një bletë që shtoj në mjaltin e muzikës. Po, meqë doni t’ju përmend, ka ndodhur me Bahun, shumë krijime të tij kanë dalë pas 100 vjetësh që janë vlerësuar si vlera të rralla në muzikë.

Kjo, edhe ngaqë bashkëkohësit nuk janë vlerësues të krijimeve të kohës që jetojnë. Si e shpjegoni ju?

Unë ju jap të drejtë. Unë e kam menduar një problem të tillë. Në Shqipëri ishte një medotë e vlerësimit jo e drejtë. Atëhere ndikonte edhe politizimi i vlerësimeve krijuese. Në Shqipëri ishin më të sigurt me disa emra, si të thuash, Avni Mula, Feim Ibrahimi, Çesk Zadeja, etj. Kur lind nevoja që të shkruhej diçka, sikur përcaktohej që këtë do ta bëjë ai dhe vetëm ai.

Sepse ishin të sigurt që vetëm ai do ta bënte si e kërkonte koha. Kjo nuk është e keqe, por e keqja ishte në anën tjetër. Neve, edhe kur ishim 25 vjeç ishim të rinj, edhe kur u bëmë 40 vjeç, ishim po ata të rinjtë në muzikë e në mirëbesimin e krijimit tonë. E mbetëm të rinj në vlerësimin e krijimit e të mosbesimit. Ne nuk u bëmë dot të vjetër në muzikë. E njëjta gjë ndodhte edhe me titujt.

Kujtim Laron (dhe shpreh dhimbjen për humbjen tij të parakohshme), edhe pse kishim aty-aty një moshë, unë e studiova në shkollë. Dhe studionim edhe veprat e Feimit që atë kohë ishte 35 vjeç. Mirëpo veprat tona, kur rradhitëm në krijimtarinë tonë 10 vepra, nuk i studionte njeri në konsevatorin e muzikës. Edhe në dhënien e titujve “Artist i Merituar”, ne prisnim rradhën e jo në bazë të krijimeve.
E me shaka iu thosha Gazmet Mullait e David Tukiçit: Ju e keni rradhën pas meje për “Artist të Merituar”, se edhe filani u dekorua, u bë artsit, e kush mbeti tani?
Unë! Unë kam marrë edhe çmime të veprave, por asnjëherë të parë, edhe pse shokët më thoshin se vepra ime ishte më e mirë, të them edhe veprën “Me pushkë e penë”, por, ia dhanë atij, se ka më emër.

Këtu në emigrim, me çfarë merreni tjetër?

Nuk më bën përshtypje ç’punë bëj. Kam punuar ç’kam gjetur. Edhe pastrues, edhe bojaxhi në ndonjë fabrikë, edhe hamall.

Ç’mendim keni, përse nuk emigrojnë politikanët tanë?

Në përgjithësi politikanët janë bërë që të mbrojnë veten e tyre e atë punë që kishin. E shikojnë politikën si mjet jetese, se nuk ua mban të bëjnë dot punë tjetër. E kam fjalën, të punojnë hamall, pastrues. Nuk janë të tërë politikanët kështu. Por një pjesë e tyre, po. Mbase edhe pamundësia e tyre që të punojnë e të djersiten për bukën e gojës, atë që bëjmë ne të tjerët, nuk kanë mërguar. Kush është mësuar vetëm të urdhërojë, nuk është politikan. Ndaj edhe nuk prodhojnë edhe me politikën e tyre.

Orkestra Simfonike e RTV-së, së bashku me tre tenorët tanë, erdhën dhe dhanë një koncert për bashkëatdhetarët në Athinë, por ky koncert u dha në një sallë teatri, e jo aty ku është kisha e Orkestrës “Megaro Muzikis”. Juve si ju duket?

Nuk vajta, sepse m’u duk i parregullt organizimi i koncertit të Orkestrës së RTV-së në atë sallë. Për mua, Orkestra e RTV-së e ka vendin të ekzekutojë në “Megaro Muzikis”, dhe kjo orkestër, edhe nga niveli i saj i lartë, të mos japë shfaqje vetëm për emigrantët. Duhet të japë koncert për elitën greke.
Në “Megaro Muzikis” e kanë vendin të tërë, por dhënia në një sallë teatri është gabim. Emigrantëve u shërben kur jep shfaqje kjo orkestër aty ku e kanë vendin. Sepse mbase nuk e dinë mirë grekët që ne shqiptarët kemi të tillë orkestër. Kështu që, nënvlerësojmë edhe vetveten, derisa organizimin e Orkestrës të RTV u bë ashtu si u bë, e vetëm për disa, e ku të mundin. Por organizatorët nuk mundën t’i sigurojnë dot atë që ka nevojë një orkestër e tillë si ajo e RTV-së.

Mund të na thoni çfarë solli kjo orkestër e RTV-së?

Kur kjo orkestër nuk sjell vlerat e vërteta të vendit të vet, kur nuk sjell një repertor të zgjedhur, të vendit të saj, atëherë nuk luan asnjë rol. Atë që luajti kjo orkestër me vepra të shquara të huaja, *e kanë bërë me mijëra herë edhe orkestra të tjera të botës. Orkestra Simfonike e RTV-së ka detyrë të respektojë muzikën e vet, le të ketë në repertor edhe kryevepra të huaja, por të ketë edhe veprat e vëndit të vet.

Grekët, po të dëgjonin Orkestrën Simfonike të RTV-së të Shqipërisë, të luante për ta veprat e shquara të muzikantëve shqiptarë, do të krijojnë një mendim më të mirë edhe për bashkëatdhetarët tanë emigrantë në Greqi. U themi: Nuk jemi si na paraqesin disa. Jemi popull që kemi kulturën tonë, muzikën tonë, kompozitorë dhe orkestër simfonike tonën.


Intervistoi: Jakup B. Gjoca