Rrjetet Kompjuterike

[vaaldr1n]

Si të lidhni dy kompjuterë mes vete me kabell të rrjetit (LAN)

Dëshironi të bartni informatat nga një kompjuter në tjetrin ose thjesht dëshironi të lidhni mes vete dy kompjuterë, mirëpo nuk keni Hub ose Switch. Nuk është problem, mund të përdorni kabllon krosover (LAN) dpër të lidhur mes vete kompjuterët.



Pjesa 1 – Kablloja krosover

Pra keni dy kompjuterë, ku njërin do ta emërtojmë Komp1 dhe tjetrin Komp2, dhe dëshironi të krijoni lidhje në mes tyre duke përdoru kabull të rrjetit ose LAN kabull. Natyrisht se një gjë të tillë do ta bënit në rast se nuk keni Hub ose Switch në të cilin rast do të mund të përdornit kabull të thjesht të rrjetës për të realizuar lidhjen në mes të kompjuterëve.
Çfarë po përpiqem të tregoj është se për të realizuar lidhjen e drejtpërdrejtë nuk mund të përdorim LAN kabull të zakonshëm. Por, duhet përdorur kabllon e cila quhet krosover (ang. crossover), dhe e cila bën ndërrimin e vendeve të çifteve 2 dhe 3 në krahasim me LAN kabllon e zakonshme (rradhitja e telave duhet të jetë si në foton më poshtë).

Derisa vet skema e lidhjes ose e asaj që bon kabllo krosover mund të shihet në foton e mëposhtme. Siç shihet edhe në foto krosover kabllo (sikurse edhe kabllo e zakonshme) përdor vetëm 4 nga 8 fije të LAN kabllos, mirëpo te ky lloj i kablloje lidhja transmetuese nga Komp1 lidhet drejtpërdrejtë me lidhjen pranuese në Komp2 (gjë që nuk është rasti me kabllon e zakonshme).



Pjesa 2 – Vendosja e IP adresave

Pasi të keni përfunduar me kabllo, duhet të përkujdeseni që të dy kompjuterët të kenë rregullime të njëjta të rrjetës ashtu që të mund të “shohin” njëri tjetrin. Natyrisht këtë e bëjmë duke vendosur IP adresa statike për të dy kompjuterët. Për të vendosur IP adresë statike në Komp1:

1. Klikoni Start, kaloni te Settings dhe klikoni Control Panel

2. Hapni ikonën Network Connections, duke e klikuar dy herë

3. Klikoni lidhjen aktive të rrjetës me tastin e djathtë të miut dhe zgjidhni Properties

4. Nga lista e ofruar zgjidhni Internet Protocol (TCP/IP) dhe klikoni Properties, si në foton më poshtë

5. Vendosni IP adresën manuale si në foton më poshtë

Përsëritni hapat e njëjtë edhe për Komp2 vetëm se në këtë rast në vendosni IP adresën 192.168.0.3 (në vend të 192.168.0.1 që kemi vendosur në Komp 1) derisa Subnet Mask duhet të jetë e njëjtë, pra 255.255.255.0.

Tani për tu siguruar se çdo gjë është duke funksionuar duhet përdorur komandën PING e cila do të testojë lidhjen në mes të dy kompjuterëve. Për të testuar lidhjen nga Komp1 në Komp2 përcjellim:

Në Komp1, klikoni në Start dhe aktivizoni komandën Run

Shënoni CMD dhe klikoni OK

Në dritaren e DOS-it shënoni “PING 192.168.0.3” (pa thonjëza) dhe shtypni tastin Enter

Nëse përgjigja është si në dritaren e mëposhtme (Reply from ...) atëherë gjithçka është në rregull

Përndryshe nëse përgjigja është si më lartë, p.sh. Request timed out, atëherë kjo do të thotë se për ndonjë arsye nuk kemi lidhje në mes të kompjuterëve.

Gjetja e problemeve të rrjetës nuk është temë e këtij artikulli, andaj vetëm mund të ju preferoj të analizoni procedurën nga e para, ose eventualisht mund të shkruani në forum për të kërkuar përgjigje në problemet që mund të ndodhin.


Pjesa 3 - Ndarja e follderit në njërin kompjuter dhe qasja nga kompjuteri tjetër

Pasi të kemi arritur që kompjuterët të “shihen” ne mes vete, mund të krijoni folldera të ndarë të cilët mund të lexohen nga kompjuteri tjetër. Krijoni një follder të ndarë në kompjuterin Komp1 (që ka IP adresën 192.168.0.1).

Për të kërkuar një kompjuter në rrjetë duhet klikuar me tastin e djathtë të miut mbi ikonën My Network Places në desktop, prej ku duhet zgjidhur Search for Computers.... Në dritarën Search Results, nën Computer name shënohet emri i kompjuterit ose IP adresa e kompjuterit që kërkoni. Në rastin tonë në kompjuterin Komp2 duhet kërkuar kompjuterin Komp1 (në të cilin e kemi follderin e ndarë), ashtu që në hapësirën e dhënë shënojmë adresën e kompjuterit Komp1 (192.168.0.1) dhe shtypim tastin Enter.

Pas disa qastesh në anën e djathtë do të shfaqet ikona me emër 192.168.0.1 të cilën nëse e klikojmë dy herë na jap qasjen tek follderi që e kemi ndarë në kompjuterin Komp1 (192.168.0.1).

Të njëjtën procedurë duhet përcjellur nëse follderin e ndarë e krijojmë në kompjuterin Komp2, me ç'rast në kompjuterin Komp1 duhet të kërkojmë 192.168.0.3 (Komp2), për tu qasur në follderin e ndarë në këtë komp.

[ReniX]

Faleminderit! Per Anetaret ne hapat e para me informatiken jane me shume vlere.

[vaaldr1n]

Bota ka ndryshuar shumë në disa dekada të fundit. Në vend të marrjes me brengat lokale ose regjionale, shumë biznese tashmë duhet të mendojnë për tregjet dhe logjistikën globale. Shumë kompani kanë objekte të shpërndara nëpër tërë shtetin madje dhe në shtete tjera, dhe është një gjë për të cilën kanë nevojë të gjithë ata: një mënyrë e shpejtë, e sigurt dhe e besueshme e komunikimit par marrë parasysh vendndodhjen e zyrës.
Deri vonë, kjo nënkuptonte përdorimin e linjave të huazuara për të mirëmbajtur rrjetën WAN. Linjat e huazuara, duke filluar prej ISDN 128 Kbps e deri te OC3 prej 155 Mbps me lidhje fiber optike, i mundësonin kompanive të zgjeronin rrjetat e tyre private përtej rrethinës së afërm gjeografike.

Rrjetat WAN kanë avantazhe të dukshe mbi rrjetat publike siç është Interneti për sa i përket besueshmërisë, efikasitetit dhe sigurisë. Por mirëmbajtja e rrjetës WAN, në veçanti kur ajo është e ndërtuar prej linjave të huazuara, mund të jetë mjaft e kushtueshme dhe shpesh kostoja vjen duke u rritur me rritjen e distancës.
Me rritjen e popullaritetit të Internetit, bizneset iu kthyen atij si një mjeti të zgjerimit të rrjetave të tyre personale. Së pari u paraqiten intranetat, që janë faqe të mbrojtura me fjalëkalime të cilat janë të dizajnuara për përdorim vetëm nga punëtorët e asaj kompanie. Tani, shumë kompani janë duke krijuar VPN rrjeta personale për të përmbushur nevojat e punëtorëve nga largësia dhe zyrave të largëta. VPN është shkurtesë në gjuhën angleze e fjalëve Virtual Private Network të cilat në përkthim të lirë kanë domethënien e rrjetës private virtuale.

Një VPN rrjetë e zakonshme mund të ketë një LAN rrjetë kryesore në zyrat qendrore të kompanisë, LAN rrjeta tjera në zyrat ose objektet në largësi dhe shfrytëzues individual që lidhen në rrjetë nga tereni.

Parimisht, një VPN është rrjetë private që përdorë rrjetën publike (zakonisht Internetin) për tu lidhur me pikat ose shfrytëzuesit në largësi. Në vend të përdorimit të linjave të huazuara të dedikuara, VPN përdorë linja “virtuale” të kanalizuara nëpër Internet prej rrjetës private të kompanisë deri te pika ose punëtori në largësi. Në këtë punim do të paraqesim kuptimet elementare të VPN-it dhe do të shohim disa nga komponentet, teknologjitë, tunelimin dhe sigurinë e VPN-it.
Një VPN i dizajnuar si duhet mund të ketë dobi të shumëfishtë për një kompani. Për shembull, ai mund të:
• Zgjërojë konektivitetin gjegrafik
• Përmirësojë sigurinë
• Ul koston operacionale në krahasim me WAN lidhjet tradicionale
• Zvogëlojë kohën e transitit dhe koston e transportit për shfrytëzuesit në largësi
• Përmirësojë produktivitetin
• Thjeshtësojë topologjinë e rrjetës
• Ofrojë mundësinë për rrjetëzim global
• Ofrojë mundësi për rrjetëzim broadband
• Mundësojë kthim më të shpejtë të investimit se sa WAN rrjetat tradicionale
Një VPN rrjetë e dizajnuar mirë duhet të ketë:
• Siguri
• Besueshmëri
• Mundësi zgjerimi
• Menaxhim të rrjetit
• Menaxhim të politikave
Janë tri lloje të rrjetave VPN dhe për to do të paraqesim më shumë në vazhdim të punimit.

VPN për qasje-nga-largësia
Ekzistojnë dy lloje të zakonshme të VPN-ëve. Qasja nga largësia, që mund të quhet edhe dial-up rrjetë virtuale privae (VPDN), është lidhje shfrytëzues-në-LAN që përdoret nga kompanitë që kanë punëtorë të cilët kanë nevojë të lidhen në rrjetën private prej lokacioneve të ndryshme që janë largë nga zarat qendrore. Zakonisht, një korporatë që dëshiron të krijon VPN të madhë me mundësi të qasjes nga largësia duke nën-kontraktuar një ofrues të shërbimit për ndërmarrje ose ESP. ESP zakonisht krijon një server për qasje në rrjetë ose NAS dhe ofron shfrytëzuesit në largësi me klient softuerë për desktop për kompjuterët e tyre. Ata pastaj mund të kyçen përmes një numri telefonik pa pagesë ndaj NAS-it dhe të përdorin VPN softuerin klient për tu qasur në rrjetën e korporatës.
Një shembull i mirë është kompania e cila ka nevojë për VPN për qasje nga largësia është kompania me dhjetëra njerëz të shitjes nëpër teren. VPN qasja nga largësia mundëson lidhje të sigurt të enkriptuar në mes të rrjetës private të kompanisë dhe shfrytëzuesve nga largësia përmes shërbimit të ofruar nga pala e tretë.


VPN pikë-në-pikë
Përmes përdorimit të pajisjeve të dedikuara dhe enkriptimit në shkallë të gjerë, kompania mund të lidhë pika të shumëfishta nëpërmjet rrjetës publike siç është Interneti. VPN-i pikë-në-pikë mund të jetë i njërit nga këto dy lloje:
• I bazuar në Intranet – nëse kompania ka një ose më shumë pika të largëta që dëshirojnë të bashkojnë në një rrjetë private, ajo mund të krijojë një VPN intranet për të lidhur një LAN me një tjetër.
• I bazuar në ekstranet – kur kompania ka lidhje të ngushta me një kompani tjetër (për shembull, ndonjë partner, furnitorë apo klient), ata mund të ndërtojnë VPN ekstranet që lidh një LAN me një tjetër dhe i cili lejon shumë kompani të ndryshme të punojnë në ambient të ndarë.




Analogjia – Secili LAN është sikurse një ishull
Të imagjinojmë se jetojmë në një ishull në një oqean të madh. Janë me mijëra ishuj të tjerë gjithandej rreth jush, disa fare afër e disa të tjera shumë largë. Mënyra normale për udhëtim do të ishte marrja e një anije prej ishullit tuaj deri në cilindo ishull që dëshironi të vizitoni. Natyrisht, udhëtimi në anije nënkupton se nuk kemi aspak intimitet. Çfarëdo që bëjmë mund të shihet nga personat tjerë.
Të themi se secili ishull përfaqëson një rrjetë LAN private dhe se oqeani është Interneti. Udhëtimi me anije është diçka sikur lidhja në ueb server ose ndonjë pajisje tjetër përmes Internetit. Nuk keni fare kontrollë mbi kabllot dhe rrugët që e përbëjnë Internetin, sikurse që nuk keni kontrollë mbi njerëzit e tjerë në anije. Kjo ju lë në dyshim për sa i përket çështjeve të sigurisë në rast të ndërlidhjes së dy rrjetave private me përdorimin e resurseve publike.
Duke e vazhduar analogjinë, ishulli jonë mund të vendosë të ndërtojë një urë deri te ishulli tjetër për të pasur një mënyrë më të lehtë, më të sigurtë dhe më të drejtpërdrejtë për njerëzit të udhëtojnë në mes të dy ishujve. Është mjaft shtrenjtë për të ndërtuar dhe mirëmbajtur urën, edhe pse ishulli me të cilin po ndërlidhem mund të jetë shumë afër. Por nevoja për rrugë të besueshme dhe të sigurt është aq e madhe saqë ju do ta ndërtoni urën patjetër. Ishulli jonë më vonë do të dëshirojë të lidhet me ishullin e dytë që është shumë më largë e kështu me radhë.
Kjo është bukur shumë e ngjashme me posedimin e linjës së huazuar. Urat (linjat e huazuara) janë të ndara nga oqeani (Interneti), por prapëseprapë janë në gjendje të lidhen me ishujt (LAN rrjetat). Shumë kompani kanë zgjedhur këtë rrugë për shkak te nevojës për siguri dhe besueshmëri gjatë lidhjes me zyrat e tyre të largëta. Sidoqoftë, nëse zyrat janë shumë largë njëra prej tjetrës, kostoja mund të jetë shumë e lartë – sikurse që është dhe ndërtimi i urës që ka gjatësi të madhe.

Pra si përshatet VPN në këtë tregim? Duke e përdorur analogjinë, do të mund të ia siguronim secilin banorë në ishullin tonë nga një nëndetëse të vogël. Të supozojmë se nëndetsja jonë ka disa veti impozante:
• Është e shpejtë
• Është e lehtë të mirret me veti kudo që të shkojmë
• Është në gjendje fshihet plotësisht nga cilado anije apo nëndetëse tjetër
• Është e besueshme
• Kushton fare pak të shtojmë nëndetëse të reja në flotën tonë pasi që kemi siguruar një të tillë
Edhe pse ata janë duke udhëtuar nëpër oqean së bashku me trafikun tjetër, banorët e dy ishujve tonë do të mund të udhëtojnë prej një ishulli në tjetrin sa herë që kanë dëshirë me intimitet dhe siguri të lartë. Kjo është parimisht mënyra në të cilën funksionon rrjeta VPN. Secili anëtar i rrjetës në largësi mund të komunikojë në mënyrë të sigurt dhe të besueshme duke përdorur Internetin si medium për tu ndërlidhur në mes të LAN rrjetave të ndryshme private. VPN mund të rritet për të mundësuar më shumë shfrytëzues dhe lokacione të ndryshme më lehtë se sa që është e mundshme me linja të huazuara. Në të vërtetë, mundësia e zgjerimit është një ndër avantazhet kryesore të rrjetave VPN në krahasim me rrjetat e zakonshme me linja të huazuara. Përkundër rastit me linja të huazuara, ku kostoja rritet në proporcion me distancën, lokacioni gjeografik të cilësdo zyra ka fare pak rëndësi në krijimin e rrjetës VPN.


Sigura e rrjetave VPN – firewall-ët
Një rrjetë VPN e dizajnuar si duhet përdorë disa metoda për të mbajtur lidhjen dhe të dhënat e sigurta prej ndërhyrjeve, në mes të cilave:
• Firewall-ët
• Enkriptimin
• IPSec
• AAA Serverët
Në vazhdim do të diskutojmë secilin prej këtyre modeleve të sigurisë.
Firewall
Firewall-i apo murri i zjarrtë siguron një barrierë të fortë në mes të rrjetës private dhe Internetit. Firewall-ët mund të instalohen ashtu që të ndalojnë qasjen në një numër të caktuar të porteve, të filtrojnë llojin a pakove që mund dhe nuk mund të kalojnë si dhe mund të caktojmë protokollet të cilat janë të lejuara të kalojnë përmes tyre. Disa produkte për rrjeta VPN, siç është rauteri Cisco 1700, mund të avancohen me instalimin e firewall-it duke aplikuar një sistem të caktuar operativ nga Cisco. Është e preferueshme që rrjeta të ketë të instaluar një firewall të mirëfilltë para implementimit të VPN-it, por firewall-i gjithashtu mund të përdoret edhe për të terminuar sesionet e VPN klientëve.

Enkriptimi
Enkriptimi është proces i marrjes së të dhënave dhe dërgimi i tyre tek kompjuteri tjetër me ç’rast bëhet kodimi i tyre në atë formë që vetëm kompjuteri pranues të jetë në gjendje di de-kodoj ato. Shumica e sistemeve të enkriptimit kompjuterik i takojnë njërës nga këto dy kategori:
• Enkriptim me çelës-simetrik
• Enkriptim me çelës-publik
Te enkriptimi me çelës-simetrik, secili kompjuter ka çelësin sekret (kodin) të cilin e përdorë për të enkriptuar pakot e informatave para se ti dërgojë ato mbi rrjetë deri te kompjuteri tjeter. Çelësi-simetrik kërkon të dimë se cili kompjuter do të komunikojë me njëri tjetrin ashtu që të mund të instalojmë çelësin në secilin prej tyre. Enkriptimi me çelës-simetrik është parimisht i njëjte me kodin sekret që duhet të dijnë secili prej kompjuterëve në mënyrë që të mund të bëhet de-kodimi i informatave. Kodi sigurin çelësin për de-kodimin e mesazhit. Mund ta mendojmë dhe kështu: Nëse krijojmë një mesazh të koduar për ta dërguar te një shok në të cilin mesazh secila shkronjë është e zëvendësuar me shkronjën që është dy pozita nën të në alfabet, ne në të vërtetë e kemi koduar mesazhin. Kështu “A” bëhet “C”, dhe “B” bëhet “D”. Ne tashmë i kemi thënë shokut se kodi është “Zhvendosja për 2”. Shoku e mer mesazhin dhe e dekodon. Nëse ndokush tjetër e sheh mesazhin atij do ti diket si gjepur.
Enkriptimi me çelës-publik përdor kombinimin e çelësit privat dhe atij publik. Çelësi privat është i njohur vetëm për kompjuterin tuaj, derisa çelësi publik është i caktuar nga kompjuteri juaj dhe i ipet cilitdo kompjuter tjetër me të cilin kompjuteri juaj dëshiron të komunikojë në mënyrë të besueshme dhe me siguri. Për të de-koduar një mesazh të enkriptuar, kompjuteri së pari duhet të përdor çelësin publik, të dhënë nga kompjuteri dërgues, dhe çelësin e tij privat. Një softuer shumë i popularizuar për enkriptim me çelës-publik është softueri Pretty Good Privacy (PGP), i cili lejon pothuajse enkriptimin e çdo gjëje.

IPSec
IPSec është një protokol i veçantë i cili mundëson përdorimin e funksioneve të avancuara të sigurisë siç janë algoritmet më të avancuara të enkriptimit dhe autentikim më kompleks.


IPSec gjithashtu ka dy mënyra të enkriptimit: tunel dhe transport. Tuneli enkripton titullarin dhe ngarkesën e secilës pako derisa mënyra e transportit enkripton vetëm ngarkesën. Vetëm sistemet që janë të pajtueshëm me IPSec mund të përdorin avantazhet e këtij protokoli. Gjithashtu, të gjitha pajisjet duhet të përdorin një çelës të përbashkët dhe firewall-ët e secilës rrjetë duhet të kenë politika shumë të ngjashme të sigurisë. IPSes mund të eknriptojë të dhënat në mes të pajisjeve të ndryshme, siç janë:
• Rauter me rauter
• Firewall me rauter
• PC me rauter
• PC me server

AAA serverët
AAA serverët përdoren për qasje më të sigurt në ambientet e qasjes-nga-larg në rrjetën VPN. Kur një kërkesë për inicimin e sesionit arrin prej një klienti me dial-up, ajo kërkesë kanalizohet drejt serverit AAA. AAA pastaj kontrollon:
• Kush jeni ju (autentikim)
• Çfarë keni autorizim të bëni (autorizim)
• Çfarë bëni ju në të vërtetë (llogari-dhënie)
Informatat për dhënien e llogarisë janë veçanërisht të dobishme për përcjelljen e klientëve në rastet e auditimit të sigurisë, faturimit apo për qëllime të raportimit.