SONATA E HENES (FATOS KONKOLI)

[kuklla]

Dritaret e apartamentit të tyre shikonin nga lindja. Tani, çdo mëngjes, po të donin ata mund të sodisnin edhe shfaqjen e për
jetshme të diellit mbi kreshtën e Dajtit. Por as burri, as gruaja nuk kishin ndonjë prirje romantike. Ata vërtet zgjoheshin herët, ndiznin sobën dhe vështronin njëri-tjetrin mbi avujt e gotave të çajit. Burri përtypej në heshtje, ndërsa gruaja e pyeste gjithmonë: “A do edhe pak?”.
Zakonisht, burri e përcillte gruan në stacionin e autobusit. Në fillim, kur morën apartamentin, ai priste aty gjersa autobusi nisej. Gruaja e përshëndeste me dorë pas qoshes së xhamit. Por s’kaluan shumë kohë dhe burrit kjo ceremoni filloi t’i dukej e tepërt. Ai nuk e priste më. Largohej dhe ajo e vështronte duke menduar se kjo ishte diçka e natyrshme. Ç’kuptim kishte që ai të priste gjersa ajo të largohej e t’ia bënte me dorë?
Tetë orë më vonë, ata përsëri qëndronin përballë njëri-tjetrit mbi tryezë. Tashmë gruaja e kishte ngrohur drekën e përgatitur një natë më parë. Burri vazhdonte të përtypej në heshtje dhe ajo përsëri e pyeste: “A do edhe pak?”. Ai ngrihej, shtrihej në kanape dhe lexonte gazetën. Dikush, në apartamentin sipër tyre, pasditeve ushtrohej në piano. Ata nuk e kuptonin përse pianistit i pëlqente të luante vetëm “Sonatën e hënës”.
Kishin vënë re, gjithashtu, se fqinjët përballë tyre duhej të ishin njerëz të veçantë. Këtë mendim e shprehu e para gruaja. Brenda muajit, ajo pa se fqinjët e ndërruan tri herë ngjyrën e derës së jashtme: nga gri e kthyen në të kaltër të hapur e, së fundi, përdorën një krem të ëmbël. Për dy javë me radhë ata nuk i la të qetë edhe zhurma e çekiçit të një marangozi. Gruaja i tha se fqinjët po shtronin dhomën me parket e se ky ishte një rast i rrallë. Burri shprehu mendimin se që të shtroje dhomën me parket duhej të kishe ndonjë mik të fortë në ndërmarrjet e ndërtimit. Por ai, fatkeqësisht, nuk kishte miq të tillë. Gruaja iu përgjigj se ai gjithmonë kishte qenë i ngathët. Asaj i pëlqente të përdorte shprehjen “Ti nuk e nxjerr dot qimen nga qulli”. Pastaj, si mësues të thjeshtë gjimnazi, përgatisnin planet e nesërme dhe mbrëmjet i kalonin duke shikuar programet televizive.
Një ditë, tek hanin drekë, gruaja ndjeu se i shoqi diçka donte t’i thoshte. Ai përtypej ngathtësisht, si të kryente një punë të detyruar. Në fytyrën e mbushur, dy sytë e mëdhenj, gati të përgjumur, shprehnin qartë një gjendje hutimi. Ai u ngrit dhe nuk u shtri si gjithmonë mbi kanape. Me cigare në dorë u mbështet pas dritares. Një tufë laraskash fluturuan me rrëmbim mbi antenat e televizorëve dhe u zhdukën tutje.
- Lizë, - tha ai.
Gruaja nuk e dëgjoi. U fut në banjë dhe doli prej andej me një grumbull rrobash të palara.
- Lizë...
- Çfarë?
Burri heshti. Gruaja u mundua të kuptonte mendimin e të shoqit.
- Mos ma merr për keq...
- Ti se ç’po kurdis! – tha ajo.
- Jo... – foli ai me zë të mbytur. – Vetëm desha të të pyes. Mos ma merr për keq, por as vetë nuk e kuptoj se si...
- Pse? – pyeti ajo e shqetësuar.
- Asgjë, asgjë... Vetëm desha të të pyes nëse gjatë këtyre muajve mbase ke ndier ndonjë gjë. Si të të them... kupton?
Burri i ktheu shpinën dhe kërkoi në hapësirë një objekt ku të përqendronte vëmendjen. Në jetën e tij s’kishte bërë kurrë një pyetje më të vështirë se kjo. Gruaja nuk e kapi menjëherë pyetjen e të shoqit. Ishte tepër naive për të zbërthyer një domethënie të befasishme. Por papritmas ndjeu një afsh të nxehtë. Intuita e femrës më në fund depërtoi në rebusin e pyetjes dhe asaj i ranë rrobat nga duart. Përplasja e thatë e rrobave mbi dysheme, kërcitja e divanit ku gruaja me sa duket ishte shembur, shkaktuan tek ai një gjendje pasigurie.
- Jo, - tha gruaja.
Reja e zezë e laraskave fluturoi sërishmi mbi pullazet e çative dhe atij iu duk si një mendim i zi krakaritës që largohej nëpër hapësirë. Pastaj rrëmbeu pardesynë. Pa e vështruar gruan, zbriti shkallët me nxitim dhe u ndodh midis rrugës. Me një frymë përshkoi largësinë nga qoshja gjer në stacionin e autobusit. As atje nuk ndaloi. Ai donte të ecte sa më shpejt, të largohej, të humbiste diku, duke menduar se kështu mbase do të shpëtonte nga fjala e tmerrshme “jo”. Zmadhoi hapat, ngriti deri sipër veshëve jakën e pardesysë, por kjo nuk e ndihmoi. Fjala “jo” tingëllonte si një refren torturues brenda tij, duke i kujtuar brengën më të madhe të jetës: ai mund të mbetej pa fëmijë. Atij i qe ngulitur në tru se fatkeqësia e tyre kishte nisur shtatë vjet të shkuara kur mendjelehtësisht nuk kishin pranuar të merrnin me qira një dhomë të vogël. Por kjo histori tashmë qe arkivuar prej kohësh.
Megjithëse e kishte të qartë se as gruaja, as ai vetë s’mund të quheshin fajtorë për këtë, i dukej sikur patjetër duhej të kishte bërë një gabim, të paktën duhej të ishte treguar më i shkathët. Dhe u përpoq të arsyetonte me logjikë të ftohtë të rendiste faktet, ashtu siç bënte sa herë vinte fjala te kjo rrethanë. Gjendjen e tij ai ua shpjegonte të tjerëve pak a shumë kështu:
“Ne u fejuam kur ishim studentë. Ju e dini, jam fshatar me origjinë, prindërit i kam në fshat. Kjo është arsyeja e vetme (dhe mua më duket shumë idiote) që prindërit e Lizës nuk e deshën martesën tonë dhe nuk na ndihmuan kurrë. Sa për të mitë, ata s’kishin ç’bënin. Babai më dha në fillim ca para. Shkurt, ne u martuam, por s’kishim ku të fusnim kokën. Me një mijë përpjekje mezi zumë një dhomë në hotel. Atëherë dikush na ofroi një dhomë. Unë ngula këmbë ta merrnim, por Liza nuk pranoi. Dhoma ishte për faqe të zezë, tërë lagështirë. Në vend të kësaj bëmë një lutje. Pritëm katër vjet në hotel dhe gjatë kësaj kohe nuk guxuam të bënim fëmijë. Liza nuk donte në asnjë mënyrë. Dhe vërtet, a bëhet fëmijë në hotel? Pas katër vjetësh u duk sikur na buzëqeshi fati. Na dhanë një autorizim për apartament. U gëzuam shumë atë ditë, kuptohet. Por kur vajtëm sipas adresës në “shtëpinë tonë”, vumë re se dikush kishte sjellë plaçkat para nesh dhe na paraqiti një autorizim ku thuhej se apartamenti i përkiste atij. Vajtëm në komitet. U ankuam. Na kërkuan të falur dhe na thanë se në këtë mes ishte bërë një ngatërresë. Gjëra që ndodhin... Na premtuan se në rastin më të parë do të na jepej një apartament tjetër. Por kaloi një vit dhe askush s’po kujtohej për ne. Atëherë vajta përsëri në zyrën e strehimit. Mora vesh se shefi ishte ndërruar (për punë hatërllëqesh, më tha njëri). Kur i tregova emrin tim, shefi i ri u habit. Unë figuroja sikur kisha marrë shtëpi. Më kuptoni se sa u pikëllova. Me një fjalë, banuam edhe dy vjet të tjera në hotel, domethënë gjithsej shtatë vjet. Kjo është arsyeja që Liza më thotë se unë jam i ngathët...”.
Po binte muzgu kur burri u fut në një “Bar” dhe piu tri gota konjak me radhë. Vetëm atëherë u kujtua për gruan. Avujt e alkoolit i ngritën një valë pendimi. Mbase atë mbrëmje në njëfarë mënyre do t’i kishte kërkuar falje së shoqes, sikur të mos gjente në shtëpi disa mysafirë të çuditshëm. Muaj të tërë tek ata as kishte hyrë e as kishte dalë njeri. Dinin vetëm se në katin sipër tyre banonte një pianist, që kush e di pse luante vazhdimisht dhe vetëm “Sonatën e hënës”.
- Këta janë komshinjtë tanë, - i tha Liza sapo hyri në dhomë dhe vuri re se në kolltukët përballë televizorit qëndronin një burrë, një grua dhe një vajzë e vogël nja katër vjeçe.
- Gëzohem, - tha ai. (Para syve i dolën tri ngjyrat e ndryshme të derës përballë)
Burri i panjohur u prezantua me një shtrëngim energjik të dorës. Nga tërë qenia e tij, trupi i bëshëm, fytyra e rrumbullakët me hundë të madhe, nga buzët e trasha që shprehnin një ndjenjë të dukshme sensuale, buronte energji. Ai mezi arriti të sajonte një buzëqeshje.
- Interesant, - vërejti mysafiri. - Më duket se u bënë nja katër muaj që erdhëm e banojmë përballë njëri-tjetrit dhe nuk njihemi. Të shkojmë njëherë te këta komshinjtë, i thashë gruas.
- Keni bërë shumë mirë, - tha Liza, - edhe ne po mërziteshim pa njerëz.
- Në vetmi nuk jetohet, - përforcoi mysafiri mendimin e Lizës.
Dy gratë u ulën kokë më kokë si mikesha të vjetra. Atij i takoi të bisedonte me burrin. Vetëm sonte mbase do ta kishte dashur më tepër se kurrë vetminë. Mundi të kuptonte se tjetri punonte diku në një bazë grosiste, se kishte shanse për të dalë jashtë shtetit (një herë kishte qenë në Gjermani), se gruaja ishte infermiere spitali dhe vajzën e dërgonin në kopsht, por kjo punë i lodhte shumë meqë ende s’e kishin rregulluar në kopshtin pranë pallatit të tyre. Më në fund, vajzën e vogël e zuri gjumi në kolltuk dhe ata u ngritën. Atij po i dhembte koka.
- Njerëz të mirë, - tha Liza kur mbetën vetëm.
Ai vuri re se asaj po i dridheshin duart. I erdhi keq për të. Vendosi të mos ia bënte kurrë më atë pyetje dhe e ndjeu veten të lehtësuar.

Pas dy ditësh Liza i tha se fqinjët i kishin ftuar. Lizës i pëlqenin miqtë e rinj.
- Qenke familjarizuar, - i tha ai.
Këtë shprehje atij i pëlqeu ta përsëriste edhe në dhomën e fqinjëve në këtë formë:
- Gruaja ime u familjarizua shumë shpejt me ju.
Fqinji vuri buzën në gaz. E shoqja nxori mbi tryezë një takëm rakie prej kristali.
- Ju pëlqejnë? – pyeti. - I kam blerë kur isha në Gjermani para gjashtë vjetësh. Në Lajpcig.
- Taqi është i shkathët, - tha e shoqja. - Një javë qëndroi, por solli një vagon me plaçka. Vetëm një televizor s’e morëm që s’e morëm dot.
Taqi qeshi me të madhe dhe atij iu duk se ishte nga ata tipa që s’bëhen merak për asgjë. Kur hapte gojën, i shkëlqente në cep të buzëve një dhëmb floriri. Ai vuri re, gjithashtu, se për çdo rast Taqi do të gjente një mënyrë për të futur turneun e tij të famshëm në Gjermani. Për shembull, kur ra fjala për qumështin e mëngjesit, Taqi tha se në Lajpcig ta sillnin te dera, ndërsa për këmishët najloni shprehu mendimin se kishin dalë nga moda, bile edhe në Lajpcig nuk pëlqeheshin më.
Qysh nga ajo mbrëmje fqinjët zunë t’i vizitonin gjithnjë e më shpesh. Infermierja ulej kokë më kokë me Lizën, vajza hutohej pas televizorit, ndërsa Taqi shtrihej në divan si në shtëpinë e tij. Burri, me një ndjenjë apatie, vështronte ata njerëz që, papritur, hynë në mënyrë të çuditshme në jetën e tyre. Shumë shpejt ai filloi të mërzitej. E mërziste infermierja që nuk linte rast pa vënë në dukje shkathtësinë e të shoqit, vajza e vogël tekanjoze, që dëshironte të prekte gjithçka me dorë; Taqi, që shpresonte të dilte së shpejti jashtë shtetit. Ai përpiqej të zotëronte veten. Por nuk mund ta duronte mendjemadhësinë e fqinjit. Ndonjëherë ishte i detyruar të dëgjonte prej tij gjithfarë bisedash. Për shembull, një mbrëmje, Taqi u mundua t’i mbushte mendjen se e kishte të domosdoshme të ndërronte shtëpinë. Ai u ankua se vajza i vuante nga astma (atë çast, burri mendoi se nuk kishte fëmijë më të shëndoshë e më grindavece se ajo vajzë). Dhomat nga perëndimi nuk i kapte kurrë dielli, ajri i ndenjur ishte armiku numër një i saj. Vajza e tij vuante, këtë e dëshmonte me raportin e një komisioni mjekësh. Prandaj, i duheshin patjetër tri dhoma me ajër të bollshëm, që të shihnin nga lindja.
Burri e dëgjonte në heshtje. Ai vetëm për mirësjellje tundte kokën herë pas here. Ishte i pafuqishëm t’i bënte ballë lumit energjik të fjalëve të fqinjit. Gjendja e tij erdhi duke u acaruar dora-dorës. Në fillim provoi një ndjenjë mërie për të. Gjithë ato mburrje, që fqinji ia ligjëronte me dëshirë të veçantë, e hutonin. Burri habitej se si ishte e mundur që ky njeri të fliste i qetë për disa gjëra, të cilat e turbullonin vetëm kur i mendonte. Ai nuk kishte nevojë të dëgjonte biseda të tilla. Në përgjithësi, me ndershmërinë e njeriut të zakonshëm, donte të punonte, të nxirrte me krahët e tij bukën e gojës. Prandaj, pallavrat nuk i pëlqenin. Në përgjithësi ai kishte vetëm një hall, që dreqi e dinte se si do të zgjidhej. E shoqja rrezik të mos bënte kurrë fëmijë dhe ky ishte shqetësimi më i madh i jetës së tij. Mbase për këtë arsye pak nga pak burri zuri ta shihte fqinjin me një sy tjetër. Filloi ta urrente. Nuk e duronte dot. Përpiqej të mblidhte veten, por shpesh zëri, mimika, qëndrimi e tradhtonin. E inatosnin mburrjet e tij, miqësitë, e inatosnin dhe imtësitë më të vogla të atij njeriu, frymëmarrja, buzët e trasha, madje edhe kravata që lidhte në qafë.
Një pasdite ai po lexonte. Pianisti në katin sipër luante “Sonatën e hënës”. Liza gatuante për të nesërmen. Ai u mundua të kuptonte domethënien e asaj që lexonte, por qe e pamundur. Tingujt e pianos e shqetësonin. Ajo muzikë e mrekullueshme, dalëngadalë po i ngrinte nervat. Ai ndihej mbi një reliev të thyer, të ashpër dhe nuk i pëlqente të dëgjonte tinguj aq të mrekullueshëm. Përkundrazi, dëshironte të thyente diçka, të përplaste ndonjë send për të bërë zhurmë, të rrëmbente ndonjë kërcu e të godiste tavanin, gjersa pianisti të kujtohej se, veç “Sonatës së hënës”, kishte me mijëra e mijëra pjesë të tjera për të luajtur.
Atëherë vuri re se mbi qytet po binte muzgu. Njëra pas tjetrës zunë të hapeshin dritat, si sytë e një qenieje që rrinte e përgjonte e tulatur në errësirë. Ai u përhumb derisa u shkund befas nga një tronditje. Burri dëgjoi Lizën që hapi derën, pastaj zërin e Taqit. Ky hyri me energjinë karakteristike, duke sjellë prapa një rrymë të ftohtë ajri.
- Ma punuan, - thirri pa thënë as “mirëm-brëma”.
Burri u habit. Ai mendoi se nuk kishte asnjë lidhje midis tij dhe asaj çështjes për të cilën Taqi ankohej se ia kishin punuar. I mjaftonin telashet e veta për të mos u ngatërruar me marrëzitë e këtij njeriu.
- Ke parë ti? - tha Taqi duke shtrënguar midis duarve tavllën e duhanit. - Të ta hedhin me kaq marifet nuk është parë.
Qeshi me të madhe. Në cep të buzëve iu shqua dhëmbi prej ari që vezulloi. Burrit iu ngritën nervat. E gjithë kjo nuk kishte asnjë kuptim. Ç’kërkonte prej tij?
- Mirë ma bënë, - vazhdoi Taqi pa u merakosur për bashkëfolësin. - Më shqitën një udhëtim në Izmir, ma përlau Zeqiri. Doli më i fortë.
Ai u gajas përsëri. Pianisti në katin sipër vazhdonte me “Sonatën e hënës”.
- Zeqiri shefin e ka kunat, kuptoni? Para një viti i dha të motrën. Por nuk është halli këtu. Tërë inatin e kanë se së shpejti unë do të marr shtëpi të re.
Burri e vështroi i hutuar. Pas këtij shpërthimi, Taqi kërkoi një gotë me raki. E ktheu me një frymë. Qeshi përsëri në atë mënyrën idiote dhe burrit i erdhi t’ia shkulte atë dhëmbin prej floriri.
- Mirë ma bënë, qindin t’i punojnë kësaj koke. Se më thoshte shefi: “Taqi, dua vezë”. Dhe Taqi ia gjente, s’linte vrimë pa kërkuar për t’ia gjetur. “Taqi, dua një komplet akriliku të bardhë për motrën”, peqe Taqi! Pa le kur më vinte surrati i tij, ai Zeqir gomari që do të shkojë në Izmir: “Taqi, nëm nja dhjetë mijë lekë borxh”. Taqi drëng! Palaçot, maskarenjtë, u bëfsha nënat...
Ai rrahu bërrylin me paturpësi dhe për burrin ky qe kulmi. Ç’ishte ky njeri, që në mënyrë aq të vrazhdë vinte e futej në shtëpinë e tij?
- Më fal, - i tha i mërzitur, - nuk të kuptoj!
- Çfarë! - thirri Taqi. - Çfarë nuk kupton!... Ç’ka këtu për të kuptuar? Më iku Izmiri nga dora.
- Mua nuk më intereson asgjë, - foli burri me inat, - as Izmiri, as Honoluluja.
Taqi ngrysi vetullat. Ai vështroi me radhë burrin dhe Lizën, që kishte mbetur e shtangur.
- Ç’domethënë s’të intereson? - tha i pikëlluar. - A nuk e kupton se ç’do të thotë kjo? A nuk e kupton se mosvajtja ime këtë radhë do të thotë t’i them “lamtumirë” karrierës sime të ardhshme? Dhe përse? Për hatër të atyre batakçinjve!
Burri zuri kokën me të dyja duart. Në një çast dëshpërimi, ai thirri “mjaft” dhe u zhduk në dhomën tjetër. Taqi ngriti supet, i buzëqeshi Lizës dhe u largua. Pas pak, burri doli nga dhoma dhe vuri re se Liza ishte ulur mbi divan. Ai vajti pranë saj. I lëmoi flokët. I kaloi dorën mbi fytyrë dhe ndjeu t’i lagej.
- Mos u mërzit, - i tha me butësi, - s’kam menduar kurrë keq për ty.
Gruaja dëneste në heshtje.
- Mos u mërzit, nuk munda ta duroj. Këta dallkaukë më prishin nervat.
Të nesërmen, ai filloi ta përcillte gruan përsëri në stacionin e autobusit, derisa ajo largohej dhe ia bënte me dorë pas xhamit.

1972