Shumė njerėz do tė mund tė jetonin deri nė moshėn 100-vjeēare, nėse do tė ndiqnin shtatė hapa tė thjeshtė, zbuloi njė studim i njė kardiologu kanadez.
Sipas tij, nė kushtet e jetės moderne, 90% e njerėzve mund tė arrijnė pa problem nė tė paktėn 90 vjeē ose 100, ndonjėherė edhe mė shumė. Kontrollimi i dietės, i kolesterolit dhe mosabuzimi me alkoolin e duhanin janė disa prej elementeve tė thjeshtė qė e bėjnė jetėn mė tė gjatė.
Kėto janė shtatė gjėrat qė duhet tė bėjmė nėse duam tė shohim njė shekull jetė.
1. Bėhuni aktivitė - Studimet tregojnė se jeta sedentare i privon njė njeri deri nė katėr vjet jetė mesatarisht. Njerėzit qė nuk bėjnė njė jetė aktive, preken dy herė mė shumė nga infarktet apo sėmundjet e zemrės.
2. Kontrolli i kolesterolit - Nivelet e larta tė kolesterolit bėjnė qė nivele tė larta yndyrre tė depozitohen nėpėr arteriet kryesore, duke rritur kėshtu mundėsinė pėr infarkt dhe semundje tė tjera kardiovaskulare.
3. Hani shėndetėshėm - Njė dietė e shėndetshme ėshtė e domosdoshme pėr tė jetuar gjatė. Sa mė shumė fruta dhe perime kanė njė impakt shumė tė mirė mbi shėndetin.
4. Kontrolloni tensionin - Tensioni i lartė quhet ndryshe vrasėsi i heshtur, sepse shpesh nuk ka paralajmėrime ose simptoma. Duke mbajtur nėn kontroll tensionin dhe duke u kuruar nė rastet kur ai nuk ėshtė brenda kufijve, rreziku i goditjes nga infarkti reduktohet me 40%.
5. Mbani njė peshė tė arsyeshme - Pothuajse 2/3 e amerikanėve dhe njė shifėr e ngjashme nė vendet perėndimore janė mbipeshė ose obezė. Dhjami i tepėrt ėshtė jashtėzakonisht i rrezikshėm pėr shėndetin, me obezėn qė jetojnė mesatarisht 4-6 vjet mė pak.
6. Kontrolloni diabetin - Diabeti ėshtė njė sėmundje shumė e pėrhapur, e cila bėhet vdekjeprurėse nėpėrmjet dėmtimeve tė shumta qė mund tė shkaktojė nė disa organe dhe mekanizme tė trupit. Sheqeri nė gjak ėshtė i domosdoshėm tė jetė nė normėn e duhur.
7. Mos pini duhan - Gjysma e atyre qė pinė duhan pėr njė kohė tė gjatė vdesin mė tė rinj nga sėmundje si tumori, infarkti apo bronkiti kronik.