ORAKULLI I DODONES

[kuklla]

Orakulli i Dodonës
NGA MAKSIM ZOTAJ
16/01/2008 *“Historia është humbësi i vërtetë, në gjithë epokën dymijëvjeçare pas Krishtit”.

Drejtimet e reja

Gjithnjë e më shumë po bëhet interesante dalja në sipërfaqe e një metode krejt të re në interpretimin e historisë botërore në përgjithësi. Galopi i teknologjisë së sotme, solli një ndryshim të madh në jetën e njeriut, i cili është pasqyruar në të gjitha fushat e dijes. Ky ndryshim cilësor, veçanërisht në fokusimin e problemeve që dikur trajtoheshin si gati misterioze, bëri të mundur kapërcimin e disa kontradiktave të vjetra që kanë të bëjnë me interpretimin e gjërave. Zbulimi dhe përdorimi i karbonit C-14, i cili afronte zgjidhjen, me një probabilitet (+)(-) 100 vjet, ishte një përmbysje e madhe në saktësimin e etapave kohore në fushën e historisë. Mbi të gjitha u krijua një mendim i ri i përgjithshëm, i një natyre krejt të re, për vlerat e trashëguara njerëzore.

Kapërcehet koncepti provincial i shfaqur jo pak herë edhe nga historianë të kalibrit botëror. Mjaft është diskutuar rreth Herodotit i mbiquajtur edhe "Babai i Historisë", i cili gjithashtu për pasaktësitë trashanike që ka bërë e quajnë edhe "Babai i gënjeshtrës". P.sh. E. Gibboni gjatë kohës që po përgatiste "Shkëlqimin dhe rënien e Perandorisë Romake" ankohej se "paragjykimi, injoranca dhe budallallëku i shumë historianëve të lashtë", të cilët ishte i detyruar që t’i përdorte si burim informacioni, "e bezdisnin pa masë".

Le të theksojmë këtu edhe interpretimet e shumë studiuesve të sotëm për interesa thjesht shoviniste. Por si një argument domethënës brenda oborrit të historisë sonë, është me vend që të përmendim një prej iluministëve të mëdhenj gjermanë të shek. XVIII. Ishte viti 1774, kur në Leipzig Johan Tunman, botoi librin e tij "Kërkime në historinë e popujve të Evropës Lindore". Në parathënien e këtij libri, duke përmendur direkt shqiptarët, ai theksonte se "asnjë popull tjetër i botës në të cilën ne jetojmë, nuk është aq i panjohur për evropianët e perëndimit për sa i përket prejardhjes, historisë dhe gjuhës, sa shqiptarët."E megjithatë, ata janë popuj kryesorë, të lashtë e të rëndësishëm, që çdo historian do të dëshironte t’i njihte: historia e tyre do të plotësonte zbrazëti të mëdha në historinë e vjetër e të re të Evropës. Por… ata sot nuk luajnë më ndonjë rol të veçantë. Ata janë të nënshtruar, ata janë fatkeq dhe historiani shpesh është po aq i padrejtë, sa dhe njeriu i zakonshëm; ai nuk i përfill ata që nuk i ka prirë fati". (Studime gjermane. Bot. shqip. 1990) Këto dukuri negative të vëna në dukje nga sa a sa shkollarë, kanë krijuar kontradikta dhe të çara të mëdha mbi njohjen e trashëgiminë tonë.

Ato kanë shërbyer si burim keqinterpretimi dhe jo në pak raste i kanë çuar pasardhësit e genit njerëzor në drejtimin e kundërt të asaj që ata duan të njohin. Sot në këtë aspekt po kristalizohen dy grupe të mëdha, të cilat i interpretojnë të njëjtat fakte me koncepte diametralisht të kundërta. Grupi i parë është konservativ, i mëshon metodologjisë klasike, injoron të rejat që zbulohen, ose bëhet thjesht pengesë burokratike.

Ndërsa grupi i dytë përbëhet nga njerëz pasionantë dhe jo ortodoksë. Shpesh ata qasen pa edukim formal në fushën ku ata militojnë, por që me metodat e tyre kërkimore kanë sjellë risi, veçanërisht në fushën e historisë botërore.

Nuk mund ta lë rastin të kalojë pa përmendur Hajnrih Shlimanin, i cili rizbuloi Trojën në kundërshtim të plotë me mendimin e akademikëve, të cilët pretendonin se historia e Homerit, Iliada dhe Odisea, ishin prodhim folklorik dhe pa baza historike. Shlimani vetë konsiderohej aventurier, dhe në fakt ai ashtu ishte! Ai nuk kishte kurrfarë lidhje me punën e arkeologut. Por realiteti tregoi se bindjet e tij të patundura që do ta zbulonte Trojën sipas tregimit të Homerit, i dhanë atij famën e përjetshme. Me shembullin e Shlimanit bota e sotme është e mbushur plot. Prej këtij këndvështrimi studimi i kësaj disipline ka fituar një linjë të re dhe interesante. Për këtë çështje, pikërisht në aspektin e të kaluarës së shqiptarëve në veçanti, po konfigurohen gjithashtu avantazhet e para.

[kuklla]

Humbjet nga e kaluara

Më ndodh që në biseda të ndryshme njerëzit të më pyesin se përse tani shqiptarët nuk janë më të famshmit e dikurshëm, dhe pse nuk kemi më influencë në ekonominë dhe politikën botërore. Së pari, dua t'ju a theksoj pyetësve të mi se kohët ndryshojnë. Kjo gjë në fakt ka lidhje me fenomenin njeri, por nuk varet nga vullneti i tij. E thënë ndryshe, në mënyrë të dukshme kjo çështje ka lidhje me vullnetin e Zotit! Mendoj që edhe për fisin e parë dhe të bukur të shqiptarëve "Krijuesi" nuk ka bërë ndonjë lëshim të madh, qysh kur vendosi që shqiptarët të jetojnë në tokë bashkë me të tjerët. Në Testamentin e Vjetër përmenden 12+1 fise (tribu) të ndryshme. Pra, sado e ndritur që të ketë qenë e kaluara jonë, ne nuk kemi jetuar vetëm, në boshllëk, dhe pa konkurrencën e fiseve apo grupeve të tjera.

Kjo logjikë na bën të mendojmë se pavarësisht se ne jemi ndër grupimet e para për nga kontributi i rëndësishëm në stabilizimin e jetës në tokë, prapë fati ynë ngjan njësoj si fati i çdo qenieje tjetër njerëzore, por në kohë dhe vende të ndryshme. Të moçmit tanë, i shpjegonin këto fenomene thjesht me dy fjalë: "Rrota e historisë"! Ajo siç dhe e dimë, nuk e ndal rrotullimin e saj asnjëherë! Ne shpesh do të shikojmë gjatë shkrimit se si të vjetrit, më së shumti kanë pasur të drejtë. Është me vend me këtë rast që të shpjegojmë fillimisht me argumente bazë si ndryshojnë gjërat në Univers, nën lëvizjen e pandërprerë të "Mullirit Kozmik". Filozofit Platon (429-347), gati 2500 vjet më parë, i pëlqente të thoshte "Si poshtë edhe lart"! Me fjalë të tjera sjell vëmendjen tek Mikro-Kozmosi dhe Makro-Kozmosi, dy elementët kryesorë në shpjegimin e Universit. Pra, filozofia e tij ishte se fenomenet tokësore janë të lidhura ngushtë dhe në mënyrë të pazgjidhshme me ato qiellore. Kështu që nga ky pikëvështrim, mund të themi se Dodona ka qenë qysh nga fillimi i procesit të civilizimit që njohim ne sot.

Priftërinjtë e Dodonës, siç do ta shikojmë me shembuj këtu më poshtë, ishin vetë Zotat në tokë. Me një gjuhë simbolike, quheshin prej disa mijëra vjetësh si "Perënditë e Olimpit". Sa për kureshtjen tuaj, emrat e disa prej tyre në periudhën dymijëvjeçare të dominimit të Zeusit në Olimp ishin: Zeusi, Hera, Athinaja, Poseidoni, Hades, Demeter, Artemisi, Apollo, Hermesi, Hephaestusi dhe Aphrodita.

Kur Robert Temple botoi herën e parë librin e tij të famshëm "The Sirius Mistery" në vitin 1976, me nëntitull "Evidencë e re shkencore mbi kontaktin e alienëve gati 5000 vjet të shkuara", opinioni botëror u kap në befasi. Vetë R.Temple për punën e tij gjeniale në vend që të shpërblehej, u persekutua për pesëmbëdhjetë vjet pandërprerë! Persekutorët e tij është interesante ta theksojmë këtu, nuk ishin njerëz të zakonshëm apo fanatikë injorantë. Ata ishin disa individë nga agjencitë dhe grupet sekrete më të fuqishme të botës... Dhe në këtë rast pyetja shtrohet: Po përse vallë…?!

Të gjithë ne e pranojmë se gjërat lëvizin. Që ato

ndryshojnë pambarimisht, shpesh dhe jashtë vullnetit tonë

edhe këtë gjë ne e kuptojmë. Pavarësisht prej besimit që ne i përkasim, një gjë pranohet unanimisht: Prezenca e ZOTIT! Ai është Një dhe i vetëm! Astrologjia, në kohët antike konsiderohej mbretëresha e dijeve, sepse ajo të mësonte logjikën se si lëvizin gjërat atje lart…! Në qoftë se ne do të besojmë sinqerisht në shprehjen "çdo gjë vendoset me vullnetin e Atij", le të vazhdojmë të besojmë si më parë. Prej këtij besimi do të përfitojmë dy gjëra në praktikë. E para, do u kthejmë stërgjyshërve tanë të urtë një borxh të vonuar shumë gjatë, respektin e domosdoshëm për çka ata kontribuan për ne dhe atdheun. Dhe e dyta, sipas "Mullirit Kozmik", ne tani po dalim ose po lëmë pas "shekujt e gjatë të errësirës së trashë shpirtërore dhe injorancën tonë të rrezikshme"!

A ishte gabim Sami Frashëri kur na mësonte: "Se drita e diturisë, përpara do të na shpjerë"? Unë jam i sigurt se jo! Po ashtu, vëllai tjetër Naimi, gërvishtte të njëjtën plagë kur thoshte:

"Hiqu, hiqu, errësirë!

Pa ja këtu, o dritë"!

Siç shihet, rilindasit tanë të mëdhenj e kishin kuptuar gjuhën e Zotit. Është më se e qartë se këtu bëhet fjalë për triumfin e dritës kundër errësirës në kuptimin simbolik. Prof. Harold Cooke në studimin e tij "Osiris, a Study in Myths, Misteries, and Religion", by Ares Publishing Inc. London, 1931, na kujton: "Konflikti midis së mirës dhe së keqes është konflikt fizik dhe shpirtëror". Ndryshe ne mund ta kuptojmë këtë fenomen si lufta e "të mirës kundër së keqes". Por ne siç duket nuk i kuptuam ata krejtësisht, me vonesat dhe zigzaget tona të turpshme. Është fjala për fatin e shqiptarit, por edhe për fatin e njeriut në përgjithësi si qenie tokësore. Në dymijëvjeçarin që po lëmë pas, ishin predikuar gjërat, pra ishin parathënë! Dhe ky predikim bëhej në përgjithësi me mekanizmin e njohur të Orakujve, por edhe me forma të tjera akoma më praktike.

Duke dalë prej influencës së shenjës të Dashit, ne lamë pas edhe karakteristikat e tij gjithashtu. Le të kujtojmë këtu që nën këtë shenjë, njeriu vetë mori pjesë aktive dhe i ndërtoi perandoritë e mëdha. Pra, ndryshe njeriu me sjelljen dhe mentalitetin e tij të asaj kohe rrezatoi tendencën ekspansioniste dhe u krijuan nga ky shkak njëra pas tjetrës perandoritë e ilirëve, persëve, maqedonasve, romakëve, bizantinëve, etj. Por duke hyrë nën influencën e Peshqve, po vetë njeriu u bë dëshmitar dhe varrmihës njëkohësisht në shkatërrimin e po këtyre perandorive, njëra pas tjetrës. Milena Gonzales-Wippler, e diplomuar në Porto Riko dhe në Universitetin e Kolumbias, respektivisht në Psikologji dhe Antropologji, e shpjegon kështu fenomenin në librin e saj "Formulat magjike dhe ceremonitë" bot. i 1997-s: "Shenja e Ujorit, e cila po na afrohet tani, personifikon miqësinë, shpresën dhe dëshirat. Ndërsa përpara saj, shenja e Peshqve ishte për dymijëvjeçarin që po lemë pas, fillimi i kristianizmit, dhe bota u zhyt gati në mënyrë absolute nën influencën e teologjisë Judeo-Kristiane".

Karakteristikë e kësaj shenje ishte Jezu Krishti, i cili u ndalua, u burgos, u torturua dhe u kryqëzua nga armiqtë e tij të shpallur dhe të pashpallur. Kjo gjë pra, ishte parashikuar më parë nga Orakujt. Ishte parathënë lindja dhe kryqëzimi i tij! Ai kështu u bë simbol i sakrificës kristiane. Është interesante ta kujtojmë se në treqind vitet e para kristianizmi kishte si simbol të vetin dy Peshq, pra pikërisht shenjën e horoskopit. Por në 325 A.D, në këshillin e Nikeas u vendos unifikimi i kishës dhe "Jesu Krishti" u pranua të shpallej Zot! Ja se si na e përshkruan këtë moment të veçantë të historisë studiuesi Simon Cox, në librin e tij "Duke zbërthyer Kodin e Leonardo Da Vinçit" bot. i vit. 2004, nga "Barnes and Noble":

[kuklla]

Ç'dimë për Dodonën?

Në kuptimin e gjerë të fjalës kurrgjë! Arsyet janë të ndryshme, por ato më të rëndësishmet janë historike. Në kujtesën e shqiptarëve Dodona ka ardhur e gjallë dhe e ruajtur vetëm nëpërmjet gojëdhënave, miteve dhe legjendave. Në fakt, në këto mite e legjenda Dodona përmendet shpesh si vend i shenjtë. Interesante gjithashtu është se mali i Tomorit thirret ende edhe sot "Mali i Zotit". Njerëzit e atyre anëve me respekt e quajnë atë "Baba Tomori"! Tek “Iliada”, Homeri me gojën e Akilit thotë: "O Zot, mbret Dodonas Pellazgjik, që banon n'ato vise të largëta e sundon mbi Dodonën dimërkeqe"!

Nga gojëdhënat thonë se mali i Tomorit quhej më parë "Mali i të Mirit". Semantika e fjalës "të Mirit" zbulon krejt funksionin e veçantë të këtij mali! Ndërsa Straboni e përshkruante kështu situatën e terrenit të thyer fizik për të arritur deri në Tomor: "Sado që është i ashpër e plot me male të mëdhenj si Tomori e të tjerë, Epiri dhe Iliria nxjerrin burra trima e të mençur". Kështu, me këtë logjikë po të vazhdoj, do të përsëris se ç'thonë të tjerët që janë të shumtë padyshim. Por në fakt, më i rëndësishëm për ne është zbulimi i funksionit të vërtetë të Dodonës. Tek historianët e vjetër dhe shënimet e tyre historike Dodona përmendet shkarazi, në mënyrë të zbehtë dhe vetëm si një fakt i përgjithshëm. Le ta quajmë ndryshe këtë gjë si përplasjen e parë me injorancën apo kufizimet të cilat i ka vuajtur jo pak herë historia jonë. Duket pra se në rastin tonë ne kemi më shumë mjegull, sesa informacion. Flasim për Dodonën dhe për një moment harrojmë që e kemi fjalën për origjinën institucionale të njeriut në tokë. Fakti i madh që Dodona përfshihet e para dhe më e vjetra në listën e 8-të Orakujve të parë dhe më kryesorë, duke bërë pjesë brenda rrjetit territorial të këtyre Orakujve, na shtyn të mendohemi... Dhe në listën e këtyre tetë Orakujve ishin: 1-Dodona, 2- Delphi, 3-Delos, 4-Cythera?…, 5-Omphalos?…, 6-Akrotin?…, Paphos?…,7- Tritoni?…, 8-El Marj?…, 9-Bendet! Emrat dihen, por disave prej tyre ende nuk iu është përcaktuar vendndodhja. Për disa të tjera gjithashtu nuk iu është qartësuar përkatësia, prandaj ato janë me pikëpyetje në fund. Nga funksioni i tyre, përveç Dodonës dhe Delphit që kanë përafërsi me njëra-tjetrën, të tjerat janë të ndryshme. Kodi i Orakullit të Dodonës është ky: 1. Vendndodhja - mali i Tomorit, në Qendrën Perëndimore, 2. Pema simbol - Lisi 3. Planeti simbol -Saturni 4. Lindja Hyjnore - Qenia Humane prej "Ashtit të Tokës"!

Është e pajustifikueshme që në programet apo tekstet e shkollave shqipe Dodona as që zihet me gojë, qoftë edhe shkarazi. Sa për shkrimet e autorëve klasikë, të ashtuquajturit greko-romakë apo bizantinë, terma që po bëhen gjithnjë edhe më të dyshimta sot, me lehtësi mund të përmendim emra, si Homeri, Eskili, Platoni, Hesiodi, Herodoti, Tukididi, Plutarku, Straboni, Pindari, Plini, Apollodor Tekniku, Polibi, Titus Libius, Stefan Bizanti, Eustathi etj… Disa prej këtyre emrave i përkasin periudhës së dytë, asaj Bizantine. Ndërsa në plejadën e Rilindjes Evropiane deri në ditët e sotme, kemi emra të shquar shqiptarë dhe të huaj si Jeronim de Rada, Dhimitër Kamarda, Shtjefën Gjeçovi, Perikli Ikonomi, Myzafer Korkuti, Skënder Anamali, Aleksandër Stipçeviç, Nermin Vlora (Falaski), Aristidh Kola, Mexhit Kokalari, Rasim Bedo, etj. Nga studiuesit e huaj le të përmendim: J.G.Fon Han, Edvin Jacques, Michael Grand, Nikolas Hammond, Robert Temple, Erik Von Daniken, Robert D'angely, Enzo Gatti, John Wilkes, Eduard Gibbon, Agnes Savill, dhe plot të tjerë, të cilët do t’i kujtojmë hera-herës gjatë këtij shkrimi. Por ata, të cilët do të mbajnë peshën e argumenteve të mija në subjektin e Dodonës, janë vetëm pak autorë. Për koincidencë dua të përmend Perikli Ikonomin, Rasim Bedon, Robert Temple, Raymond Moody, Erik Von Daniken, etj. Le të shikojmë tani se si po na afrohen gjërat.

[kuklla]

Dy fjalë mbi P.Ikonomin



Perikli Ikonomi është autori parë shqiptar në epokën moderne, i cili ka hartuar një studim të shkurtër mbi Dodonën Pellazgjike. Ai e ka mbështetur kryesisht punën e tij tek literatura klasike greko-romake dhe bizantine. Na ka lënë një libërth të vogël, një përpjekje krejt modeste në formë broshure, botuar rreth vitit 1934. Ajo përmban mbi 30 faqe të një formati jo të madh. Për autorin vetë dimë fare pak gjëra. Bashkë me titullin thuhet se ai ishte një drejtor shkolle fshati. Ka gjithashtu edhe një përkushtim të vetin, ku ai me gojën e tij thotë: "Këtë vepër ia kushtoj vendlindjes time, katundit Vokopolë (Berat), që me madhështi piktoreske shikon nga lart qëndrimin viganor të Tomorit". Atij i është dashur rreth tetë vjet për të hartuar studimin. Për mendimin tim, vlerat e këtij libërthi janë të mëdha dhe autentike. Ky libërth ngjan gjithashtu si një thirrje për t’u zgjuar në aspektin e ndërgjegjes sonë historike. Gjithashtu, ky është një argument historik për të vërtetën e rrënjëve se nga e kanë origjinën shqiptarët. Pra, motivi i cili e ka shtyrë autorin të shkruajë këtë vepër është i qartë. Ideja kryesore që bie më shumë në sy është se "Dodona ka qenë një qendër shumë e rëndësishme e kulturës shqiptare dhe civilizimit botëror". Gjithashtu është fat sot për ne që ajo bën pjesë ende në territorin shqiptar sot e gjithë ditën. Ai e thekson këtë gjë me forcë, në kohën kur në kujtesën e popullit tim ishte krejt i freskët procesi i dhimbshëm i copëzimit territorial. Superfuqitë evropiane në fillimin e shekullit të kaluar, duke krijuar Greqinë dhe Serbinë si shtete, u nisën thjesht nga përkatësia fetare, brenda territorit të lashtë Pellazgo-Ilir, u duk pra e qartë se ata po i shkëpusnin pa mëshirë momentet më të rëndësishme të historisë sonë të ndritur. Përpjekja dhe argumentet e Ikonomit në këtë studim historik, krahas vlerave të dukshme shkencore, padyshim kuptohen ndryshe edhe si thirrje proteste kundër injorancës, padrejtësisë dhe arrogancës, me të cilën politika e Fuqive të Mëdha u soll në atë kohë ndaj nesh.

[kuklla]

Një hap tjetër në këtë drejtim, i cili padyshim duhet përgëzuar, na vjen në formën e një artikulli të shkurtër nga Rasim Bedo. Në artikullin e Bedos, Dodona shtrihet tetëmbëdhjetë kilometra jashtë Janinës. Por dua ta theksoj qysh në fillim se me këtë argument bashkatdhetari im gabon në mënyrë të dukshme. Në këtë rast, shihet se ai nuk është në kontakt me të rejat e fundit, të cilat përfaqësojnë gjithashtu dhe opinionin e studiuesve ndërkombëtarë. Mali i Tomorit ndodhet në Berat, dhe atje ai ngrihet prej miliona vitesh, shumë kohë se përpara të shkruhej vetë historia njerëzore. Bedoja, siç duket i referohet vetëm kronologjisë së arkeologëve grekë, e cila si fakt, për hatër të së vërtetës, qëndron jo për Dodonën, por për Orakullin e Janinës. Grekët ashtu siç edhe thonë, çmendurisht dëshirojnë që Dodona të ishte 18 km larg Janinës, sepse ajo do të përfshihej brenda territorit të shtetit të tyre. Që kërkimet mbi ekzistencën e Dodonës kanë filluar pranë Janinës nga arkeologu Karapanos në vitin 1873, kjo vërtet që qëndron. Në 1913 arkeologu tjetër G. Sotiriadhis, më pas Evangjeli dhe S. Dakaris arrijnë me kërkimet e tyre deri në vitin 1950. Pastaj filluan kërkimet sistematike dhe restaurimet e periudhës 1961-75, dhe kjo gjithashtu është e vërtetë! (“Ylliria”, 12-14 korrik 2005). Por me keqardhje po ngul këmbë edhe një herë, se prej këtyre kërkimeve ata veçse rizbuluan Orakullin e Janinës dhe jo atë të Dodonës, siç duan t’i bien ata daulleve sot. Ana tjetër dhe më kryesorja është se Orakulli i Dodonës është shumë më i vjetër në kohë dhe më i rëndësishëm se "Orakulli i Vdekjes" i Janinës, i cili tashmë është rizbuluar dhe restauruar. Sot përdoret nga Ministria greke e Kulturës për përfitime turistike. Por, ky "Orakulli i Vdekjes" pranë Janinës, pranohet ndryshe nga studiuesit si një kopje e keqe e Orakullit të Baiasë në Sicili, i përmendur edhe nga Virgjili në vargjet e “Eneidës”. Po i këtij mendimi është edhe Robert Temple, anëtar i Akademisë Mbretërore të Londrës, i cili ka më shumë se 50 vjet që është në kërkim të këtyre Orakujve. Rasim Bedo, me gjithë dëshirën e tij të mirë, siç duket nuk është në gjendje ta diferencojë dot një gjë të tillë. Dodona e famshme përfundimisht ndodhet brenda territorit të Mollosëve. Siç e dimë, ata (Mollosët) si dhe Thesprotët janë një tjetër fis i madh dhe i famshëm Pellazgo-Ilir!

[kuklla]

Gjeografikisht mali i Tomorit është pjesë e vargmaleve të Pindit. Vargmali i Pindit vetë arrin deri pranë Janinës, por jo mali i Tomorit gjithashtu. Ai përfundimisht mbetet në Mollosi. Sot nën këmbët e Tomorit është ngritur Berati. Në librin e tij "The Illyrians", bot i vitit. 1995, autori John Wilkes, e lokalizon Dodonën kështu: "Udhëtimi me det në Orikum merr tetëdhjetë stades (njësi e vjetër matëse), dhe deri në Amantia gjashtëdhjetë stades. Në jug kufizohen nga Antitanët, poshtë Orikumit, dhe Kaonia ka të njëjtën distancë largësie sa Dodona"… Më poshtë vazhdon ai: "Më në veri të Thesprotisë, është një vend i largët sa fundi i botës, ku shtrihet Orakulli i famshëm i Zeusit të Dodonës, që në fakt është i vështirë për të depërtuar"…Por grekët, që duket se punojnë me mjeshtëri me gjysmën e argumentit, bëjnë një manipulim të pastër në këtë mes, të cilin e përdorin për qëllime politike dhe biznesi. Ata nga ana e tyre e përshkruajnë historinë e Dodonës kështu: "Thuhet që Dodona u ndërtua gati dy mijë vjet, B.C, në një zonë të thellë midis maleve, në fillim nga Thesprotët dhe më pas u rindërtua nga Mollosët një mijë e dyqind vjet B.C. Aty shërbenin priftërinj që thirreshin "Helloi" ose "Selloi", dhe mendohet ata të kenë qenë para indo-evropianë, pra Pellazgjikë! Pas kësaj periudhe, një lloj "zoti grua" vazhdonte të nderohej nën emrin Dione, e cila u bashkua më pas me Zeusin e Naios. Ritualin, e zhvillonin rreth një peme lisi, dhe parashikimi bëhej duke lexuar gjethet e verdha të tij, interpretim që bëhej nga priftërinjtë e këtij Orakulli. Në kohën Heroike aty shkonin dhe konsultoheshin emra të tillë, si Herakliti, Akili, Odiseu, etj. Orakulli vetë ka jetuar kohë pas kohe shkëlqimin dhe rënien e tij. Ardhja e Delphit në skenë në një pozicion gjeografik më të përshtatshëm gjeografik pranë Athinës, e dobësoi rëndësinë e veçantë të Dodonës. Megjithatë, evidencat tregojnë mbi ekzistencën e tij edhe në shekullin e shtatë, B.C,. Në periudhën e Dinastisë Maqedonase Dodona u rifuqizua, sepse parlamenti maqedonas ishte ndërtuar shumë pranë tempullit. Aleksandri i Madh e frekuentonte atë rregullisht. Më pas, tempulli është restauruar fillimisht nga Pirro i Epirit (297-273), B.C. Por u shkatërrua me themel nga Aetolians më 221. Ringrihet nga Philipi i V maqedonas (219, B.C). Shkatërrohet edhe një herë së bashku me Epirin nga gjenerali romak Paul Emili. Konvertohet në kishë dhe e shkatërrojnë përsëri në (391 A.D). Por, megjithatë, në shek. e pestë dhe të gjashtë thonë që Dodona është parë që të ketë pasur një prift të rangut. Dhe së fundi, janë pikërisht fiset barbare (gjermanike) të Gothëve, të cilët e rrafshuan krejtësisht, duke e fshirë Dodonën nga kujtesa për një periudhë kaq të gjatë, në më shumë se një mijë vjet!

Por krejt ndryshe nga grekët, i famshmi Robert Temple, në librin e tij "Netherworld", (Bota e të vdekurve), bot. i Londrës 2002, gjithashtu thekson: "Jam i angazhuar me vite të tëra që gjej vendndodhjen origjinale të Orakullit të Dodonës dhe atë të Delphit... Pranohet nga të gjithë ne se Dodona ndodhet nën këmbët e malit të Tomorit”. Liritzis (koleg grek ky) dhe unë, jemi përpjekur të përdorim edhe fotot nga sateliti, por nuk kemi pasur rezultat. Jam krejt i bindur se vendndodhja e Dodonës është diku tjetër… Në vitin 1979, unë vetë mblodha fonde të konsiderueshme për një ekspeditë kërkimi të malit të Tomorit për të gjetur Dodonën dhe dola pa sukses. Nga të gjithë Orakujt, pranohet edhe nga vetë grekët se "Dodona është më e vjetra dhe se zoti i saj qysh nga kohët klasike ishte Zeusi". Më tej, po ky autor, në librin e tij "The Sirius Mystery" shton: "Cila pjesë territoriale, mund të ishte më larg se Dodona, në Greqinë e vjetër? Ajo dihet se gjeografikisht ishte krejtësisht jashtë sferës së influencës, diçka më në veri dhe perëndim gjithashtu, shumë më larg se për çdo grek, që të mund ta quante atë të pranueshme si pjesë e historisë së tyre"…Studiuesi tjetër amerikan, Raymond Moody, në një program televiziv me titull "Misteret e padeshifruara", kur bie fjala për Orakullin e Dodonës, theksonte të njëjtën gjë: "Bindja ime e patundur është se Dodona me malin e Tomorit ndodhet lart mbi kufirin verior të Greqisë". Siç shihet nga këto deklarata, bie në sy se historianët e huaj as që e imagjinojnë që Tomori ndodhet në Shqipëri dhe nuk ekziston një Tomor i dytë në botë. Është për të ardhur keq, që ky fakt nuk e shqetëson sot aspak Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, e cila me cinizëm vazhdon aktin e turpshëm të heshtjes, në kohën që duhej të ngrinte në këmbë legjione të tëra studiuesish, për tema kaq të rëndësishme dhe aktuale siç është ajo e Dodonës.

[kuklla]

Pse ka rëndësi sot Dodona?

Nga mitologjia e vjetër "Dodoni ishte biri i Zeusit dhe i Evropës, ndërsa Dodona e bija e Oqeanit dhe e Tithiës, perëndi të lashta, të cilat adhuroheshin nga Pellazgët hyjnorë". Aravantinoi në shënimet e tij shkruan: "Dodonën e ndërtuan Pellazgët, andaj edhe Zeusi quhesh Zot i Pellazgëve"! Gjithashtu, Plutarku në "Jetët paralele", kur flet për Pirron e Epirit përmend edhe Dodonën, e cila gjendet në Mollosi! Duke iu referuar historisë, sot më tepër se kurrë po bëhen kërkime rreth rrënojave të Dodonës dhe rëndësisë së veçantë të saj. Italiani Enzo Gatti thotë: "Ilirët e Shqipërisë, të Pindit dhe të Maqedonisë kanë shenjtoren e tyre të famshme, Dodonën. Ajo ndodhet në zemër të Kaonisë, e cila konsiderohet sot si qendra e krijimit të njeriut". Thuhej se "Orakulli (thënia e fatit), jepej nga një lis, nga një pëllumb, e shkruhej mbi një fletë plumbi". Por si procedohej në tempullin e Dodonës? Dhe pse ajo ka shumë rëndësi sot për studiuesit e historisë botërore? Po t’i referohemi në këtë pikë Ph.D. Raymond Moodyt, i cili është autor i librit (Reunions) "Ribashkimi", ai thotë se në kohën e vjetër "priftërinjtë e Dodonës kishin aftësi që të vendosnin kontakte midis të gjallëve dhe të vdekurve. Ata ishin në gjendje të shkrinin kufijtë realë midis dy botëve. Dhe ata konsideroheshin më të zotët nga të gjithë të tjerët, krahasuar këtu me të gjithë priftërinjtë e Orakujve të tjerë të marrë së bashku".

Në Dodonë, e cila mendohet që të jetë ndërtuar nëntokë, dhe ambientet e përdorura për vizitorët i ngjanin një spitali të zakonshëm. Por hyrja atje, nëpër llagëmet e nëndheshme të saj, pa ndihmën e priftërinjve ishte krejt e pamundur. Dikush duhej të të shoqëronte për në qendrën e tyre. Nga shënimet e vjetra thuhej se "eksperiencën dhe llahtarin që provoje aty, ishte tamam sikur të hyje i gjallë në Ferrin e vërtetë". Vizitorët jetonin një përçudnim të papërshkruar. Disa e konsideronin këtë gjë, njësoj sikur të shikonin vdekjen e tyre me sy. Atje vinin nga larg dhe pothuaj nga të gjitha anët e botës. Ata donin që të mundësonin kontakte me të dashurit e tyre, të cilët ishin të vdekur tashmë. Në aspektin e logjikës së sotme, një ide e tillë është një lajthitje e pastër. Por ne po flasim për një epokë tepër të largët dhe për eksperiencën e një civilizimi të humbur…

Pasi vizitorët kishin ardhur aty, iu paguanin priftërinjve një shumë të caktuar "për shërbimin", dhe këta të fundit i sistemonin klientët e tyre në dhoma të ndara nga njëra-tjetra, që përngjanin me një spital të sotëm. Ata iu bindeshin priftërinjve dhe u duhej nganjëherë të prisnin edhe me muaj, ose derisa prifti ta gjykonte momentin e përshtatshëm për ribashkim. Ky pra, ishte një moment shumë misterioz, i cili zgjidhej me kujdes nga priftërinjtë, dhe mund të ndodhte që "pacientin" ta ngrinin edhe në mes të natës nganjëherë… Ky "pacient" fillimisht tymosej me sulfur. Në mentalitetin e atëhershëm, një veprim i tillë ishte i domosdoshëm dhe i rëndësishëm paraprakisht, për të pastruar trupin dhe shpirtin nga mëkatet e mundshme të të gjallit, përpara procesit të kontaktit me të vdekurin. Dikush më mbrapa e shoqëronte klientin nga dhoma e këtij të fundit në dhomën qendrore, e cila përdorej për të tilla ceremoni, ku pritej të fillonte procesi i kontaktit. Pas këtij veprimi, ai kalonte për "atje" nëpërmjet një korridori që zakonisht ishte i gjatë, gati pesëdhjetë këmbë. Aty gjendej një enë jashtëzakonisht e gjerë dhe plot me ujë. Gjithmonë nën kujdesin e priftit të lartë, i cili i qëndronte shumë pranë "klientit" në këto momente, ai instruktohej që t’i mbante sytë në sipërfaqen e ujit. Në të njëjtën kohë, prifti e kungonte atë me formula magjike. Dhe papritur, dalëngadalë fytyra e të gjallit shuhej në pasqyrimin e ujit, dhe po aq ngadalë tashmë vizualizohej i "vdekuri", i gjallë, tredimensional, me ngjyra natyrale, bile edhe duke folur… Në këtë rast, parashikimi me ndërmjetësinë e veçantë të priftit të lartë, dëgjohej drejtpërdrejt nga goja e të vdekurit. Ky akt ndodh edhe me ne në kushtet e gjumit, kur flasim me të vdekurit në mënyrë të pavullnetshme në ëndrrat tona…Për të arritur një gjendje psikologjike kaq speciale "klienti" nga priftërinjtë e Orakullit shpesh si mjete ndihmëse përdoreshin edhe droga të ndryshme që të stimulonin deri në nivelin e haluçinacionit. Plini veçanërisht na e thekson një fakt të tillë, për një bimë me emrin "Henbane", e cila konsiderohej si "bar i shenjtë" që kishte kualitet hipnotik, dhe pastaj përdorej për ceremoni të tilla. Henbane në fakt kthehej në një helm vdekjeprurës, në qoftë se nuk dije që ta përdorje. Tjetër narkotik haluçinogjen, ishin bimët me emrin "Hellebore", "Dittany" dhe"Melampus", të cilat gjithashtu përdoreshin në kohën e lashtë. "Për shembull në civilizimin Minoan, opiumi nderohej në nivelin e besimit fetar". Robert Temple (Bota e nëndheshme), bot. i .vit. 2002. Pra, mbas kësaj lind pyetja e thjeshtë, a ishte e vërtetë e gjithë kjo? Si pra, ishte i mundur realizimi i një gjëje të tillë?

[kuklla]

Ndër profetët modernë le të kujtojmë Nostradamusin, i cili përdorte të njëjtat metoda për të parashikuar të ardhmen, duke parë gjërat jo më me enën e ujit, por në sipërfaqen e një xhami të zi, i ngjashëm me ekranin e sotëm televiziv. Po ashtu edhe sot fenomeni i të parit të gjërave pa qenë prezent në ngjarje ekziston tek njerëz të cilët e kanë këtë si aftësi të veçantë dhe ndryshe thirren me termin mjekësor "paranormalë". Pra, fenomeni ekziston, por siç shihet ai shtrihet në një grup veçanërisht të kufizuar njerëzish. Këta individë kanë të theksuar "Ndjenjën e Gjashtë". Shpesh në programe të ndryshme televizive, ne shikojmë njerëz të tillë që përdoren me shumë sukses nga forcat e rendit për aftësinë e tyre të veçanta duke zgjidhur krime të vjetra dhe të reja që edhe teknologjia moderne apo hetues me eksperiencë nuk i kanë zbuluar dot. Gjithashtu, këta njerëz nuk e kanë sensin e të kaluarës apo atë të ardhmes, sepse ata i shikojnë gjërat në kohën e tanishme me një qartësi të pagabueshme. Por në "Institucionin e Dodonës", priftërinjtë e saj njiheshin edhe për bëma të tjera…Italiani Enzo Gatti në librin e tij “Gli ILIRI”, bot. 1981, nënvizon: "Priftërinjtë Ilirë ishin astronomë ekspertë. Ata ndërtonin qendra nga ku vëzhgonin qiellin. Parashikonin ndikimet e yjeve. Kuptonin ciklet e hënës, ciklet menstruale të grave, baticat dhe zbaticat. Studionin galaktikat, kometat dhe mjegullnajat. Dhe i faleshin yllit Sirio... Ata u tregonin bujqve kohën e të mbjellave, e rënies squkë, e nxjerrjes së verës, e mbarsjes gjithashtu. Parashikojnë datën dhe orën e saktë të eklipseve. Me urdhër të priftit dielli humbiste dritën e tij dhe zhdukej. Kjo ishte shenjë ndjellakeqe. Prifti sigurisht përfitonte nga eklipset dhe bëhej interpretuesi i paralajmërimeve hyjnore, duke diktuar mësime të dobishme". Pra, sipas këtij përshkrimi të Enzo Gattit, del se priftërinjtë ilirë kishin njohuri universale.

Sistemi i Orakujve

Nga aspekti i mënyrës se si janë ndërtuar dhe shpërndarë Orakujt, ky fenomen interesant të bën të habitesh përsëri… Më mirë të themi, është një gjë krejt e jashtëzakonshme me kushtet dhe logjikën e sotme. Megjithëse në këto 50 vitet e fundit, kërkimet janë intensifikuar mjaft, prapë ka kaq shumë pikëpyetje që varen pezull, saqë gjithçka duket si një iluzion i pastër. Në gërmimet e bëra deri më tani, më shumë se 50% e Orakujve ende janë të palokalizuar, dhe për më tepër të parizbuluar. Por, siç theksuam në krye të shkrimit tonë, dokumentet e vjetra dhe deshifrimi i tyre i bën historianët dhe studiuesit e pasionuar krejt optimistë në këtë pikë. Nga ky kontekst edhe Dodona na afron megjithatë ende mundësi të pakufizuara informacioni. "Ajo me sa po shihet është një pjesë e pandarë e një kompleksi ndërtimesh me një qëllim të përbashkët, e cila përfshihet brenda një trekëndëshi kënddrejtë, por që ka një shtrirje gjiganteske në terren. Qendrat e Orakujve të Dodonës, Delphit, Delos, Cythera, Knossos dhe Cyprus janë të lidhura në seri, të shkëputura nga gjerësia gjeografike me njëra-tjetrën. Ato gjithashtu janë në një integral distance gjeografike nga Bendeti i Egjiptit, gjë që tregon njëkohësisht lidhjet e traditës arkeologjike midis tyre… Dodona njihet mirë si pjesë e një trekëndëshi kënddrejtë. Le ta përshkruajmë pak këtë trekëndësh… Njëri kënd fillon me malin e Tomorit nga perëndimi, (Dodona) dhe përfundon në pikën lindore, në malin Ararat (Arka e Noes). Pastaj ai zbret poshtë në jug, përshkon pingul të gjithë Mesdheun e krijon një kënd të drejtë 90º, aty ku ngrihet piramida e madhe e Egjiptit. Po ashtu, vendi ku bie ky kënd 90º quhet Bendet dhe ka qenë kryeqyteti i parë i Egjiptit. Të jetë kjo një koincidencë e rastit? Historianët e sotëm nuk mendojnë ashtu. Këtu ndeshim me një tjetër kuriozitet, atë të meridianit origjinal fillestar, por i caktuar nga kush? Distanca nga mali i Tomorit në malin Ararat është e baraslarguar. Duke u përqendruar në këtë pikë, përmendim përsëri Robert Temple që në "The Sirius Mistery" na thekson: "Ne me një vëmendje të veçantë duhet të përqendrohemi tek këndi 45º Dodona/Tomori, dhe tek këndi tjetër 45º Metsamor/Ararat, pika të cilat kanë largësi të barabartë nga Theba, kryeqytet i mëvonshëm i Egjiptit!… Gjithashtu, Arka e Grekevë (Deukalion) ndodhet në malin e Tomorit, ndërsa Arka e Hebrejve (Noes) në malin Ararat… Për arkën e Deukalionit, thuhet se gjendet diku aty pranë Orakullit të shenjtë të Dodonës, prej të cilës Argo, prijësi i Argonautëve, gjatë udhëtimit merrte drejtimin Kibernetik të rrjetit pyjor". Por Robert Temple në të njëjtën kohë vë në pikëpyetje pronësinë e këtyre Arkave të njohura dhe të përmendura gjatë përmbytjes së madhe biblike. Ai na kujton: "Nga burimet e shkrimeve të vjetra historike grekët adaptuan Arkën Deukalion dhe hebrenjtë e bënë të tyren Arkën e Noes. Grekët dhe hebrenjtë janë shumë të vonshëm në historinë e lashtë, saqë mund të themi që bëhet fjalë për mijëra vite distancë përpara se vetë emrat Greqi dhe Hebre të vinin në jetë". Po këtu, ai sugjeron këdo që ka interes të mësojë mbi origjinën e civilizimit grek dhe hebre, librin brilant të Prof. Cyrus Gordon me titull "Pikat e takimit në civilizimit grek dhe atë hebre". Duke vazhduar më tej me logjikën e shtrirjes gjeometrike të Orakujve mund të themi se Dodona është saktësisht 8º në veri të Bendetit në gjerësi, dhe qendra e Orakullit të Delphit është saktësisht 7º në veri të Bendetit, në gjerësi gjithashtu. Këndet e brendshme të këtyre pikave janë secili nga 45º. Çdo të thotë kjo? Vetë Orakujt janë të baraslarguar nga njëri-tjetri. Pra, a kemi këtu një rast klasik se si Arkitekti i Universit i ndërtoi gjërat në tokë?… Autori i famshëm i librit "Vizitorë nga Kozmosi", Erik Von Daniken, në librin "Odisea e Zotave", me nëntitull “Historia e Alienëve në Greqinë e vjetër”, na e rithekson fenomenin e trekëndëshave që krijojnë një rrjet të çuditshëm marrëdhëniesh të ndërsjella. Ai thekson: "Çdokush mundet të verë re se kemi trekëndësha të tillë që të krijojnë një rrjet të përbashkët me qendrat e kultit, dhe kjo gjë nuk mund të jetë një rastësi". Ja një shembull vazhdon ai: “Dodona-Delphi-Sparta, një trekëndësh! Distanca ndërmjet tyre është e barabartë. Dodona-Delphi, Dodona-Sparta, Delphi-Sparta, etj. Një tjetër trekëndësh formon Nikosia-Dodona-Knossos. Dhe po t’i marrim të gjitha së bashku del që Dodona është në relacion gjeodezik/gjeometrik me Delphin, Olimpian, Eleusis, Epidaurus, Aphea, Akropolis, Sparta, Mycenae, Thebes, Chalcis, Nemea, Gortys dhe Milet".

[kuklla]

Komunikimi

Një tjetër dukuri e rëndësishme është komunikimi midis këtyre qendrave të kultit. Ç'do gjë brenda këtij territori, me një dimension krejt të paimagjinueshëm për kohën tonë, është ndërtuar sipas një masterplani! Me njohuritë dhe teknologjinë e sotme ky masterplan është i krejt i parealizueshëm. Robert Temple, nga ana e tij, vë në dukje edhe diçka tjetër: sistemin e komunikimit midis tempujve. Po si pra, komunikonin ato? Në "Netherworld" (Bota e të vdekurve) Robert Temple shkruan: "Jam i informuar se pëllumbat postierë ishin në gjendje që të fluturonin nga Theba e Egjiptit në Dodonë brenda një dite". Në kohët e vjetra profetët të lidhur me Dodonën, konsideroheshin të aftë në zbërthimin e gjuhës së zogjve. Në fakt "gjuha e zogjve" ishte e shkruar në një letër, e cila i lidhej pëllumbit korrier në këmbë. Sistemi i pëllumbave postierë është shpjegim bindës për shprehjen "zogjtë që flasin" të Orakullit. Në fakt, zogjtë ndihmonin qendrën e Orakullit që të ruante lidhje me qendrat e tjera, me të rejat e fundit gjithashtu, dhe siguronte rrjetin komunikues të domosdoshëm për biznes. Kjo ishte një zgjidhje brilante e kohës; pra, pëllumbi përçonte mesazhet nga Zeusi! Në një tjetër rast, Homeri tek poema e tij “Odisea” përmend: "Pëllumbi i ndrojtur po sjell ambrozia (ushqimin e pavdekësisë tek baba Zeusi"… Herodoti gjithashtu shkruan për funksionin stabël të Orakullit se është edhe për meritë të pëllumbave postierë"!… Prapë Herodoti, në një vend tjetër thotë: "Më ka thënë një prift i Thebës se profetët e Dodonës thoshin që dy pëllumba të zinj fluturuan nga Theba në Egjipt; njëri nga ata përfundoi në Libi dhe tjetri u ul në një lis dhe foli me zë njeriu, duke thënë se Orakulli këtu duhet të ndërtohet për nder të Zeusit". Pas gjithë këtyre fakteve që përmendëm, pëllumbat korrierë janë përdorur për qëllim komunikimi edhe më herët prej Sumerëve, tre mijë vjet B.C. Më vonë nga romakët, deri vonë edhe nga flota Britanike… Flitet gjithashtu edhe për komunikimin në formën e një rrjeti të nëndheshëm. Një gojëdhënë e vjetër shqiptare thotë: "Tomori komunikon nën dhé me Vezuvin e Italisë. Pra, thuhet se kur fillon Vezuvi të shpërthejë, Tomori zbraz topa"! (Perikli Ikonomi, "Hist. e Tomorit", bot. i vit. 1934) Bije në sy menjëherë në këtë rast ekzagjerimi i faktit. Por fakti i komunikimit të nëndheshëm a duhet trajtuar me respekt? Philostratus, për kompleksin e hyrjeve në Libadea kujton: "Sipërfaqja i bën ato (hyrjet) disa të afërta dhe disa në distanca shumë të largëta…” Pra, në qoftë se është e vërtetë kjo, ne këtu kemi të bëjmë me një rrjet nëntokësor komunikimi dhe hyrje sekrete që janë larg qendrës së Orakullit. Shumë legjenda të vjetra e përmendin po ashtu një fakt të tillë, por duhet të theksojmë se ende pritet të zbulohen evidenca arkeologjike, të cilat do të mbështesin ose do t’i rrëzojnë këto argumente…