Studimi: Tė vegjlit imitojnė prindėrit dhe i druhen ndėshkimit

"Fėmijėt tanė thonė gėnjeshtra, sepse jemi nė prindėrit e tyre qė ua mėsojmė". Testi provokues i cili ėshtė arritur pėrmes disa studimeve ėshtė publikuar nė kopertinėn e "New York Magazine": ‘white lies‘ gėnjeshtrat e vogla tė pafajshme qė thuhen nga nėna dhe babai nė prani tė tė vegjėlve, krijojnė njė model sjelljeje tė ngjashėm dhe imitues nga fėmijėt.

Fenomeni ėshtė universal. Nė njė studim tė bėrė nga njė kėrkuese amerikane ėshtė vėnė re se 98% e adoleshentėve tė intervistuar kanė treguar gėnjeshtra pafund nė 12 "fusha". Gėnjeshtrat mė tė zakonshme? Arsyetimin e justifikimeve, nė pėrdorimin e alkoolit dhe drogės, identitetin e miqve, filmat e parė (natyrisht "filmat qė ndalohen pėr minorenėt"), t‘i japin makinės nė gjendje tė dehur, festat (pa praninė e tė rriturve).

Gėnjeshtrat fillojnė nė moshė shumė tė vogėl, rreth 2-3 vjeē dhe variojnė sipas inteligjencės sė fėmijės, mė tė zgjuarit thonė mė shumė gėnjeshtra. "Gėnjeshtra ėshtė njė nga faktorėt kryesorė qė ndikon nė zhvillimin e fėmijės. Para se njė fėmijė tė thotė gėnjeshtrėn duhet tė dijė tė vėrtetėn, tė mendojė me zgjuarsi njė realitet alternativ, pėr t‘ia "shitur" mė pas atė me bindje njė tė rrituri", thotė njė studiuese nga "McGill University" dhe autore e njė sėrė studimesh mbi fenomenin nė fjalė.

Njė nga eksperimentet e saj, qė titullohet "The Peeking Game" (Loja e qyqeve) ka shėrbyer pėr t‘i ulur fėmijėt e klasave fillore me fytyrė nga muri pėr tė gjetur identitetin e njė lodre nė bazė tė muzikės sė prodhuar pas shpinės sė tyre. "Pas tri pėrgjigjesh tė gabuara dinin tė fitonin njė ēmim, 76% e pjesėmarrėsve u ngatėrruan dhe mes tyre 95% e mohuan njė fakt tė tillė", tregon studiuesja.

Nėse ēdo moshė ka gėnjeshtrat e saj, arsyet qė i shtyjnė fėmijėt tė tregojnė gėnjeshtra ndryshojnė. Pėr shembull nė moshėn 4-vjeēare njė nga arsyet qė fėmijėt gėnjejnė ėshtė frika se mos ndėshkohen. Kur mbushin 6 ėshtė dėshira pėr tė hyrė nė shoqėri, ndėrsa kur arrijnė tė 11-18-at ėshtė periudha ku ēdo fėmijė kėrkon tė ketė njė identitet tė vetin, tė fshehtė ose tė pavarur nga prindėrit. Nė moshėn 11-vjeēare, fėmijėt janė mė rebelė dhe mė gėnjeshtarė sesa kur arrijnė tė 18-at.

Nuk ka shumė rėndėsi nėse pjesa mė e madhe e shtatėvjeēarėve mėsojnė nga prindėrit qė "nuk ėshtė tė tregosh gėnjeshtra". Studiuesit janė mjaft tė shqetėsuar dhe pohojnė se pėrpjekjet e tyre nuk po funksionojnė, pasi sjellja e tė rriturve nuk ka ndryshuar aspak karshi tė vegjėlve, madje ėshtė pėrkeqėsuar. "Kanė mėsuar tė imitojnė nėnėn dhe babanė. Ėshtė vėnė re qė ato imitonin prindėrit kur refuzonin ftesėn e njė fqinji apo tė afėrmi, duke i gėnjyer se ishin tė sėmurė. Prindėrit duhet t‘i mėsojnė fėmijėt e tyre tė sillen me edukatė, jo nė mėnyrė hipokrite, pasi vlera tė tilla ndikojnė negativisht nė formimin e njė personaliteti".

"Fėmijėt rriten me njė nocion tė dykuptimtė tė ndershmėrisė si diēka tė rrezikshme qė krijon vetėm konflikte dhe kėshtu gėnjeshtrat janė njė mėnyrė e preferuar pėr tė mbajtur harmoninė familjare dhe shoqėrore", vazhdon mė tej studiuesja.

Kėsaj i shtohet edhe fakti qė shpesh prindėrit i detyrojnė fėmijėt e tyre tė fokusohen vetėm nė njė fushė tė caktuar, duke i bėrė kėshtu tė dalin nga vetvetja dhe tė gėnjejnė.




Filmi

"Pėrgjimi", filmi i 2007-ės nėn regjinė e Joe Wright dhe marrė nga romani i McEwan, tregon historinė se si njė gėnjeshtėr e njė fėmije shkatėrron jetėn e dy tė rriturve


Shqetėsimi

Studiuesit janė mjaft tė shqetėsuar dhe pohojnė se pėrpjekjet e tyre nuk po funksionojnė, pasi sjellja e tė rriturve nuk ka ndryshuar aspak karshi tė vegjėlve, madje ėshtė pėrkeqėsuar



Gėnjeshtrat fillojnė nė moshė shumė tė vogėl, rreth 2-3 vjeē dhe variojnė sipas inteligjencės sė fėmijės, mė tė zgjuarit thonė mė shumė gėnjeshtra


"Gėnjeshtra ėshtė njė nga faktorėt kryesorė qė ndikon nė zhvillimin e fėmijės. Para se njė fėmijė tė thotė gėnjeshtrėn duhet tė dijė tė vėrtetėn, tė mendojė me zgjuarsi njė realitet alternativ, pėr t‘ia "shitur" mė pas atė me bindje njė tė rrituri"



Nė moshėn 4-vjeēare, njė nga arsyet qė fėmijėt gėnjejnė ėshtė frika se mos ndėshkohen. Kur mbushin 6 ėshtė dėshira pėr tė hyrė nė shoqėri, ndėrsa kur arrijnė tė 11-18-at ėshtė periudha ku ēdo fėmijė kėrkon tė ketė njė identitet tė vetin, tė fshehtė ose tė pavarur nga prindėrit