Kimia

[kuklla]

Kimia është shkenca ose me saktë ajo e degë e shkencave natyrore që merret me studimin e ndërtimit dhe vetive të materies dhe transformimeve të saj. Është studimi i vetive dhe strukturës së atomeve (duke përfshirë dhe izotopet e tyre të qëndrueshëm apo radioaktive), të përbërjeve dhe molekulave, të përzierjeve dhe të tretësirave, si elemente bazë të natyrës dhe se si ato kombinohen për të formuar stadet e ndryshme të materies që na formojnë në dhe çdo gjë që na rrethon. Njohja e strukturës elektronike të atomeve është baza e kimise konvencionale, ndërsa njohja e strukturës së bërthamës është baza e kimisë bërthamore. Prishja dhe formimi i lidhjeve mes atomeve dhe molekulave janë përgjegjës për transformimin e materies.

[kuklla]

Materia është e përbërë nga grimca shumë të vogla të quajtura atome: në natyrë ekzistojnë me qindra dhe çdonjeri prej tyre ka strukturë dhe veti të ndryshme. Kur atomet kombinohen me njëri tjetrin formojnë molekulat.
Zbulimi qe energjia e elektroneve ishte kuantike coi e zhvillimin e modeleve teorike qe shpjegonin si sillet elektroni ne atom, duke shpresuar te gjenin sesi leviz elektroni, vendndodhja e tij, ndryshimet energjitike qe lidhen me clirimin e fotoneve te drites. Por asnje nga ligjet fizike qe lidhej me levizjen e objekteve te medha nuk mund te hspjegonte levizjen e elektronit. Ne 1913 Niels Bohr (1885-1962), fizikant danez, propozoi nje model teorik mbi atomin e hidrogjenit. Ai zgjodhi hidrogjenin sepse atomi i tij eshte me i thjeshti (ka vetem nje elektron rreth berthames) edhe sepse spektri i tij eshte me i thjeshti, me shume pak rreshta. Ne modeli e tij Bori imagjinoi qe elektroni levizte rreth berthames duke pershkuar rruge fikse, ose orbita, ashtu si nje planet leviz rreth diellit. Modeli i tij tregonte edhe madhesine e orbitave dhe energjine qe duhet te kishte elektroni i nje orbite te caktuar. Ekuacioni i Borit mbi energjine e elektronit perfshinte disa konstante fizike, si masa e elektronit, ngarkesa e tij, kontstantja e Plankut. Perfshinte gjithashtu dhe nje numer te plote qe Bori e quajti numer kuantik. Secila nga orbitat mund te identifikohej ne baze te vleres se n-se. Duke kombinuar te gjitha konstantet ekuacioni i Borit eshte:
E = ? k / n2

Ku E eshte energjia e elektronit dhe k-ja eshte nje konstante e kombinuar (vlera e saj eshte 2,18 x 10-1.
Molekula (nga lat. "molecula", prej fjalës moles - masë, madhësi, "sasi e vogël") është njësia (grimca) më e vogël përbërëse e një elementi kimik të pa jonizuar që mund të ekzistojë në gjëndje të lirë dhe që ruan vetitë e elementit kimik përkatës. Mund të jetë një atomike, që d.t.th. se është e përbërë nga një atom (si tek heliumi, argoni, neoni, kseni), ose shumë atomike, që përbëhet nga shumë atome, të njëjtë ose të ndryshëm.

Një molekule shumë atomike (poli atomike) është e pa elektrizuar (asnjanëse, neutrale) dhe është e formuar nga atome të bashkuar nga lidhje kovalente (njëvlerëshe); për shkak të ndërsjellës (raportit) mes numrit të atomeve të elementeve që e përbëjnë, shprehen nga numra të plotë. Formula kimike e një përbërjeje molekulare nuk është gjë tjetër veç se renditja e elementeve që formojnë molekulën dhe të teprisë së përkohshme të çdonjërës prej tyre. Molekulat e përbëra nga atome të njëjtë, por të lidhur në hapësirë në mënyra të ndryshme quhen izomere.

[kuklla]

elementet kimike nga A ne ZH

Actinium Ac 89 227,0278 g/mol 10,07 kg/l 1047 °C 3197 °C 1899 Debierne
Alumini Al 13 26,981539 g/mol 2,70 kg/l 660,5 °C 2467 °C 1825 Oersted
Americiumi Am 95 243,0614 g/mol 13,67 kg/l 994 °C 2607 °C 1944 Seaborg
Antimoni Sb 51 121,75 g/mol 6,69 kg/l 630,7 °C 1750 °C parahistorik panjohur
Argoni Ar 18 39,948 g/mol 1,66 g/l -189,4 °C -185,9 °C 1894 Ramsay dhe Rayleigh
Argjenti Ag 47 107,8682 g/mol 10,49 kg/l 961,9 °C 2212 °C parahistorik panjohur
Ari Au 79 196,96654 g/mol 19,32 kg/l 1064,4 °C 2940 °C parahistorik panjohur
Arseni As 33 74,92159 g/mol 5,72 kg/l 613 °C 613 (sublimuar) °C 1250 Albertus Magnus
Astati At 85 209,9871 g/mol 302 °C 337 °C 1940 Corson dhe MacKenzie
Azoti N 7 14,00674 g/mol 1,17 g/l -209,9 °C -195,8 °C 1772 Rutherford
Bakri Cu 29 63,546 g/mol 8,92 kg/l 1083,5 °C 2595 °C parahistorik panjohur
Bariumi Ba 56 137,327 g/mol 3,65 kg/l 725 °C 1640 °C 1808 Davy
Berkeliumi Bk 97 247,0703 g/mol 13,25 kg/l 986 °C 1949 Seaborg
Beriliumi Be 4 9,012182 g/mol 1,85 kg/l 1278 °C 2970 °C 1797 Vauquelin
Bohriumi Bh 107 262,1229 g/mol 1976 Oganessian
Bori B 5 10,811 g/mol 2,46 kg/l 2300 °C 2550 °C 1808 Davy u. Gay-Lussac
Bromi Br 35 79,904 g/mol 3,14 kg/l -7,3 °C 58,8 °C 1826 Balard
Ceziumi Cs 55 132,90543 g/mol 1,90 kg/l 28,4 °C 690 °C 1860 Kirchhoff dhe Bunsen
Californiumi Cf 98 251,0796 g/mol 15,1 kg/l 900 °C 1950 Seaborg
Ceriumi Ce 58 140,115 g/mol 6,77 kg/l 798 °C 3257 °C 1803 von Hisinger dhe Berzelius
Curiumi Cm 96 247,0703 g/mol 13,51 kg/l 1340 °C 1944 Seaborg
Darmstadtiumi Ds 110 269 g/mol 1994 Gesellschaft für Schwerionenforschung
Dubniumi Db 105 262,1138 g/mol 1967/70 Flerow ose Ghiorso
Dysprosiumi Dy 66 162,5 g/mol 8,56 kg/l 1409 °C 2335 °C 1886 Lecoq de Boisbaudran
Einsteiniumi Es 99 252,0829 g/mol 860 °C 1952 Seaborg
Hekuri Fe 26 55,847 g/mol 7,87 kg/l 1535 °C 2750 °C parahistorik panjohur
Erbiumi Er 68 167,26 g/mol 9,05 kg/l 1522 °C 2510 °C 1842 Mosander
Europiumi Eu 63 151,965 g/mol 5,25 kg/l 822 °C 1597 °C 1901 Demaçay
Fermiumi Fm 100 257,0951 g/mol 1952 Seaborg
Fluori F 9 18,9984032 g/mol 1,58 g/l -219,6 °C -188,1 °C 1886 Moissan
Fosfori P 15 30,973762 g/mol 1,82 kg/l 44 (P4) °C 280 (P4) °C 1669 Brandt
Franciumi Fr 87 223,0197 g/mol 27 °C 677 °C 1939 Perey
Gadoliniumi Gd 64 157,25 g/mol 7,89 kg/l 1311 °C 3233 °C 1880 de Marignac
Galiumi Ga 31 69,723 g/mol 5,91 kg/l 29,8 °C 2403 °C 1875 Lecoq de Boiskaudran
Germaniumi Ge 32 72,61 g/mol 5,32 kg/l 937,4 °C 2830 °C 1886 Winkler
Hafniumi Hf 72 178,49 g/mol 13,31 kg/l 2150 °C 5400 °C 1923 Coster dhe vón Hevesy
Hassiumi Hs 108 265 g/mol 1984 Gesellschaft für Schwerionenforschung
Heliumi He 2 4,002602 g/mol 0,17 g/l -272,2 °C -268,9 °C 1895 Ramsay dhe Cleve
Hidrogjeni H 1 1,00794 g/mol 0,084 g/l -259,1 °C -252,9 °C 1766 Cavendish
Holmiumi Ho 67 164,93032 g/mol 8,78 kg/l 1470 °C 2720 °C 1878 Soret
Indiumi In 49 114,82 g/mol 7,31 kg/l 156,2 °C 2080 °C 1863 Reich dhe Richter
Iridiumi Ir 77 192,22 g/mol 22,65 kg/l 2410 °C 4130 °C 1803 Tenant
Jodi I 53 126,90447 g/mol 4,94 kg/l 113,5 °C 184,4 °C 1811 Courtois
Kadmiumi Cd 48 112,411 g/mol 8,64 kg/l 321 °C 765 °C 1817 Stromeyer dhe Hermann
Kalcium Ca 20 40,078 g/mol 1,54 kg/l 839 °C 1487 °C 1808 Davy
Kaliumi K 19 39,0983 g/mol 0,86 kg/l 63,7 °C 774 °C 1807 Davy
Kallaji Sn 50 118,71 g/mol 7,29 kg/l 232 °C 2270 °C parahistorik panjohur
Karboni C 6 12,011 g/mol 3,51 kg/l 3550 °C 4827 °C parahistorik panjohur
Klori Cl 17 35,4527 g/mol 2,95 g/l -101 °C -34,6 °C 1774 Scheele
Kobalti Co 27 58,9332 g/mol 8,89 kg/l 1495 °C 2870 °C 1735 Brandt
Kromi Cr 24 51,9961 g/mol 7,14 kg/l 1857 °C 2482 °C 1797 Vauquelin
Kryptoni Kr 36 83,8 g/mol 3,48 g/l -156,6 °C -152,3 °C 1898 Ramsay dhe Travers
Lanthani La 57 138,9055 g/mol 6,16 kg/l 920 °C 3454 °C 1839 Mosander
Lawrenciumi Lr 103 260,1053 g/mol 1961 Ghiorso
Lutetiumi Lu 71 174,967 g/mol 9,84 kg/l 1656 °C 3315 °C 1907 Urbain
Litiumi Li 3 6,941 g/mol 0,53 kg/l 180,5 °C 1317 °C 1817 Arfvedson
Magnesiumi Mg 12 24,305 g/mol 1,74 kg/l 648,8 °C 1107 °C 1755 Black
Mangani Mn 25 54,93805 g/mol 7,44 kg/l 1244 °C 2097 °C 1774 Gahn
Meitneriumi Mt 109 266 g/mol 1982 Gesellschaft für Schwerionenforschung
Mendelevium Md 101 258,0986 g/mol 1955 Seaborg
Merkuri Hg 80 200,59 g/mol 13,55 kg/l -38,9 °C 356,6 °C parahistorik panjohur
Molybdeni Mo 42 95,94 g/mol 10,28 kg/l 2617 °C 5560 °C 1778 Scheele
Natriumi Na 11 22,989768 g/mol 0,97 kg/l 97,8 °C 892 °C 1807 Davy
Neodymi Nd 60 144,24 g/mol 7,00 kg/l 1010 °C 3127 °C 1895 von Welsbach
Neoni Ne 10 20,1797 g/mol 0,84 g/l -248,7 °C -246,1 °C 1898 Ramsay u. Travers
Neptuniumi Np 93 237,0482 g/mol 20,48 kg/l 640 °C 3902 °C 1940 McMillan dhe Abelson
Nikli Ni 28 58,69 g/mol 8,91 kg/l 1453 °C 2732 °C 1751 Cronstedt
Niobi Nb 41 92,90638 g/mol 8,58 kg/l 2468 °C 4927 °C 1801 Hatchet
Nobeliumi No 102 259,1009 g/mol 1958 Seaborg
Oksigjeni O 8 15,9994 g/mol 1,33 g/l -218,4 °C -182,9 °C 1774 Priestley dhe Scheele
Osmiumi Os 76 190,2 g/mol 22,61 kg/l 3045 °C 5027 °C 1803 Tenant
Palladiumi Pd 46 106,42 g/mol 12,02 kg/l 1552 °C 3140 °C 1803 Wollaston
Platini Pt 78 195,08 g/mol 21,45 kg/l 1772 °C 3827 °C 1557 Scaliger
Plumbi Pb 82 207,2 g/mol 11,34 kg/l 327,5 °C 1740 °C parahistorik panjohur
Plutoniumi Pu 94 244,0642 g/mol 19,74 kg/l 641 °C 3327 °C 1940 Seaborg
Poloniumi Po 84 208,9824 g/mol 9,20 kg/l 254 °C 962 °C 1898 Marie und Pierre Curie
Praseodymi Pr 59 140,90765 g/mol 6,48 kg/l 931 °C 3212 °C 1895 von Welsbach
Promethiumi Pm 61 146,9151 g/mol 7,22 kg/l 1080 °C 2730 °C 1945 Marinsky dhe Glendenin
Protactiniumi Pa 91 231,0359 g/mol 15,37 kg/l 1554 °C 4030 °C 1917 Soddy, Cranston dhe Hahn
Radiumi Ra 88 226,0254 g/mol 5,50 kg/l 700 °C 1140 °C 1898 Marie dhe Pierre Curie
Radoni Rn 86 222,0176 g/mol 9,23 g/l -71 °C -61,8 °C 1900 Dorn
Rheniumi Re 75 186,207 g/mol 21,03 kg/l 3180 °C 5627 °C 1925 Noddack, Tacke und Berg
Rhodiumi Rh 45 102,9055 g/mol 12,41 kg/l 1966 °C 3727 °C 1803 Wollaston
Roentgeniumi Rg 111 272 g/mol 1994 Gesellschaft für Schwerionenforschung
Rubidium Rb 37 85,4678 g/mol 1,53 kg/l 39 °C 688 °C 1861 Bunsen dhe Kirchhoff
Ruthenium Ru 44 101,07 g/mol 12,45 kg/l 2310 °C 3900 °C 1844 Claus
Rutherfordiumi Rf 104 261,1087 g/mol 1964/69 Flerow oder Ghiorso
Samariumi Sm 62 150,36 g/mol 7,54 kg/l 1072 °C 1778 °C 1879 Lecoq de Boisbaudran
Scandiumi Sc 21 44,95591 g/mol 2,99 kg/l 1539 °C 2832 °C 1879 Nilson
Seaborgiumi Sg 106 263,1182 g/mol 1974 Oganessian
Seleni Se 34 78,96 g/mol 4,82 kg/l 217 °C 685 °C 1817 Berzelius
Siliciumi Si 14 28,0855 g/mol 2,33 kg/l 1410 °C 2355 °C 1824 Berzelius
Squfuri S 16 32,066 g/mol 2,06 kg/l 113 °C 444,7 °C parahistorik panjohur
Strontiumi Sr 38 87,62 g/mol 2,63 kg/l 769 °C 1384 °C 1790 Crawford
Tantali Ta 73 180,9479 g/mol 16,68 kg/l 2996 °C 5425 °C 1802 Ekeberg
Technetiumi Tc 43 98,9063 g/mol 11,49 kg/l 2172 °C 5030 °C 1937 Perrier dhe Segrè
Telluri Te 52 127,6 g/mol 6,25 kg/l 449,6 °C 990 °C 1782 von Reichenstein
Terbiumi Tb 65 158,92534 g/mol 8,25 kg/l 1360 °C 3041 °C 1843 Mosander
Thalliumi Tl 81 204,3833 g/mol 11,85 kg/l 303,6 °C 1457 °C 1861 Crookes
Thoriumi Th 90 232,0381 g/mol 11,72 kg/l 1750 °C 4787 °C 1829 Berzelius
Thuliumi Tm 69 168,93421 g/mol 9,32 kg/l 1545 °C 1727 °C 1879 Cleve
Titani Ti 22 47,88 g/mol 4,51 kg/l 1660 °C 3260 °C 1791 Gregor dhe Klaproth
Ununbiumi Uub 112 277 g/mol 1996 Gesellschaft für Schwerionenforschung
Ununhexiumi Uuh 116
Ununoctiumi Uuo 118
Ununpentiumi Uup 115
Ununquadiumi Uuq 114
Ununseptiumi Uus 117
Ununtriumi Uut 113
Urani U 92 238,0289 g/mol 18,97 kg/l 1132,4 °C 3818 °C 1789 Klaproth
Vanadiumi V 23 50,9415 g/mol 6,09 kg/l 1890 °C 3380 °C 1801 del Rio
Bismuti Bi 83 208,98037 g/mol 9,80 kg/l 271,4 °C 1560 °C 1540 Agricola
Volframi W 74 183,85 g/mol 19,26 kg/l 3407 °C 5927 °C 1783 Gebrüder de Elhuyar
Xenoni Xe 54 131,29 g/mol 4,49 g/l -111,9 °C -107 °C 1898 Ramsay dhe Travers
Ytterbiumi Yb 70 173,04 g/mol 6,97 kg/l 824 °C 1193 °C 1878 de Marignac
Yttriumi Y 39 88,90585 g/mol 4,47 kg/l 1523 °C 3337 °C 1794 Gadolin
Zinku Zn 30 65,39 g/mol 7,14 kg/l 419,6 °C 907 °C parahistorik panjohur
Zirkoniumi Zr 40 91,224 g/mol 6,51 kg/l 1852 °C 4377 °C 1789 Klaproth

[Negativ]

Ekzisitojnë shumë specializime dhe disiplina të kimisë, për shembull: kimia makromolekulare, kimia kombinatorike, astrokimia, inxhinieria kimike, kimia kompjuterike, elektrokimia, gjeokimia, inxhinieria e materialeve, shkenca e materialeve, biologjia molekulare, citokimia, histokimia, kimia klinike, kimia bërthamore, metalorganika, stereokimia, kimia e mjedisit, kimia e gjelbër, radiokimia, fotokimia, kimia radiofarmaceutike, aerotermokimia etj.

[EMAUS]

Kuklla faleminderit shume per materialin, eshte mjaft i nevojshem.
Mund te sjelle dikush tabelen me elementet kimik dhe formulat e tyre ne shqip?

Do u isha shume mirenjohese.

[kuklla]

Kuklla faleminderit shume per materialin, eshte mjaft i nevojshem.
Mund te sjelle dikush tabelen me elementet kimik dhe formulat e tyre ne shqip?

Do u isha shume mirenjohese.

emaus lista me lart ka te gjithqa elementet kimike ne shqip.

Ndoshta kerkon tabelen e menelejevit?

[kuklla]

JA DHE TABELA, klikoni mbi tabelen qe te shfaqet e plote.