Jeta e Albert Ajnshtajnit-Gjeniut te kohes

[Negativ]

Pershendetje me sa pash nuk kishte ndonje teme per Albert Ajnshtajnin andaj vendosa ta hapi nje teme per te, Sipas meje eshte Shkencetari me i madhe i te gjitha koherave, ai me Teorite e tij ne nje menyrë ose tjetren e ndryshoi Boten.



Albert Einstein ishte një fizikant i cili llogaritet si një nga shkencëtarët më të rëndësishëm të shekullit XX. Ai përcaktoi teorinë e relativitetit dhe dha shumë kontribute në fushat e mekanikës kuantike, mekanikës statistikore dhe kozmologjisë. Në vitin 1921 fitoi çmimin Nobel për fizikë për shpjegimin e efektit fotoelektrik dhe për shërbimin në fushën e "fizikës teorike".

Ajnshtajni vdiq në Princeton, New Jersey, SHBA më 18 prill, 1955.

Biografia

Albert Ajnshtajn lindi në Ulm të Gjermanisë në vitin 1879, në një familje hebreje. I ati ishte pronar i një fabrike që prodhonte pajisje elektrike, ndërsa e ëma pëlqente librat dhe muzikën. Vetë Ajnshtajni ishte fëmijë i mbyllur, i cili filloi të fliste vonë dhe kishte vështirësi të mësonte për të lexuar.

Kur mbushi pesë vjeç, i ati i dha një busull, që menjëherë i ngjalli djalit një interes të paparë për gjilpërën magnetike dhe fenomenet natyrore që shkaktonin lëvizjen e saj në të njëjtin drejtim. I ati i shpjegoi se kjo shkaktohej nga fusha magnetike dhe forca e rëndesës. Ajnshtajni e kishte të vështirë të kuptonte koncepte të tilla në atë moshë.

Në komentet e tij për vitet e fëmijërisë, Albert Ajnshtajn kujtonte se nuk e kishte me qejf shkollën. Metoda e prerë mësimore, ku nxënësve nuk u lejohej të bënin pyetje e bënte atë të ndjehej si i burgosur.

Por me kalimin e viteve, fizikani i ardhshëm zhvilloi një dashuri të madhe për matematikë. Ai filloi të mësonte logaritmet dhe pjesë të tjera të vështira të matematikës, ndërkohë që moshatarët e tij ende mësonin aritmetikën e thjeshtë. Albert Ajnshtajn ndoqi më pas Institutin Politeknik në Zyrih të Zvicrës, ku studioi fizikë dhe matematikë. Pas diplomimit ai punoi për qeverinë zvicerane si inspektor patentash për shpikjet e reja. Gjatë kësaj periudhe ai filloi punën për teoritë e tij të ardhshme shkencore.

Në një nga punimet e tij shkencore ai shpjegon se drita lëviz përmes valëve dhe pjesëzave, një nga elementët e rëndësishëm të teorisë së tij kuantike.

Në një tjetër punim ai flet për pjesëza të vogla që pluskojnë në lëngje apo në trupa të gaztë, e cila mbështet teorinë e përbërjes atomike të materies.

Por teoria më e rëndësishme është ajo e relativitetit, ku Ajnshtajni shpjegon se drita lëviz gjithmonë me të njëjtën shpejtësi, pavarësisht nga burimi i saj. Por ai shtoi se koha dhe masa mund të ndryshojnë dhe varen nga vend-ndodhja e një personi në raport me një objekt apo një ngjarje.

Ajnshtajn botoi në vitin 1905 veprën e tij më të rëndësishme, dhe një nga dokumentet më të rëndësishme shkencore në histori të titulluar Teoria e Relativitetit. Dhjetë vjet më pas ai botoi një vëllim të zgjeruar të kësaj vepre me titullin Teoria e Përgjithshme e Relativitetit, ku përfshin ide themelore që përdoren për të përshkruar fenomene natyrore lidhur me kohën, hapësirën, masën, lëvizjen dhe forcën e rëndesës. Ajnshtajni thotë se objektet humbasin masë kur emetojnë dritë, pasi drita është një formë energjie.

Në vitin 1921 Ajnshtajni fitoi Çmimin Nobel në Fizikë për zbulimin e ligjit të efektit fotoelektrik. Ky ligj shkencor shpjegon përse disa metale emetojnë elektrone pasi mbi sipërfaqen e tyre bie drita. Ky zbulim çoi në zhvillimin e elektronikës, përfshirë edhe radios dhe televizionit.
Albert Ajnshtajn punoi si pedagog në Zvicër dhe Gjermani. Ai u largua nga Evropa kur në 1933 erdhi në pushtet Adolf Hitleri. Fizikanti u vendos në Shtetet e Bashkuara ku vazhdoi punën e tij shkencore në Institutin për Studime të Avancuara në Princeton, Nju Xhersi. Megjithë famën e tij, Ajnshtajni ishte një njeri i thjeshtë, i veshur me rroba të vjetra dhe me flokë që dukeshin të pakrehur. Studentët e tij tregojnë se ai kishte aftësinë të ilustronte ide shumë të vështira me figura dhe krahasime që i bënin ato shumë të kuptueshme.

Megjithëse ishte kundër luftës, Ajnshtajni i shkroi presidentit amerikan Franklin Ruzvelt në vitin 1939 për ta nxitur që Shtetet e Bashkuara të prodhonin bombën bërthamore para Gjermanisë. Albert Ajnshtajni vdiq në moshën 76 vjeçare në vitin 1955.

Thënie të Ajnshatjnit

# Përfytyrimi është më i rëndësishëm se dituria. Sepse dituria ka kufi, ndërsa përfytyrimi rrok të gjithë botën, duke nxitur përparimin, e duke i dhënë jetë zhvillimit.
# Gjëja më e pakuptueshme për botën është se ajo është e kuptueshme.
# Një njeri i lumtur është tepër i kënaqur me të tashmen për të banuar tepër në të ardhmen.
# Jeta është si vozitja e një biçiklete. Për të mbajtur baraspeshën duhet të vazhdosh ti japësh.
# Mos bëj kurrë ndonjë gjë kundër ndërgjegjes madje edhe po ta kërkoi gjendja.
# Unë nuk kam dhunti. Unë jam vetëm kureshtar i sëmurë.
# Përpiqu të mos bëhesh një njeri i suksesit, por mundoju më mirë të bëhesh një njeri me vlerë.

[Negativ]

? Kjo teori është vepra e tij kryesore dhe konsiderohet si bazë shkencore e pikënisjes së teorive fizike në përgjithësi. Ajo përmban koncepcionet filozofike, pastaj, koncepcionet mbi hapësirën dhe kohën si dhe problemet e osmologjisë dhe kosmogonisë. Për punën dhe kontributin e tij në lëmin e teorisë kuantike, në vitin 1921 laureohet me çmimin "NOBEL" për fizikë.

Kur përmendet emri i Albert Ajnshtajnit, çdo individi, pa marrë parasysh nivelin e vetë arsimor si dhe shkallën e njohurisë elementare shkencore, asociacioni i parë që do t'i bie ndërmend është "Teoria e relativitetit", ose formula e tij e famshme E=m x C2.

Edhe pse ky zbulim kolosal i të gjitha kohërave nga Ajnshtajni, mësohet në të gjitha shkollat tona nga lënda e fizikës, pak kush që është jo profesionist i lëmesë, e ka të qartë logjikën e domethënies kuptimplote të saj. Andaj, përmes këtij artikulli, pa hyrë në detaje edhe më të thukëta matematikore-llogaritare, do të tentojmë ta sqarojmë në mënyrë më të afërt dhe më të thjeshtë këtë zbulim gjenial të Ajnshtajnit.

Revolucioni i Ajnshtajnit fillon në vitin 1905, kur në revistën shkencore gjermane "ANNALEN DER PHYSIK" botohet një artikull i tij prej 30 faqe, titulluar: "MBI ELEKTRODINAMIKËN E TRUPAVE QË LËVIZIN". Në këtë artikull, Ajnshtajni për herë të parë publikon teorinë e vetë speciale të relativitetit.

Baza e kësaj teorie, mbështetej në dy principe themele.

E para ishte principi i relativitetit: të gjitha lëvizjet në natyrë janë relative.

Vërtetë, lëvizja është gjendje natyrore e çdo trupi. Asgjë në mikro dhe në makrokozmos nuk ekziston në gjendje qetësie. Që nga grimcat mikroskopike e gjer tek planetët, ato janë në lëvizje të përhershme. Këtë parim, më parë, e ka vërtetuar edhe Njutoni, por, në dallim prej tij, Ajnshtajni ka konstatuar se nuk ka lëvizje absolute, sepse, lëvizja e çdo trupi është në marrëdhënien direkte me lëvizjen e trupave tjerë. Andaj, ideja mbi lëvizjen absolute të trupave, sipas tij, është pa kurrfarë rëndësie. Këtë princip qartë e ilustron me shembullin e trenit ose anijes. Nëse do të qëndronim në një tren ose anije që lëvizë, dhe me dritare të errësuara (kuptohet edhe nëse nuk bënë zhurmë), ne nuk do ta dimë shpejtësinë, drejtimin dhe as që treni ose anija lëviz fare. Pra, ne e paramendojmë lëvizjen vetëm në raport me objektet tjera.

Pikërisht, duke u bazuar në këtë princip të Ajnshtajnit, përmes krahasimit me trupat e tjerë qiellor, sot ne jemi në gjendje ta përcaktojmë saktësisht lëvizjen e Tokës.

Hipoteza e dytë e Ajnshtajnit konstaton se shpejtësia e dritës nuk varet prej lëvizjes së burimit të saj.

Drita me shpejtësi prej 300.000 km/s gjithmonë është e njëjtë në Univers, pa marrë parasysh vendin, kohën dhe drejtimin e burimit të saj. Si të jesh në trenin që lëviz, ashtu edhe jashtë tij, shpejtësia e dritës është konstante, sepse, asnjë forcë ekzistuese nuk mund ta rris ose ta zvogëloj atë. Aq më tepër, asgjë nuk është më e shpejtë se drita: as elektronet dhe as grimcat të zbuluara kohën e fundit dhe ende të pa hulumtuara mirë "tajonet". Ato, sado që mund t'i afrohen me shpejtësinë e madhe të lëvizjes së tyre, kurrsesi nuk munden të jenë sa shpejtësia e dritës. Pra, sipas këtij principi, drita është i vetmi faktor i pandryshueshëm në tërë Universin.

Principi i relativitetit për kohën

Principi i relativitetit të kohës kuptohet më me vështirësi.

Ajnshtajni konstaton se një ngjarje nuk ndodh njëkohësisht dhe në të njëjtën kohë për vrojtuesin dhe për pjesëmarrësin e saj direkt. P.sh., për vrojtuesin i cili e shikon aeroplanin nga toka si dhe për pilotin e aeroplanit koha nuk rrjedhë njëjtë. Ose, nëse e marrim një yll i cili është larg tokës një milion vjet drite, atëherë, drita e tij që shikohet sot, realisht ka shndritur para një milion vjetësh. Sepse, nëse drita udhëton me një shpejtësi prej 300.000 km/s, për të arritur gjer tek vrojtuesi i momentit, duhej të ketë kaluar një milion vite. Ka mundësi që, edhe pse e vrojtojmë atë yll tani, ai në fakt t'mos ekzistoj kaherë.

Sipas logjikës së teorisë së relativitetit, sikur ta kishim arritur shpejtësinë më të madhe nga drita, atëherë do të ishim në gjendje t'u kthehemi disa ngjarjeve të kaluar, gjer tek përjetimi i serishëm i lindjes sonë.

Viti për ne është koha kur toka bën një rrotullim rreth Diellit. Jupiteri, p.sh. i nevojitet më shumë kohë për t'u rrotulluar rreth Diellit. Prandaj, viti në Jupiter është më i gjatë.

Deri në kohën e Ajnshtajnit është menduar se në të gjitha rrethanat gjatësia dhe masa janë të pandryshueshme. Ajnshtajni në këtë teori të vetin ka theksuar se masa ose pesha e një sendi, si dhe gjatësia e tij, varen prej shpejtësisë së atij trupi që lëviz. Si shembull ai e paramendon trenin me një gjatësi prej 300 metra dhe i cili lëviz me një shpejtësi prej 4/5 të shpejtësisë së dritës. Vrojtuesi që e vrojton në stacion kalimin e këtij treni, gjatësia e tij do t'i dukej 200 metra, kurse udhëtarit i cili është në atë tren, gjatësia do t'i dukej aq sa është realisht - 300 metra. E njëjta gjë do të ndodhte edhe me shembullin tjetër të paramenduar të metrit të drurit, të cilin, sikur do ta hidhnim në ajër me një shpejtësi prej 300.000 km/s gjatësia e saj do të përgjysmohet (50 cm)
Sipas teorisë së relativitetit, në këto rrethana edhe masa është e ndryshueshme. Andaj, sa më shpejtë që lëviz objekti aq më e madhe bëhet masa (pesha) e tij.

Eksperimentet më bashkëkohore të bëra kohën e fundit kanë treguar se disa grimca me një shpejtësi prej 86% të shpejtësisë së dritës, kanë peshuar dy herë më rëndë se sa ishin në qetësi.
Teoria e Ajnshtajnit nga viti 1905 është titulluar "Teoria Speciale e Relativitetit", sepse, edhe vetë vëren se konstatimet e saja kanë qenë uniforme. Ato kishin të bënin vetëm me lëvizjet e njëanshme të dritës. Shikuar realisht, planetët dhe shumë trupat tjerë, nuk lëvizin vetëm me kaheje të njëanshme, por lëvizjet e tyre janë të ndryshueshme. Prandaj, çdo teori e cila nuk i përfshin të gjitha llojet e lëvizjeve, nuk mund të jetë përshkim gjithëpërfshirës i të gjitha lëvizjeve që ndodhim në Univers. Mu kjo e shtyri Ajnshtajnin, që dhjetë vite pandërprerë të bëj llogaritjen dhe analizat e shumë lëvizjeve planetare si dhe lëvizjeve tjera që ndodhin në Kozmos, në mënyrë që më vitin 1915 ta kompletoj teorinë e vetë të mëparshme duke e quajtur si "Teoria e përgjithshme e Relativitetit". Me këtë përsosshmëri të teorisë së mëparshme, Ajnshatjni konteston shumë teza tjera deri atëherë të pranuara, veçanërisht atë të Njutonit. P.sh., Njutoni gravitacionin e ka konsideruar si forcë, ndërsa Ajnshtajni ka dëshmuar se hapësira rreth ndonjë planeti ose trupi tjetër qiellor, është një fushë e fortë tërheqëse e gravitacionit, e njëjtë si fusha magnetike e magnetit. Trupat e mëdhenj qiellor, sikurse është Dielli dhe yjet tjerë, janë të rrethuara me fushë të fuqishme magnetike. Mu kështu mund të shpjegohet edhe fakti se, pse toka e tërheq Hënën.

Në këto hapësira planetare, konstaton më tej Ajnshtajni, fushat e gravitacionit janë aq të forta saqë veprimet e tyre i lakojnë rrezet e dritës.

Disa vjet pas publikimit të parë të kësaj teorie, më 1919, me fotografimin e zënies së plotë të Hënës, përfundimisht, edhe në praktikë, vërtetohet teoria e Ajnshtajnit. Në incizime elektronike është parë qartë se rrezet e dritës që kalojnë në fushën e gravitacionit të Diellit udhëtojnë më tepër me vija të lakuara (të thyera) se sa të drejta.

Nga kjo mund të nxjerrim konkludimin se hapësira është e lakuar. Këtë konstatim mund ta ilustrojmë me shembullin e anijes ose të aeroplanit nëpër Oqeanin Atlantik. Për ta kaluar këtë hapësirë, patjetër duhet udhëtuar në mënyrë lakore. Ose: nëse nisemi me aeroplan patjetër vetëm drejt, atëherë ne sërish do të arrinim në pikën nga ku jemi nisur d.m.th. udhëtimi është lakor
Nëse pranohet kjo teori e hapësirës si një vijë lakore, logjikisht do të kemi konstatimin se hapësira e Universit është e kufizuar, që do të thoshte se rrezja e dritës përfundimisht do t'i kthehet burimit të vet të mëparshëm.

Menjëherë pas botimit të artikullit të parë mbi relativitetin, Ajnshtajni, në po të njëjtën revistë, boton edhe artikullin tjetër shtojcë me titull: " A VARET INERCIONI I TRUPIT NGA ENERGJIA E TIJ?", ku teorikisht, së pari herë është konstatuar mundësia e përdorimit të energjisë bërthamore që ne e kemi sot. Lirimi pikërisht i kësaj force të madhe energjetike nga materia mund të arrihet përmes formulës së famshme të Ajnshtajnit:

E = m x c2

që nënkupton se, energjia e materies është e barabartë me masën, nëse ajo shumëzohet me shpejtësinë e dritës në katror.
Se sa është energjia e madhe në një masë, ta ilustrojmë me një shembull praktikë:

Nëse do ta shfrytëzonim tërë energjinë e një materie me peshë pre 200 gr. ( pa marrë parasysh se çfarë materie) do të lirohet një forcë kolosale energjetike e cila do të ishte e barabartë me eksplodimin e shtatë milion tonelatave të eksplozivit TNT (trinitrotrotuol)
Me vënien e kësaj teorie, Ajnshtajni ka dëshmuar se energjia dhe masa janë të njëjta dhe se ndryshojnë vetëm përnga gjendja në të cilën ekzistojnë.

"Masa në të vërtetë është vetëm energji e koncentruar në një cak"
Kjo teori e Ajnshtajnit na jep një mbështetje të fortë logjike në sqarimin e shumë dukurive që ndodhin në natyrë, bie fjala: pse radiumi me milioni vite rrezaton dhe nuk shpenzohet fare? ose, pse Dielli pa u shpenzuar me miliona vite transmeton energjinë e vet? ...etj.

Së fundi, edhe pse Ajnshtajni dhe Teoria e tij e Relativitetit ishte shkaktare e zbulimit të bombës atomike dhe energjisë nukleare me përmasa të paparapara shkatërruese, ai gjatë tërë jetës sa ishte gjallë, qe një humanist i vërtetë dhe kundërshtar i rrepti i zbatimit të këtij zbulimi në praktikë.