Qe qetu disa te dhena interesante se si KUR'ANI i ka mhnite shkenctaret
KURANI FAMĖMADH MAHNITĖ SHKENCĖTARĖT
Prim.dr.med.sci. Ali Iljazi
All-llahu i Madhėrishėm nė Kuranin famėmadh thotė: "Ai ėshtė qė ju krijoi, ua dhuroi tė dėgjuarit, tė parit dhe mendjen, kurse pak po e falėnderoni" (El Mulk, 23)
Teknologjia e trupit tonė ėshtė mė superiore se teknologjia qė njerėzimi e ka prodhuar duke pėrdorur mbledhjen e informacioneve, eksperiencėn dhe mundėsitė.
Sot, duke studiuar veshin e njeriut, duke parė kėtė vepėr madhėshtore tė konstruktuar, qartė shohim Konstruktorin absolut.
Nė shikim tė parė veshi duket i thjeshtė, por pas laprės sė veshit gjendet njė strukturė fiziomorfologjike e pėrsosur dhe tejet delikate, e cila do tė turpėronte edhe inxhinjerinė mė inventive. Duke vepruar bashkėrisht, struktura e veshit tė jashtėm, tė mesėm dhe tė brendshėm kryejnė operacione nė largėsi mahnitėse dhe virtuoze.
Shkaku qė kemi dy vesh ėshtė se ato formojnė njė sistem stereo i cili e mundėson identifikimin e vendit nga i cili vie zėri dhe qė tė njohim se a lėviz ai burim.
Veprimi i pėrpunimit tė zėrit me vesh dhe qendrėn nė tru ėshtė aq preciz sa qė zėri qė formohet afėr njėrit vesh e pastaj te veshi tjetėr, mund tė njihet si zėra tė ndryshme kur intervali nė mes tyre ėshtė i vogėl, siē ėshtė 30 mikrosekonda.
Virtuoziteti i veshit tė njeriut ėshtė mahnitės dhe i pabesueshėm. Njeriu mund tė dėgjojė zėrin e mushkonjės jashtė dritares, edhe pse forca e zėrit tė saj e cila arrin te veshi ynė nuk ėshtė mė e madhe se njė kuadrahonth vat. Sikur 100 kėsi zėra (100.000.000.000.000.000) do tė kombinoheshin, duke u kthyer nė energji elektrike, energjia do tė mjaftonte pėr njė llambė pėr lexim.
Senziviteti i veshit ėshtė mahnitės. Lėvizja e mėmbranės timpanike nė ngacmimin e dėgjimit minimal tė zėrit me frekuencė 1.000 Hz ėshtė afro e 1.000 milion pjesė tė centrimetrit, shumė mė e vogėl se diametri i atomit tė hidrogjenit.
Lėvizjet e mėmbranės basilare nė ngacmime tė njejta janė njėqind herė mė tė vogla-pėrafėrsisht sa madhėsia e bėrthamės sė atomit. Kjo paraqet limitin e fundit tė performansės.
Sikur tė rritej mė tepėr senzitiviteti i veshit, do tė ishim tė vetėdijshėm nė bombardimin konstant tė membranės timpanike me molekulat e ajrit.
Por edhe me limitin ekzistues, ėshtė interesantė se ne nuk e dėgjojmė rrjedhėn e gjakut tonė nėpėr enėt e vogla tė gjakut nė membranėn e timpanit. Kjo ndodhė sepse veshi ka aftėsi tė injorojė signalet tė cilėt janė nė mėnyrė konstante prezent.
Kėshtu veshi, gjithashtu e bėn njeriun qenjen mė muzikale. Pa asnjė ushtrim muzikorė jemi nė gjendje tė dallojmė tonin A nė piano nga toni identik i violinės.
Mund tė dallojmė edhe kombinimin e notave tė ndryshme muzikore, karakteristike pėr secilin instrument i cili prodhon nota. Veshi ėshtė nė gjendje tė hudhė zhurmėn duke zgjedhur njėkohėsisht vetėm njė zė tė ngjajshem.
Bile edhe gjatė gjumit veshi vazhdon tė funksionojė me mundėsi tė pabesueshme, sepse truri ėshtė nė mundėsi tė interpretoj dhe zgjedhė signalet qė ia pėrcjellė truri. Kėshtu qė njeriu mund tė flejė i qetė nė mes tė komunikacionit tė zhurmshėm dhe nė zhurmėn e televizorėve nė fqinjėsi por njėkohėsisht tė zgjohet nė njė zė tė lehtė tė orės.
Qeni qė lehė, goma e makinės nė lėvizje,hapat-tė gjithė mund tė identifikohen. Nė realitet veshi normal mund tė dalloj afro 400.000 zėra.
Veshėt, pos kėsaj qė janė njė sistem stereofonik tė dėgjimit me njė siguri tė lartė, janė poashtu pėrgjegjės pėr mbatjen e baraspeshės sė trupit. Kjo ėshtė e siguruar me ndihmėn e dy sistemeve tė vendosur nė veshin e brendshėm.
Prej tė gjithė organeve tė trupit, pak janė ata qė mund tė arrijnė shumė nė hapsirė kaq tė vogėl, sa veshi. Sikur inxhinjeri do tė mund tė kopjonte funksionet e veshit, do ti duhej pėrafėrsisht njė inē kub tė sistemit dėgjues i cili do tė pėrfshinte prezencėn e rezistuesit me indukcion, analizatorin mekanik me mundėsi tė gjėra, reale mobile, drejtues shumė kanalesh pėr transmetimin e energjisė mekanike nė atė elektrike, sistem pėr mbajtjen e bilansit hidraulik delikat dhe sistem komunikativ dy drejtimesh.
Por edhe nėse do tė kishte sukses, nuk do tė arrihej funksioni mahnitės i veshit.
Shumė shpezė dhe kafshė kanė mėsuar qė njėra tjetrės tia pėrcjellin signalet e tyre me zėrat e tyre, signalet e njohjes dhe kujdesit. Por, vetėm ne njerėzit kemi mėsuar ti lidhim mendimet abstrakte me zėra, duke lidhur fjalėt dhe prodhuar gjuhėt qė mund ti pėrdorim si mjet komunikimi me pėrvojėn e kaluar tė ideve dhe planet pėr ardhmėri.
Sot nė botė kemi shumė gjuhė (afro 6000). Le tė krahasojmė cilėsinė dhe teknologjinė e lartė prezente nė vesh dhe nė tru, me teknologjinė e prodhuar nga njeriu. Ashtu si nė rastin e imazheve, janė shpenzuar dekada duke u pėrpjekur tė gjenerohen zėra tė ngjajshėm me origjinalin. Rezultatet e kėtyre zbulimeve janė magnetofonėt, sisteme zanore me siguri tė lartė, sisteme tė analizimit dhe pėrpunimit tė tingujve me anė tė ndarjes sė tyre sipas frekuencave. Me gjithė kėtė teknologji tė lartė tė mijėra ekspertėve qė punojnė pa pra, nuk ka mundur tė prodhohet njė pajisje e tillė e cila do ta arrinte cilėsinė e perceptimit tė tingullit si veshi. Mendoni pėr sistemet e teknologjisė sė lartė Hi Fi, qė janė prodhuar nga kompanitė mė me emėr nė industrinė e muzikės. Edhe nė kėto pajisje zėri i regjistruar humb diēka nga cilėsitė e tij, sepse kur ju e hapni pajisjen, dėgjoni gjithmonė njė tingull tė caktuar para se tė fillojė tė dėgjohet muzika.
Ėshtė e qartė se veshi dhe tė gjitha pjesėt e tjera tė trupit tė njeriut, janė produkt i krijimit madhėshtorė.
Andaj ėshtė e qartė se pėrgjegjėsia jonė themelore e pėrdorimit tė veshit, syrit dhe trurit pėr tė parė ekzistencėn e All-llahut, fuqinė dhe dijen e Tij tė pafund. Duke u shėrbyer me begatitė e shqisave dhe aftėsitė hulumtuese tė universit tė pafund, do tė mėsojmė edhe mė shumė pėr ligjet fizike qė drejtojnė ato.
Dimė se ato ligje janė fikse dhe konsistuese, dhe qė vlejnė pėr ēdo pikė tė universit. Kjo shkon nė favor tė faktit qė ėshtė njė Krijues dhe sistemi i Tij ėshtė i pandryshuar siē aludon verseti i Kuranit fisnik: Nė ligjin e All-llahut nuk mund tė gjesh ndryshim. (Ahzab, 62)
Imazhi i fituar nė sy ėshtė kaq i mprehtė dhe i qartė, sa qė nuk ka arritur as teknologjia e shekullit tonė. Pėr shembull shikoni nė librin qė po e lexoni, pastaj ngritni kokėn dhe shikoni pėrreth.
A keni parė imazhe kaq tė mprehta dhe tė qarta nė njė vend tjetėr? Edhe televizioni me ekranin mė tė avancuar nė botė nuk mund tė sigurojė imazhe kaq tė mprehta.
Pėr mė shumė se 100 vjet, mijėra inxhinjerė janė munduar tė prodhojnė njė televizor tredimenzional, i cili do tė mund tė arrinte cilėsinė e shikimit tė syrit. Ata kanė arritur tė shpikin njė sistem Tv tredimensional, por ai nuk mund tė shihet pa u vendosur njė palė size speciale.
Mu pėr kėtė All-llahu i madhėrishėm nė Kuranin famėmadh thotė: A nuk i dhamė Ne atij dy sy? (El Beled,
Tėrė syri, si organ periferik i receptorit optik, mund tė krahsohet me aparatin fotografik (por ėshtė afro 3.000 herė mė i ndieshėm se kamera mė precize), ku pjesa e parme e tejdukshme i lėshon dhe i thyen rrezet e dritės, pikėrisht sikurse sistemi i thjerrzave qė i drejton fytyrat e oblektit nė film.
Rrezet e dritės, si dhunti e All-llahut tė madhėrishėm i ngacmojnė kunjėzat dhe thupėrzat me intenzitet tė mjaftueshėm. Ky ngacmim qė shkaktohet nga proceset biokimike, pėrcillet nėpėrmjet nervit optik deri nė pjesėt kortikale tė trurit.
Me ndihmėn e kunjėzave pranohet drita e ditės (me ngjyrė) ndėrsa me ndihmėn e thupėrzave drita e muzgut (bardh e zi). Numri i atyre arrin nė 130 milion. Ėshtė vėrtetuar se gjatė procesit tė tė parit, d.m.th. ngacmimit tė thupėrzave, funksioni ityre ėshtė i idhur pėr njė materie speciale, e cila gjendet nė to dhe quhet purpuri i tė parit (rodopsinė) pėr krijimin e sė cilės nevoitet vitamina A.
Kur drita bie nė thupėrza rodopsina absorbon energjinė e dritės, duke e transformuar nė lumirodopsinė. Energjia e absorbuar nga drita i jep lumirodopsinės sasi tė madhe tė energjisė sė lirė. Nga kjo, nė pjesė tė sekondės lumirodopsina ndahet nė metarodopsinė i cili ėshtė i paqendrueshėm dhe ndahet nė retinėn dhe skotopsinė. Skotopsina shkakton potencial elektrik lokal i cili vepron direkt nė mėmbranėn e thupėrzave duke shkaktuar potencial receptor.
Impulset pėrcillen deri te qelizat ganglionale, tė cilat transmetojnė impulset nervore ēdo 5 sekonda, bile edhe kur retina ndodhet nė errėsirė tė plotė.
Para tė gjitha kėtyre fenomeneve dhe mrekullive tė panumėrta tė Krijuesit tė pėrsosur, nuk na mbetet tjetėr, vetėm ta lavdėrojmė dhe ta falenderojmė nga thellėsia e zemrės duke e kujtuar versetin Kuranor: I lartė ėshtė All-llahu, mė i miri Krijues! (El Muminun, 14)
Argumentet e urtėsisė sė jashtėzakonshme janė tė dukshme nė ēdo gjė tė gjallė qė njeriu vėzhgon.
Urtėsia, plani dhe projektimi i jashtėzakonshėm qė mbizotėrojnė nė gjithė natyrėn, pasqyrojnė pa asnjė dyshim ekzistencėn e Krijuesit qė sundon gjithēka.
Ky ėshtė All-llahu i hirėmadh i cili i ka pajisur tė gjitha gjallesat me karakteristika tė jashtėzakonshme, duke i treguar njeriut shenjat e qarta tė ekzistencės dhe tė fuqisė sė Tij.
All-llahu i madhėrishėm nė Kuranin fisnik thotė: Ai ėshtė Zot i qiejve dhe i tokės dhe ēka ka midis tyre, pra Atė adhuroje, e nė adhurimin ndaj Tij bėhu i qėndrueshėm. A di pėr Tė ndonjė emnak (adash) tė ngjajshėm?!" (Merjem, 65)
Ja, kėshtu All-llahu i madhėrishėm na ka lajmėruar se shprehja pėr Qenjen e lartė hyjnore All-llah nuk i vihet askujt prej njerėzve, por ėshtė e posaēme vetėm pėr Qenjen e Tij Fisnike.
Nė kėtė mėnyrė All-llahu i madhėrishėm e provokoi mbarė njerėzimin nė njė qėshtje me mundėsi zgjedhjeje, ngase emri ėshtė nė kompetencėn e njeriut pėt ta zgjedhur. Edhe pse nė kėtė ekzistencė jetojnė besimtarė, pabesimtarė, djaj, exhinė, njerėz e tė tjerė. A mos ke dėgjuar pėr dike se e ka quajtur veten me emrin All-llah, apo e ka emėrtuar tė birin me emrin All-llah? Jo kjo kurrė nuk ka ndodhur, e as qė do tė ndodhė ndonjėherė, ngase All-llahu i madhėrishėm e ka bėrė tė posaqėm kėtė emėr vetėm pėr Qenien e Tij Fisnike. Askush prej njerėzve nuk mund ta bėjė njė gjė tė tillė. Madje as ata njerėz qė pretenduan se janė zotėr si Faraoni, Nemrudi etj. nuk patėn guxim e as qė u shkoi ndėrmend ta quajnė veten me emrin All-llah !
Psikologu danez Vander Hoven, paraqiti hulumtimin e tij nė ndikimin e fjalės All-llah te pacientėt dhe tė personat e shėndoshė.
Profesori danez vėrtetoi zbulimin e tij nė bazė tė studimeve tė bėra tė njė numėr i madh pacientėsh nė periudhėn tre vjeēare.
Disa nga pacientėt e tij ishin jo musliman, tė tjerėt musliman. Rrezultati ishte i shkelqyer e sidomos tek ata qė vuanin nga ankthi dhe depresioni.
Psikologu nė fjalė kishte thėnė se muslimanėt tė cilėt rregullisht e lexojnė Kuranin janė nė gjendje tė mbrohen nga sėmundjet psikike.
Ja si e ka shpjeguar psikologu nė fjalė veprimin e secilės shkronjė tė fjalės All-llah nė shėrimin e sėmundjeve psikike.
Nė studimin e tij shkencėtari i lartėpėrmendur ka theksuar se me rastin e leximit tė shkronjės sė parė A lirohet sistemi respirator duke kontrolluar frymėmarjen.
Leximi i konsonantit velar L gjuha duhet lehtė ta prek qiellzėn duke bėrė njė pauzė tė shkurtėr, e lehtėson procesin e frymėmarjes.
Ndėrsa leximi i shkronjės sė fundit H mundėson lidhjen nė mes tė mushkėrive dhe zemrės, dhe kjo lidhje kontrollon ritmin e zemrės.
Pra, theksimi i fjalės All-llah vėn barazbeshėn e sistemit kardiorespirator.
Kurani famėmadh ka qenė dhe do tė jetė mrekullia mė e madhe, ngase nė ēdo kohė zbulohen begatitė, fshehtėsitė dhe depot e pafund tė tij.
Ai gjithnjė paraqet risi dhe freski pėr besimtarėt, ilaē trupor dhe shpirtėror, siē aludon verseti i Kuranit fisnik: Ne tė shpallim Kur'anin qė ėshtė shėrim dhe mėshirė pėr besimtarėt (El Isra, 82)
Dr Ahmed El Kadi nė qytetin Panama Siti tė Floridės, vėrteton ndikimin e Kuranit fisnik nė organizmin enjeriut. Eksperimentin e tij e bėri nė grpin e muslimanėve, jomuslimanėve dhe tė shurdhėve, duke matur pulsin, tensionin e gjakut, shkallėn e djersitjes, temperaturėn e lėkurės, EKG, EEG dhe EMNG.
Hulumtimet vėrtetuan te besimtarėt arritjen e qetėsisė gjatė leximit tė Kuranit nė 97% tė ekzaminuarve.
Ndėrsa te grupet tjera qetėsia u arrit nė 60% tė ekzaminuarve.
Rezultatet e kėtij hulumtimi pėrputhėn me atė qė All-llahu i madhėrishėm ka thėnė nė Kuranin fisnik para 14 shekujve: All-llahu e shpalli tė folmen mė tė mirė, librin, tė ngjashėm nė mrekulli, tė pėrsėritur herė pas here (me kėshilla e dispozita), qė prej (dėgjimit tė) tij rrėnqethen lėkurėt dhe zemrat e tyre. Ky (libėr) ėshtė udhėzim i All-llahut, me tė udhėzon atė qė do. E atė qė All-llahu e lė tė humbur, pėr tė nuk ka ndonjė udhėzues. (Ez Zumer, 23)
Nė kėtė verset Kuranor vėrehet se leximi i Kuranit vepron nė lėkurėn dhe zemrėn e njeriut, tė ciėn e ka vėrtetuar hulumtimi i lartėpėrmenduar.
Ekzistojnė versete tė shumta qė vėrtetojnė qė Kurani vepron duke qetėsuar shpirtin, zemrėn dhe sistemin nervorė.
All-llahu i Gjithėfuqishėm i drejtohet mbarė njerėzimit duke u thėnė: O ju njerėz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kėshilla (Kur'ani) dhe shėrimi i asaj qė gjendet nė kraharorėt tuaj (nė zemra), edhe udhėzim e mėshirė pėr besimtarėt. (Junus, 57)
Edhe nė hadithe tė shumta tė Muhammedit a.s. keni argument nė veprimin e bukur tė Kuranit fisnik. Muslimi transmeton nė Sahihun e tij thėnien e Muhammedit s.a.v.s. qė ka thėnė:
Nuk mbledhen njerėzit nė ndonjė shtėpi tė All-llahut qė lexojnė Kuran dhe e studiojnė nė mes vete, e tė mos lėshohet siguria (qetėsia) dhe i mbulon mėshira, i rrethojnė melekėt dhe All-llahu do ti pėrmend nė mesin e atyre qė janė tek Ai.
Pra, a ka gjė mė tė bukur se Kurani ?
A ka gjė mė tė bukur se versetet i tij?
A ka argument mė tė fuqishėm tė All-llahut se Kurani famėmadh i cili ėshtė dhe mbetet mrekulli e pėrherė nė duart tona deri nė Ditėn e Gjykimit. Ne u kemi sjellė njerėzve nė kėtė Kur'an shembuj nga ēdo lėmi e nevojshme, ashtu qė ata tė marrin pėrvojė (mėsim). (Ez Zumer, 27)
All-llahu i madhėrishėm nė Kuranin fisnik urdhėron dhe thotė: Pasha agimin kur ai shkrep (frymon)(El Tekvir, 1
Fale namazin kur zbret (nga zeniti) dielli, e deri nė errėsirėn e natės dhe duke bėrė lutjen (namazin) e agimit. Vėrtet, lutja e agimit ėshtė e pėrcjellur.(El Isra, 7
Kurani famėmadh inkurajon tė fjeturit heret dhe zgjimin qė nė agim. Nė njė hadith thuhet:
Popullit tim i ėshtė dhėnė bereqet nė mėngjes herėt.
Ndėrsa nė hadithin tjetėr thotė:
Dy rekatet e namazit tė sabahut kanė mė shumė vlera se dunjaja e ēka nė tė
Pra nė Kuranin fisnik All-llahu i madhėrishėm betohet nė agimin qė frymon. Shikimi i agimit qė vėrehet me zemėr tė hapur, ai me tė vėrtetė frymon. Nė kėto skena kosmike tė paraqitura me bukuri, shkelqim dhe elegancė u dhurohen ndjenjave tė fundit njerėzor. Kėto paraqitje kosmike njeriu intelektual i pranon me ndenja poetike. Nė kėtė mėnyrė shpirti njerėzor lidhet me shpirtin kosmik nėpėrmjet shprehjes sė bukur dhe inspirative, kėshtu shpirti kosmik rrjedhė nė shpirtin njerėzor fshehtėsitė e tia duke reflektuar Fuqinė Hyjnore e cila qendron pas, dhe e cila fletė sinqerisht pėr tė vėrtetėn e besimit.
Tė mirat qė pėrfiton njeriu nga tė zgjuarit heret nė mėngjes janė: pėrqindja e ozonit nė ajėr ėshtė mė e lartė nė agim. Ky gaz ndikon pozitivisht nė sistemin nervor dhe gjallėron aktivitetin mendorė, duke bėrė qė kulmi i aktivitetit mendorė dhe fizik i njeriut tė jetė herėt nė mėngjes. Rrezet e diellit nė lindjen e tyre janė pėrafėrsisht nė ngjyrė tė kuqe, dhe ėshtė i njohur tashmė ndikimi stimulus pėr nervat, pėr aktivitet fiziologjik tė organizmit tė njeriut.
Zgjimi herėt nė mėngjes parapėngon paraqitjen e krizave hipertenzive dhe sėmundjeve trombembolike.
Shkencėrisht ėshtė vėrtetuar sasia mė e lartė e kortizonit nė gjak ndodhet nė mėngjes, duke arritur nivelin 72-75 mikrogram nė 100ml. plazmė. Por gjendja mė e ulėt e tij haset nė mbrėmje, ku arrin nė nivelin nė mė pak se 7 mikrogram nė 100 ml. plazmė. Dihet se kortizoni ėshtė substancė magjike qė rritė aktivitetin e organizmit.
Kortizoni vepron nė qelizat e organizmit dhe nė procesin e imunitetin. Gjithashtu kortizoni parandalon reaksionin inflamator nė proceset alergjike.
Rol tė veēantė kortizoni luan nė gjendjet e stresit, niveli i tė cilit rritet nė gjak.
All-llahu i madhėrishėm nė Kuranin famemadh thotė: Ai ėshtė qė nėnshtroi detin, qė prej tij tė hani mish tė freskėt, e prej tij tė nxirrni stoli qė i mbani (i vishni), e i sheh anijet si ēajnė (lundrojnė) nė tė (me ushtimė e ēajnė ujin nė det). Ua nėnshtroi qė tė shfrytėzoni nga begatitė e Tij dhe ashtu tė falėnderoni (Zotin). (En Nahl, 14)
Peshku nė tė gjitha llojet e tij ėshtė njė ushqim i mirė pėr njeriun, qė nė kohėt e lashta.
Pėrmban sasira tė mėdha proteinash. Vaji i peshkut ėshtė burimi mė i pasur i vitaminave tė tretshme nė yndyrna, mė e rėndėsishmja e tė cilave vitamina A, vepron kundėr dobėsimit tė shikimit nė errėsirė, vitamina D, e domosdoshme pėr rritjen e eshtrave dhe kundėr sėmundjes sė rakitizmit tek fėmijėt. Peshku ėshtė njė burim i mirė i kalciumit. Sasia e zvogėluar e kalciumit shkakton spasme muskujsh (tetonia), zgjerimin e zemrės (dilatimi) si dhe rritjen e permeabilitetit tė mėmbranės sė qelizave nervore.
Peshku ėshtė burim kryesorė i jodit, i cili ėshtė lėnda e domosdoshme pėr funksionimin e gjėndrės tiroide. Sasia e jodit nė organizėm ėshtė 14 mg. Jodi ėshtė i rėndėsishėm pėr formimin e tiroksinės i cili e mban nė nivel intenzitetin e metabolizmit nė qeliza.
Peshku pėrmban edhe fosfor, i cili luan rol tė rėndėsishėm nė proceset metabolike tė organizmit. Eshtrat pėrmbajnė sasi tė mėdha tė kalcium fosfatit.
Shkenca bashkėkohore ka zbuluar se: 100gr. peshk pėrmban 16% proteina, 9% yndyrna, 20gr kalcium, 29gr hekur, 0.5gr fosfor dhe disa vitamina B.
Peshku pėrbėn ushqimin kryesorė pėr njė numėr tė madh njerėzish. Pėr kėtė All-llahu, Krijuesi i Urtė i favorizon krijesat e Tij, duke bėrė qė nė ujėrat e lumenjve dhe tė detrave tė gjendet njė burim i pashtershėm ushqimi. Edhe kafshėt Ai i krijoi dhe nė saje tė kėtyre ju mund tė mbroheni (nga tė ftohtit), keni edhe dobi tė tjera dhe prej tyre hani.(En Nahl, 5)