Dëmtohen pesë filma në Arkivin Qendror Shtetëror

[kuklla]

Dëmtohen pesë filma në Arkivin Qendror Shtetëror

Fatmira Nikolli

Momente historike, ngjarje që kanë lënë gjurmë, ekranizime madhështore që u realizuan nga emrat që tashmë janë kryefjala e kinematografisë sonë...Arkivi Qendror Shtetëror i Filmit, jep alarmin e dëmtimit të disa filmave me ngjyra. Dëmtimi i ka shndërruar komplet, aq sa asgjë nuk mund të kuptohet, nga skenat plot veprime, aktorët e mrekullueshëm dhe lojën interesante që rrëfente. Janë disa prej filmave më të bukur artistik shqiptar të cilët kanë nevojë urgjente për restaurim. Problemi i tyre është dekompozimi i ngjyrave. Artan Minarolli, drejtor i Arkivit qendror Shtetëror të Filmit, rrëfen problemin dhe mundësitë e zgjidhjes së tij. Vite më parë, kur Arkivi i Filmit drejtohej nga Natasha Lako, u restauruan dy prej tyre në laboratorin e specializuar për këtë punë në Bullgari. Njëri prej tyre është "Koncert në vitin 1936" dhe tjetri është filmi "Mësonjëtorja". Në fokusin e Arkivit Qendror Shtetëror të Filmit janë edhe disa filma të tjerë, por për restaurimin e tyre, duhet fonde, e në këtë rast fondet mungojnë. Ballë për ballë, "Në shtëpinë tonë", "Liri a vdekje", "Vajzat me kordele të kuqe" dhe "Udha e shkronjave", janë filmat që kanë nevojë urgjente për restaurim. Çdo vit, drejtoria e Arkivit Qendror Shtetëror të Filmit, ka bërë një kërkesë në Ministrinë e Kulturës, për shtesë fondi për këtë çështje, por deri tani nuk ka pasur. Në celuloidet e këtyre realizimeve artistike, janë histori e ngjarje që rrëfejnë të kaluarën, edhe pse ajo ka qenë e "diktuar nga censura" e kohës kur u xhiruan. Filmi "Ballë për ballë", kishte si objekt të vetin ngjarjet e vitit '60, posaçërisht, konfliktin e madh midis detarëve shqiptarë dhe atyre rusë, në kohën e divorcit historik midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik. Ai ishte ekranizimi i romanit të bujshëm "Dimri i vetmisë së madhe" të shkrimtarit Ismail Kadare. Ndërsa "Vajzat me kordele të kuqe", përqëndrohet tek koha e pushtimit fashist. Filmi ka në qendër të tij, jetën shkollore të disa vajzave gjatë kësaj kohe. Jeta së bashku me Dhuratën dhe disa shoqe të tjera, formojnë lëvizjen guerile antifashiste brenda shkollës. Gjatë një feste, mësuesit fashistë duan të detyrojnë nxënësit të këndojnë himnin fashist, gjë që çon në kryengritjen e vajzave. Në këtë protestë Jeta arrestohet dhe më pas pushkatohet... Ndërkaq, është edhe filmi "Udha e Shkronjave", një realizim i bukur i historisë së shkronjave shqipe, dhe atdhetarëve shqiptarë që luftuan për gjuhën shqipe. "Në shtëpinë tonë" një realizim i vitit 1979, me regji të Dhimitër Anagnostit dhe skenar të Kiço Blushit, është një tjetër nga filmat më të bukur të Kinostudios "Shqipëria e re". Secili film, ka historinë, mesazhin dhe vlerat e veta, e po ashtu një kastë aktorësh, që gjithnjë e më shumë, "bëhen të pavdekshëm". Këta filma, janë një lloj dorëshkrimi i kinematografisë sonë, janë vlera që mbeten të fiksura përgjithnjë, janë detaje nga vitet që kemi lënë pas dhe dëshmi e "prekshme" e tyre.
Problemi
Për të kuptuar më mirë problemin, duhet të jenë specialistët që flasin, si profesionistë të fushës, e po ashtu si njerëzit që kujdesen çdo ditë për këto vlera. Sipas shefes së Sektorit të restaurimit të filmit, në Arkivin Qëndror të restaurimit të filmit, Engjëllushe Stafa, me kalimin e viteve, filmat në përgjithësi, por filmat me ngjyra në veçanti, dekompozohen. "Që nga fillimi i prodhimit të filmit, e në vazhdimësi, filmi dekompozohet. Duke u ruajtur, në kondita të mira, siç janë kushtet e temperaturës konstante dhe ato të lagështisë, grada e dekompozimit ulet". Ajo shprehet se defekti i këtyre filmave që janë në këtë fazë ekstreme të dekompozimit, ka ndodhur për shkak të defekteve që ka pasur laboratori. Shkaku është se këto filma janë në bazë "Akfa gevahert" dhe janë zhvilluar në solucionin e filmit "Orvo". Ky defekt ka sjellë dekompozimin e ngjyrave, e për këtë arsye ka mbetur vetëm ngjyra e kuqe, e ka raste dhe ajo e verdhë. E thënë ndryshe, filmat nuk i kanë më tre elementët e ngjyrave që janë, blu, e verdhë dhe jeshile. Sipas punonjësve të tjerë, problemi ka ardhur që nga celuloidi në të cilin janë xhiruar ata filma. Duke qenë se xhirimi është bërë në kohën kur "ne mbështeteshim vetëm në forcat tona", cilësia celuloidit nuk ka qenë e mirë. Ka mbetur vetëm ngjyra e kuqe. Filmi duket komplet i kuq dhe nuk ka më pamjet e skenave të xhiruara në ato vite. Në kushtet që restaurimi vonohet, për shkak të problemit me fondet, ç'ndodh me gjendjen e filmit. "Ne kemi edhe filma të tjerë me ngjyra që i përkasin periudhës së këtyre filmave, nga vitet 1978 deri në vitet 1981, por këto kanë ngjyra shumë të mira. Nëse bëhet restaurimi, ngjyrat rikthehen. Bëhet një korrektim i tyre",- shprehet inxhinierja Engjëllushe Stafa. Ajo shton se restaurimi bën balancimin e ngjyrave për të pasur një imazh normal të filmit me ngjyra, e në këto kushte çdo gjë kthehet pak a shumë në gjendjen që ishte.
Arkivi
Artan Minarolli, Drejtor i Arkivit Qendror Shtetëror të Filmit tregon se lista për restaurimin e filmave është e gjatë. Sipas tij, sa më shumë që koha kalon, kjo listë rritet. "Edhe pse ne i mbajmë në kushte shumë të mira filmat, agjentët atmosferik i dëmtojnë ata. Ato ruhen në celuloid e për këtë arsye, proceset kimike ndodhin vetvetiu. Të ndikuar nga agjentët atmosferik, balanca e ngjyrave dhe kontrastet ndryshojnë, ndaj dëmtohen edhe vetë filmat". Sipas Minarollit, ky proces dëmtimi, është ajo që quhet dekompozim i ngjyrave. Për këtë, herë pas here, pas një periudhe kohore që përcaktohet nga inxhinierët e filmit, është e nevojshme që këto filma të restaurohen, në mënyrë që të jenë në gjendjen e tyre fillestare. Është fjala për disa filma të viteve 1975-1981. "Filmat që kanë probleme, janë disa filma me ngjyra të prodhuar nga Kinostudio 'Shqipëria e Re', që i takojnë viteve '60, '70, 80, e meqënëse ka kaluar shumë kohë nga prodhimi i tyre, paraqitet nevoja që të shkojnë për restaurim, në shtetet e huaja që kanë laboratorë të specializuar për këtë punë". Ai shprehet se këto ndërhyrje janë të veçanta dhe kërkojnë fonde të konsiderueshme. Minarolli deklaron se, Arkivi po përpiqet që krahas listave që po bëhen për filmat që duhen riparohen, të shikojnë mundësinë e financimit të tyre. "Në një farë mënyre, filmi'35-ësh, është dorëshkrimi i kinemasë, është si dorëshkrimi shkrimtarit. Ndaj edhe ne përpiqemi t'i ruajmë sepse janë bazat. Edhe pse të gjithë filmat janë të dixhitalizuar, ne si arkiv, na duhet baza fillestare ose ky dorëshkrim i filmit. Po bëjmë çdo gjë që është e mundur. Fondet janë të konsiderueshme dhe ne nuk i përballojmë dot me mundësitë tona", -shprehet Drejtori i Arkivit Qëndror Shtetëror të Filmit, regjisori Artan Minarolli. Ai ka kontaktuar fondacione të ndryshme, që mbase do të të financojnë restaurimin e tyre, pasi ka dërguar kërkesën në Ministrinë e Kulturës, për një fond shtesë për këtë çështje. Vetëm për restaurimin e një filmi, fondi mund të shkojë deri në 30 mijë euro. Kjo sepse, restaurimi bëhet jashtë vendit por edhe sepse përveç riparimit, duhet të bëhen edhe kopje të reja. Minarolli thotë: "Vetëm pak filma janë më problematikët. Kur them problematikë, nënkuptoj që ngjyrat nuk janë më ato që kanë qenë. Në përgjithësi ato marrin një të verdhë, dhe duket si një film i dekoloruar komplet, që nuk ka të bëjë me filmin e dikurshëm. Këto kanë nevojë urgjente, por ka edhe disa filma të tjerë që po shkojnë drejt kësaj rruge".

[ReniX]

Dhe te imagjinosh qe jane bere me aq mundim!!! Per keto nuk mendon shteti por do zgjedhin çfare makine do blejn per javen qe vjen!

[mekaniku]

Te gjithe filmat e bere ne ate kohe edhe pse ne diktature kane vlera te medha artistike dhe shpirterore.

[Turbolence]

Këta filma qenkërkan me ngjyra e ne vazhdojmë ti shikojmë akoma edhe sot e kësaj dite në bardhë e zi?Apo i ruajnë që ti shkatërrojë lagështira e ti brejë mola

[bledi1]

epo shqiperia mbete gjithemeone shqiperi te tilla gjera ndodhin ne shqiperi