Kujtesa mbetet e pambrojtur ndaj shumė forcave tė caktuara cenuese. Por, sigurisht qė duhen bėrė shumė gjėra, tė cilat ndikojnė nė pėrforcimin dhe mbrojtjen e saj. Bazuar nė njė lajm tė “Foxnews”, depozitimi dhe rithirrja e informacionit mund tė jetė e mangėt, nėse e shohim si njė proces psikologjik dhe rrjedhimisht kujtesa mbetet e pambrojtur ndaj shumė forcave tė caktuara cenuese. Kėto forca mund tė jenė nga brenda dhe jashtė, mund tė ndikojnė pėr njė kohė tė shkurtėr apo afatgjatė nė ndonjė fushė tė kujtesės. Cigarja: shumė studime tregojnė se tek duhanpirėsit shfaqet njė dobėsim nė rritje nė aftėsitė informative dhe nė kujtesė, sidomos nė pleqėri. Ushqyerje e gabuar: truri juaj ka nevojė pėr glukozė. Nėse kufizoni ushqyerjen, atėherė do tė ketė edhe njė dobėsim tė fuqisė sė trurit. Kur jeni shumė tė uritur dhe tė lodhur, tek ju pasqyrohen ndjenja tė shumta dhe tė papėrcaktuara. Njė ushqyerje e gabuar mund tė shkaktojė dhe pasoja mė serioze, siē ėshtė sindroma Korsakoff. Kjo sindromė ėshtė shenjė e mungesės sė vitaminave e krijuar nga njė pėrthithje e mangėt e vitaminave dhe marrja e pakėt e vitaminės B1. Herpesi, si njė ērregullim shėndetėsor, i ngjashėm me sėmundje si Alzheimer, paraliza apo depresioni Herpes, ėshtė njė vrasės i vėrtetė i kujtesės. Nė shumė raste kjo sėmundje nuk ju bėn tė harroni emrin e shokut tuaj apo vendin ku keni lėnė ēelėsat, por njė infeksion i rėndė i njohur si Herpes simplex encephalitis mund t’ju cenojė rėndė kujtesėn. Hipnoza: gjėrat e bėra nėn hipnozė mund tė harrohen. Megjithėse efekti i saj ėshtė kalimtar, hipnoza ka njė fazė (etapė) Posthypnotic amnesia (amnezi pas hipnozės), gjatė sė cilės mund tė harrosh disa ngjarje ose tė kaluarėn. Stresi: studimet tregojnė se ngjarjet e ngarkuara me stres dobėsojnė kujtesėn.
Prodhohet enzima qė mbron dhėmbėt nga kariesi
Shkencėtarėt holandezė janė duke prodhuar njė enzimė qė do tė mbrojė dhėmbėt nga kariesi dhe do tė na lejojė qė tė konsumojmė pa frikė ėmbėlsira. Kariesi ėshtė njė nga problemet mė tė rėndėsishme nė stomatologjinė bashkėkohore. Kariesi i dhėmbėve paraqet njė proces patologjik, i cili karakterizohet me prishjen e tėrėsisė anatomike tė dhėmbėve, i cili prek indet e forta tė dhėmbit, duke filluar nga sipėrfaqja e deri nė thellėsi tė koronės sė dhėmbėve. Kariesi prek smaltin dhe dentinėn, por nė qoftė se nuk mjekohet, prek edhe pulpėn e dhėmbit. Shkencėtarėt holandezė janė duke prodhuar njė enzimė qė do tė mbrojė dhėmbėt tanė nga kariesi dhe do tė na lejojė qė tė konsumojmė pa frikė ėmbėlsira. Ky do tė jetė njė revolucion i vėrtetė nė luftėn ndaj kariesit. Substanca mund tė vendoset nė pastėn e dhėmbėve, por edhe nė ėmbėlsira.
Turshitė, pse janė tė dėmshme pėr shėndetin
Ekspertė ushqimorė kanė vėrtetuar se konsumi i shumtė i turshive ėshtė nga faktorėt kryesor tė kancerit nė stomak. Llojet e ndryshme tė turshive sidomos turshia e hudhrave qė pėrmban sasi tė mėdha nitrike ėshtė njė nga faktorėt kryesor tė krijimit tė kancerit sidomos nė stomak. Konsumi i vazhdueshėm i turshive shkakton korrozionin e kockave tek pėrdoruesit, sedimentin e lėngut tė kyēeve dhe tek disa persona krijon dobėsi tė forta, madje edhe epilepsi. Turshitė krijojnė njė oreks tė rremė tek pėrdoruesi dhe pengojnė ngrėnien e plotė, shkaktojnė pasoja anėsore si probleme me nervat, ērregullime tė sistemit tė tretjes si plaga nė stomak dhe duodenale, dhimbje nė kocka, osteoporozėn, dobėsim tė pėrgjithshėm tė trupit dhe dobėsim tė sistemit nervor.