Virgjil Muçi rrëfen udhëtimin e tij 10 -vjeçar në planetin..

[EMAUS]

Në librari, volumi i tretë i “Përrallave Shqiptare”. Si u mblodhën dhe u ripërpunuan pas gati 50 vjetësh përrallat shqiptare nga toskërishtja, gegërishtja dhe dialekti kosovar
Na ishte një herë një botë me përralla!

Virgjil Muçi rrëfen udhëtimin e tij 10 -vjeçar në planetin fantastik të përrallave shqiptare

Belina Budini



TIRANË – Ishte edhe nuk ishte... Ishte ç’na ishte një sahan me qifte, qenka ç’na qenka një sahan me çemka... Gjyshërit kështu na i kanë pas rrëfyer përrallat, duke bërë sefte me këto fjalë. Gjithnjë e më të paktë janë gjyshërit që ende u dëftojnë përralla nipërve, ndërsa këta përrallëzën e kanë zëvendësuar me Nintendo. “Përrallat janë shndërruar në një botë të bjerrun”. Ky është konkluzioni i Virgjil Muçit dhe arsyeja për të cilën ai ka vendosur ta sjellë përrallën shqiptare në aktualitet.

“Qe e mos na qe... na ishte njëherë... Qenka që mos na qoftë... Ishte mos na ishte...Kishte pas qenë... Qenkërke mos na qenkërke një herë e një kohë...” Kështu nisin edhe përrallat e rrëfyera nga Virgjil Muçi njëlloj si ato të rrëfyera në gjuhën shqipe njëmijë ose dymijë vjet më parë. Asgjë nuk ka prekur rishkruesi i këtyre rrëfenjave nga rrashku i përrallave origjinale. Megjithatë, ato nuk kanë mbetur ashtu siç kanë pas qenë vjelë nga goja e popullit.

Që prej dhjetë vjetësh, Virgjil Muçi po merret me përzgjedhjen dhe ripërpunimin e tyre dhe sapo e ka mbyllur ciklin e përrallave shqiptare, libri i katërt dhe i fundit i të cilit ende nuk është botuar, ndërsa i tretë sapo është shfaqur në stendat e librarive, botuar nga “Korbi”.
I pyetur nga “Shekulli” për mënyrën e përpunimit të këtyre përrallave, rrëfimtari shpjegon se i pari është procesi i përzgjedhjes. “Një përrallë shpesh gjendet në katër a pesë variante, ndër to unë jam përpjekur të gjej përrallën mëmë”, - shpjegon Muçi, duke shtuar se ndërhyrja tjetër e tij është thuajse “kirurgjikale” në kuptimin që merret me pastrimin e rrëfenjës së moçme nga barbarizmat, serbizmat, greqizmat, turqizmat etj. si edhe nga shumë anakronizma.

“Megjithatë bëj shumë kujdes për të mos prekur sintaksën, rrashkun e përrallës. Duhet ruajtur natyra e tyre. Në përgjithësi, për shembull, përrallat e veriut kanë natyrë sintetike dhe ashtu mbeten edhe pas ritregimit tim, ndërsa përrallat e jugut janë më deskriptive e të gjera. Ndërhyrja ime nuk ua heq atyre sharmin”, - shpjegon ritreguesi. Më shumë punë ka kërkuar ripunimi i përrallave kosovare, në një dialekt të vështirë e të lodhshëm siç thotë Virgjil Muçi.

Përralla për të është një qerthull magjepës nga i cili e ka të vështirë të dalë. Që në krye të herës e ka nisur me përralla. “Shpatat nuk u ndryshkën”, “Si u bë kampione bretkoca Kuak”, “Rojtari i pyllit”, janë disa nga librat e parë të krijimtarisë së Virgjil Muçit dhe të gjithë libra me përralla. Ndërsa së fundmi qe Italo Calvino që i frymëzoi nismën e katër vëllimeve me përralla shqiptare, ashtu siç pati bërë edhe autori i famshëm i “Komikave Kozmike” me përrallat e vendit të vet.

As Italo Calvino e as Virgjil Muçi nuk kanë marrë përsipër vjeljen e përrallave nga gojët e popullit. Burimi i tyre, lënda që ata kanë punuar, ka qenë folklori. Bibliografia që ka shfrytëzuar Muçi nis me katër vëllimet e Folklorit Shqiptar ose “Proza Popullore”, botuar në 1963 dhe 1966 dhe të paribotuara më vonë. Por nuk mbarojnë këtu librat që ka shfrytëzuar autori për katër vëllimet e ripunuara të “Përrallave Shqiptare”, ndër të cilët dy të parat titullohen “Përralla shqiptare për 100+ 1 natë” në volumin një dhe dy, ndërsa i treti thjesht “Përralla Shqiptare”.

“Prrallat Kombtare” të botuara në Shkodër më 1942 nga P.Donat Kurti, në Vjenë nga Thimi Mitko më 1924, Spiro Dine, në Sofie më 1908, Stavro Frashëri, në Durrës më 1936, “Visaret e Kombit”, vëllimi i 1939, “Përrallat e Institutit Albanalogjik të Prishtinës” të 1979, “Prozë Popullore nga Drenica” nga Anton Çetta, nga C. Tagliavini, “L’Abanese Di Dalamacia”, janë disa nga librat jo edhe të shumtë me përralla shqiptare që ka shfrytëzuar autori. A janë vërtet shqiptare përrallat e treguara në këto vëllime?




Autori thotë me siguri që jo, por edhe me bindje që po. “Janë përralla të treguara në gjuhën shqipe. Toponimia është shqiptare. Gjenia e rrëfimtarëve qëndron në atë që ata i kanë veshur përrallës petk lokal. Por në fund të fundit, përralla është një memorie globale, planetare. Do ta krahasoja përrallën me një lumë të nëndheshëm nafte që i prek të gjithë vendet ose me polenin e luleve që mbartet gjithandej”.

Vetë Virgjil Muçit i pëlqejnë fort përrallat, aq më tepër që siç shprehet ai me keqardhje, gjyshërit nuk i kanë rrëfyer përralla. Më së shumti thotë se ka për zemër përrallat me humor, grotesket dhe ato me fantazi të harbuar. Të tjera i pëlqejnë për frymën moderne. “Çmoj edhe përrallat që kanë në vetvete farën e një tragjizmi tepër të fortë, gati-gati shekspiriane. Dhe nuk është çudi, përralla “Tre bijat e Mbretit” në volumin e fundit të “Përrallave Shqiptare” të kujton vetë ato të përshkruarat nga Shekspiri në veprën e tij “Mbreti Lir”.

Pas këtij udhëtimi të gjatë në botën e përrallave shqiptare, Virgjil Muçi është i bindur se përrallat janë një lëndë e pashterrshme, që mund të ushqejë krijimtarinë e gjithë shkrimtarëve. Ai përmend Kadarenë si eksploruesin më të shkëlqyer të folkloristikës shqiptare. Që prej 1996 në qarkullim, vëllimet e përrallave shqiptare vazhdojnë të shiten shumë dhe ndaj tyre lexuesi ka treguar shumë interes. Një pjesë e mirë e tirazhit është tërhequr nga shqiptarët që jetojnë jashtë shtetit për fëmijët e tyre.

Përrallëza atje, shëndeti te ne. Përrallëza në lesh, shëndeti prej nesh. As përrallëzë ju rrëfeva se pa dashka ju gënjeva. Përralla në lesh, e mira prej nesh, Përralla në vargu, e mira në ty e në mu. As atje qeshë, as drejt dëftova, hipa në shkallë e firova. Përrallëza u mbarua, ai shkoi mirë, po edhe neve do të shkojmë mirë e më mirë.

Ky libër do jetë së shpejti në Dyqanin Virtual Shqiptar


Marrë nga Shekulli