Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Las Vegas nuk ishte asgjė mė shumė se njė fshat periferik i pluhurosur nė mes tė shkretėtirės ku mund tė gjeje vetėm disa karburante, gjelltore tė pista dhe disa distributorė automatikė tė vjetėruar

KLARITA BAJRAKTARI

Tė parėt qė kanė luajtur kumar nė Las Vegas kanė qenė indianėt Paiute, tė cilėt kishin populluar kėtė zonė shumė kohė pėrpara se qyteti tė ekzistonte. Kur Mormonėt guxuan tė zbrisin nga Utahu nė shek XIX pėr tė tentuar t'i konvertonin kėta indianė nė fenė kristiane, u injoruan tėrėsisht nga Paiutėt, tė cilėt ishin mė tepėr tė interesuar qė tė luanin njė lloj rulete tė improvizuar nė rėnė me kocka dhe shkopinj tė ngjyrosur. Paiutėt dhe gangsterėt e krimit tė organizuar kėnaqeshin tejmase duke jetuar nė njė organizatė tė ngjashme me Las Vegasin e sotėm. I perceptuar si "meka" e kumarit, Las Vegasi modern u ndėrtua ekskluzivisht me paratė e mafies dhe gangsterėve tė asaj kohe.

Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Las Vegas nuk ishte asgjė mė shumė se njė fshat periferik i pluhurosur nė mes tė shkretėtirės ku mund tė gjeje vetėm disa karburante, gjelltore tė pista dhe disa distributorė automatikė tė vjetėruar. Shumė njerėz thonė se ka qenė Bugsy Siegel ai qė e ka pėrfytyruar i pari atė vend si njė mekė tė shndritshme kumari. Faktet tregojnė se ky i fundit ėshtė nxitur nga Meyer Lansky, i cili nė vitin 1941 e urdhėroi Bugsyn qė tė dėrgonte njė ndihmės tė besuar, Moe Sedway, qė tė punonte nė Las Vegas. Nė fillim Bugsy mendonte se kjo ishte njė ide qesharake me tė cilėn nuk kishte kohė tė merrej pasi ishte tejmase i zėnė dhe i lumtur duke luajtur rolin e playboy-t nė Hollywood, por Lansky vazhdoi tė insistonte me tė gjitha forcat e tij duke e ditur mirė se njė vend me kumar tė ligjshėm do tė mund tė ofronte fitime shumė herė mė tė mėdha dhe mė pak dhimbje koke se sa kazinotė ilegale nė ēdo vend tjetėr tė botės.

Pas pėrfundimit tė Luftės sė Dytė Botėrore, Bugsy filloi ta kishte pėrzemėr idenė e njė Las Vegasi tė shndritshėm. Entuziazmi i tij i madh i bindi tė gjitha figurat mafioze qė tė investonin shuma stratosferike parash pėr tė ndėrtuar kėtė qytet. Pėr Lanskyn kjo ishte koha mė e volitshme pėr t'u tėrhequr, pasi nėse ideja gjeniale do tė dėshtonte, Siegel do tė ishte ai qė do tė mbante mbi supe tė gjithė tėrbimin e mafies dhe nėse nė tė kundėrt do tė kishte sukses, Lansky do tė dilte pėrsėri nė skenė pėr tė marė tė gjithė meritėn.

Me njė fond prej mė shumė se 6 milionė dollarėsh tė financuar nga mafia, Siegel ndėrtoi Flamingon qė mė pas u kthye nė njė tip busti monumental, pasi ishte i detyruar tė hapej pėrpara se tė rritej interesi publik. Bugsy kishte plane dhe dėshira tė tjera. Ai vodhi shuma tė mėdha nga paratė e ndėrtimeve dhe kur mafia e zbuloi kėtė gjė i dha njė afat tė shkurtėr pėr t'i kthyer tė gjitha kėto para. E vetmja shpresė e Bugsyt ishte qė Flamingo tė kishte sukses dhe kur nuk pati, u vra menjėherė nga mafia.

Megjithatė, edhe pas vrasjes sė Bugsyt, Las Vegasi vazhdoi tė rritej dhe tė merrte jetė. Tashmė qė Lansky kishte marrė nė dorė drejtimin e Flamingos, ky i fundit u bė njė burim i pashtershėm deri nė fund tė vitit tė tij tė parė. Me rritjen e fitimeve dhe me famėn e jashtėzakonshme qė mori qyteti, mafia filloi ta pushtonte tėrėsisht. Zyrtarėt e shtetit vendosėn rregulla tė rrepta pėr ta mbajtur mafien jashtė, por pa asnjė rezultat. Me anė tė burimeve tė duhura dhe me kapitalin e jashtėzakonshėm qė kishte investuar, sindikata mafioze mori nė dorė pushtetin. "Thunderbird" shumė shpejt u bė prona e vogėl e Lanskyt edhe pse ai kishte copa tė tjera torte nė shumė vende e hotele tė Las Vegasit. Hoteli "Desert Inn" ishte kryesisht i drejtuar nga Moe Dalitz dhe gangsterė tė tjerė nga qyteti i Klivekandit.

"Sands" kontrollohej prapa skene nga Lansky, Joe Adonis, Frank Costello dhe Doc Stacher. Nė drejtimin e kėsaj pasurie gjigante u fut edhe aktori George Raft dhe kėngėtarit Frank Sinatra iu shit njė pjesė prej 9% tė aksioneve gjithashtu. Sinatra thuhej se kishte njė aftėsi tė lindur biznesi, por siē tha mė pas edhe Stacher: "Qėllimi i vetėm ishte qė ai tė performonte aty pasi nė atė kohė ishte atraksioni mė i madh nė Las Vegas. Kur Frankie performonte, hoteli mbushj plot". "Sahara" dhe "Riviera" kontrolloheshin kryesisht nga vėllezėrit Fischetti, Tony Accardo dhe Sam Giancana, tė cilėt ishin gjithashtu drejtuesit e Chicago Outfit. "The Dunes" ishte njė minierė ari pėr Raymond Patriarca, kryemafiozi i Anglisė.

Nė kohėn kur "Stardust" ishte duke u ndėrtuar, Dalitz filloi tė ankohej dhe tė kėrcėnonte se do tė tėrhiqte fondet e tij nga "Desert Inn". Dalitz dukej se ishte gati pėr t'i zgjidhur problemet e tij nė tė njėjtėn mėnyrė qė zgjidheshin problemet nė kohėn e luftrave tė kontrabandės, por Lansky sugjeroi qė tė bėnin njė mbledhje pėr t'i sheshuar tė gjitha kontradiktat. Ai qė do tė pėrfaqėsonte interesat e "Stardust" ishte gangsteri Tony Cornero, njė nga operatorėt kryesorė tė kumarit nė Kaliforni gjatė periudhės para Luftės, ndėrkohė qė Dalitz dhe krahu i tij i djathtė, Morris Kleinman, do tė pėrfaqėsonin "Desert Inn". Nė mbledhje mori pjesė edhe Longy Zuillman, i cili fluturoi nga New Jersey ekskluzivisht pėr kėtė mbledhje. U vendos njė marrėveshje dypalėshe nė mėnyrė qė ēdo grup tė kishte interesa tė ndėrthurura nė hotelet e njėri-tjetrit dhe kur avokatėt mė nė fund arritėn ta mbyllnin kėtė ēėshtje, askush nuk arrinte tė pėrcaktonte me saktėsi se kush zotėronte dhe ēfarė.

Kur Frank Costello u vra me armė zjarri nė vitin 1957, policia gjeti njė ēek nė xhepin e palltos sė tij qė i pėrkiste llogarisė sė hotelit "Tropicana" pėr njė periudhė 24-ditore. Kjo ishte pėr Bordin e Kontrollit tė Lojėrave tė Fatit nė Nevada njė provė evidente se Costello dhe partneri i tij i hershėm, Dandy Phil Kastel, ishin pronarėt kryesorė tė hotelit "Tropicana".

Caesar's Palace gjithashtu ishte njė ēėshtje mė vete. Dekori dhe arkitektura e tij revokon padyshim imazhin e Romės antike ose siē thotė komediani Alan King: "Mund tė them qė ishte diēka tipike romane, mė saktė siciliane". Nė ēdo event tė kėtij hoteli mblidhej njė legjion i tėrė roman me investitorė mafiozė, ndėr tė cilėve mund tė shihje Accardo, Giancana, Patriarca, Jerry Catena (njė nga ndihmėsit mė besnikė tė Vito Genoveses) dhe Vincent "Jimmy Syblu" Alo, njė mik i vjetėr dhe i Lanskyt). Investitori mė i madh i tė gjithėve mund tė konsiderohet padyshim Jimmy Hoffa, fondi i Teamsters Union me tė paktėn 10 milionė dollarė tė groposura nė kėtė "Pallat" dhe gjithashtu me njė fond tjetėr prejt 40 milionė dollarėsh tė shpėrndarė nėpėr tė gjithė qytetin. Paratė ishin shpėrndarė nė njė formė borxhi "tė pėrjetshėm" dhe padyshim qė ka kontribuar nė jetesėn e lumtur tė shumė e shumė mafiozėve pas daljes sė tyre nė pension.

Gjatė viteve 1960, bilioneri Howard Hughes filloi tė blinte hotele duke koleksionuar 17 kazino tė Nevadės sė bashku. Kryemafiozėt dolėn disi jashtė loje, por lidhjet e tyre kryesore qėndruan nė vend. Nė kėtė mėnyrė ata siguronin qė ēdo gjė tė mbetej nėn kontroll dhe tė ruhej "ekspertiza" e nevojshme. Megjithatė, gjėrat shkuan keq e mė keq pėr Hughes. Ai priste tė bėnte mė shumė se 20 pėrqind me anė tė investimeve nga aksionet e pėrbashkėta, por nuk arriti dot tė fitonte as 6 pėrqind tė tyre dhe nė vitin 1970 aksionet e tij ishin nė borxhe prej disa miliona dollarėsh. Pas Hughes falimentoi dhe doli jashtė biznesit nė Las Vegas, mafiozėt u rikthyen nė skenė pėr tė rimarė kontrollin.

Edhe pse djemtė kishin vuajtur nga disa dėnime tė ndryshme nė fund tė viteve 70, FBI-ja lanēoi njė sulm tė mirėfilltė ndaj aksioneve mafioze nė kazinotė e Las vegas-it gjatė dekatės sė fundit. Si rezultat i kėtij sulmi masiv, shumė e shumė kazino mė parė tė "infektuar" nga mafia u pastruan dhe u morėn pėrsipėr nga pronarė tė ligjshėm. Ndėrmjet kėtyre hoteleve qė u spastruan nga mafiozėt ishin edhe Tropicana, Stardust, Desert Inn, Circus-Circus, Casesar's Palace, Fremont, Aladdin, Sands, Riviera dhe Sundance, ndėrkohė qė dy tė tjerė, Marina dhe Dunes u mbyllėn pėrfundimisht.

Humbja mė e madhe pėr mafien ishte ajo e hotelit "Stardust", i cili ishte me tė vėrtetė njė minierė ari pėr "Chicago Outfit" pėr shkak tė fitmeve marramendėse qė sillte. Hoteli u mor nė pronėsi nga familja e respektueshme Boyd, e cila u shtang nga fitimet e jashtėzakonshme dhe me ēdo qindarkė tė fitimit tė regjistruar. Ish-agjenti i FBI-sė, William F. Roemer Jr, njė agjent prej shumė kohėsh i skuadrės kundėr krimit tė organizuar tė FBI-sė nė Chicago dhe gjithashtu njė ekspert i ekspertizės sė aksioneve nė Las Vegas tha: "Vlera reale e fitimeve kishte qenė aq shumė e lartė saqė pasqyra financiare e kėtij hoteli nuk arrinte dot tė tregonte vlerėn ekzakte tė kėsaj miniere ari".

Investigimet e FBI-sė pėr aktivitetet mafioze dhe pėr krimin e organizuar nė Las Vegas qenė njė goditje shumė e rėndė pėr mafien. Kontrolli i krimit tė organizuar nė hotel "Tropicana" u thye tėrėsisht pas akuzave dhe burgosjes sė disa shefave tė mėdhenj mafiozė qė operonin aty. Njė investigim tjetėr nxorri nė pah gjithashtu edhe kontrollin qė mafiozėt e Chicagos, Kasasit dhe Klivelandit ushtronin nė disa kazino tė vendit.

Disa nga personat e akuzuar gjatė investigimeve tė FBI-sė ishin Joey Aiuppa, kryebosi nė Chicago, John Cerone, Frank Balistrieri dhe liderėt kryesorė mafiozė tė qytetit tė Klivenland. Tė gjithė morėn maksimumin e dėnimit dhe shumica e tyre janė ende sot e kėsaj dite pas hekurave. Nė vitin 1994, Roemer deklaroi se prezenca e krimit tė organizuar nė Las Vegas nuk ėshtė nė asnjė mėnyrė si mė parė, por megjithatė vazhdojnė tė kenė dyshime rreth tre hoteleve tė tjera.