Fragmente nga Jeta dhe Karakteri i Enver Hoxhes

[kuklla]

ENVER HOXHA

Me dinin kryetar, por une s’isha as anetar

Kur une mora pjese ne Levizje me Grupin e Korces, puna zhvillohej ne menyre konspirative. U afrova me keta shoke dhe u gjenda afer Koco Tashkos. Te tjeret kujtonin se une isha kryetar i punes, nje nga kreret, por une isha vetem nje simpatizant, une nuk isha anetar. Kur u formua Partia dhe u gjenda ne Komitetin Qendror, ketu hyra me propozimin e Kocos. Une s'kisha eksperience ose kisha me pak se te tjeret, qofte nga shoket e Grupit te Korces, qofte nga te Grupit te Shkodres. Ata ishin futur me aktivisht ne punen e grupeve. Kur u formua Partia, besimi per ata dy shoke, Miladinin dhe Dusha¬nin, qe i madh, pse une qeshe pa eksperience dhe pa pikepamje organizative e politike te qarta. Iu futem nje pune te organizuar, aty mesuam abc-ne e pare. Kjo qe nje gje e madhe per mua. Dy gjera kishim perpara: forcimin e Partise dhe luften kunder armikut. Per organizimin e Partise mesonim nga Miladini dhe Dushani, por si duhej organizuar lufta, kjo nuk ishte e qarte. Dhe nga kjo mosdije, shume shoke rane kot. Lufta ne fillim ishte me prit nje rast per te bere demonstrate. Ai qe merrte pjese ne demonstrate, quhej qe ishte i forte. Kishim shtruar punen me nacionalistet, me fshataret, por asgje s'behej. Gjate kesaj kohe edhe une kam luajtur nje rol, por kurdohere prane ka qene Aliu (Ali Gostivari ishte pseudonimi i Miladin Popovicit). Qe nga kjo kohe lindi jo nje simpati, por nje dashuri per te dhe cdo gje qe thoshte Aliu, per mua qe nje gje e mire, e mbaruar. Nuk isha ne gjendje ne atekohe te shihja qarte, si duhej bere puna me nacionalistet dhe si duhej organizuar lufta. Ne adoptuam po ato metoda, menduam si ata, por puna e tyre ishte nje gje e rastit, nje pune e improvizuar, nje pune e papergatitur mire, e papeshuar mire... Shoku Sejful¬la e shtroi kete ceshtje ne nje menyre tjeter dhe me lehtesoi, se te gjitha keto qe beheshin, edhe popullarizimi im, ishin artificiale. Une shihja popullarizimin se ishte artificial dhe nuk me dukej i arsyeshem. Kjo gje krijon besimin qorrazi te nje person. Besimi duhet te vije me pune dhe jo me trakte, me gazeta e agjitacion, sic eshte bere.

[kuklla]

Njeriu qe u zgjodh nga jugosllavet per te udhehequr Shqiperine. Gjithe defektet e Komandantit ne letren e Nako Spirut. Kreret komuniste shpjegojne se si u be i famshem Enveri, ndonese gjithe merita e tij ishte te firmoste urdhrat e Miladinit

Alket Aliu

Enver Hoxha gjate Luftes Antifashiste Nacionalclirimtare ishte nje nga kreret e Partise Komuniste Shqiptare, si shume te tjere. Ndoshta me pak i njohuri, pasi ndersa te tjeret luftonin ne front, Enveri qendronte ne baza te sigurta me Aliun (pseudonimi i Miladin Popovicit). Pikerisht besnikeria dhe bindja pa kushte ndaj komunistit jugosllav do te diktonte zgjedhjen e Enverit (prej Miladinit) ne krye te Levizjes. Nje zgjedhje qe do t’i kushtonte Shqiperise 40 vjet diktature, nga me te egrat qe ka pare bota moderne.

Ndersa Miladini kishte bere zgjedhjen e vet nga mesi i vitit 1944, ne Plenumin e Beratit u pa qartazi se lideri i ri jo vetem qe nuk kishte arritur te merrte ne dore “frenat” e luftes, por as nuk njihej nga populli, me gjithe perpjekjet e sektorit te propagandes. Sic u shpreh ironiku Nako Spiru: “Deri dje as qe kishte dale ndonje emer, ndersa sot edhe ne nje liste gjellesh do te gjesh emrin e Enverit”. Ne fillim Enver Hoxha u propagandua si Komisar i Ushtrise dhe me pas doli me titullin e Komandantit te Pergjithshem. Por me gjithe titujt dhe graden e gjeneral-kolonelit, qe ai i kishte veshur vetes, shume pak vete e njihnin Enverin. Ne nje leter qe Nako Spiru i drejtonte Titos, ai shprehet se, edhe mes atyre qe e njohin nuk gezon reputacion.

Vete Komandanti ishte i ndergjegjshem, se kishte mberritur ne krye te shtetit te ri ne menyre anonime, pa asnje kontribut dhe eksperience. Ne diskutimin e tij te nentorit 1944 ai pranon faktin se, nuk ishte udheheqesi i vertete i kesaj lufte dhe as i vijes se Partise. Ai ishte vetem firmetari i urdhrave, qe leshonin Miladin Popovici dhe Dushan Mugosha. Enver Hoxha ishte i nevojshem pikerisht per kete arsye. Ai firmoste pa kundershtuar. Ajo firme e thjeshte qe vite me vone u transformua ne “Juaji Enver” e shnderroi gjirokastritin e panjohur ne udheheqesin e krahasueshem me klasiket e marksizmit.

Nako Spiru beri nje tentative te deshperuar duke u ankuar te Tito per karakterin e keq, mediokritetin dhe mungesen e aftesive te udheheqesit te zgjedhur nga Miladini. Por kjo nuk ndryshoi asgje. Tito nuk kishte asnje kundershtim, qe njeriu qe firmoste aq bukur dhe pa kundershtime te ishte udheheqesi i shqiptareve. Ajo leter, vite me vone, e mbajti peng Nako Spirun, derisa ai u eliminua fizikisht. Ndersa Kryeministri shqiptar, Enver Hoxha, udheheqesi trim, i paepur, ai qe shante Titon dhe gjithe udheheqesit e tjere me permasa boterore, i kerkonte leje Beogradit per te marre pjese ne varrimin e shokut te armeve.

TUK JAKOVA

“Popullarizojme nje njeri qe s'e ka pare kush”

Tuk Jakova: Ne s'e kemi popullarizuar mire Enverin. Nuk dua te bej krahasim Enver-Tito, por ushtria dhe populli nuk e njohin Enverin. Kjo rrjedh ngaqe Aliu s 'kishte vendosur, cili do te vinte ne krye te Partise sone, ne menyre qe personi qe do te ishte ne krye te rritej me Levizjen. Shoku Enver, i lidhur pas Aliut, nuk ka ardhur te shohe ush¬trine e popullin. Ne e popullarizojme ate, por ndryshe eshte kur e shohin. Ne popullarizojme nje njeri qe s'e ka pare kush. Ndryshe ka bere Titoja, i cili ka dale dhe populli e ushtria e kane pare. Une i ve kesaj nje rendesi. Enveri ka qene i mbyllur, brenda, pas Aliut. Duhet te mobilizojme Partine e te gjitha forcat per popullarizimin e personit te Enverit dhe jam i men¬dimit qe Enveri te dale te levize, qe te duket e te njihet ne ushtri e ne popull. Per Enverin kemi pasur direktiven si me e popullarizue si Komisar; kete ma tha Fiqireti. Me vone, ne mbledhjen e Helmesit, kur u tha se ate do ta veme si Komandant, atehere popullarizimi nisi me i madh. Ne e kemi popullarizuar gjithmone e do ta popullarizojme Enverin, por Enveri s'ka vajtur qe ta shohe ushtria e populli. Ai do te vinte vetem atje, ku do te vinte dhe Miladini.

Medioker dhe pa inteligjence

Pjese nga letra e Nako Spirut, drejtuar Titos per biografine e Enver Hoxhes. Nentor ose dhjetor, 1944

Ndjek Tashkon me sy mbyllur. Me ardhjen e Miladinit e Dushanit, me formimin e Partise, u be anetar i Komitetit Qendror te perkohshem dhe ndjek me sy mbyllur Miladinin, i cili, pak nga pak, perqendron pergjegjesite ne duart e tij. Ne Konferencen e Partise u zgjodh sekretar i pergjithshem i Komitetit Qendror (te Byrose). U shqua zakonisht si njeri qe shkelqeu ne luften kunder fraksionisteve. Kjo eshte pjesa gratis. Me teper ka gerthitur ne kete fushe se ka punuar. S'ka bere asgje nga vetja-zbatues pa perspektive i Miladinit.

Inteligjence (zgjuarsi) mediokre. Ne shkolle, jashte shtetit dhe si pro¬fesor, gjithashtu medioker. Gjate gjithe kesaj kohe (para krijimit te Partise), jete jo shume te rregullt. Ne Parti, sektar. Tani do t'i bejne lajka. Krijoi klike rreth vetes. Don te jete i pare ne cdo gje dhe t'i marre te gjithe me shqelma. Te tjeret do t'i shohe fare te vegjel. Ben cmos te krijoje nje kompleks inferioriteti. Asnje cilesi prej udheheqesi. Dhe frenon cdo ini¬ciative. Rrjedh nga nje familje pronaresh te vegjel. Ne kohet e fundit, ne kushte jo shume te mira ekonomike.

Ne popull nuk eshte njohur dhe atje ku eshte i njohur, nuk gezon reputacion. Partia po e popullarizon me te gjitha forcat. Vetem keshtu ka filluar te behet i njohur. Por populli nuk eshte shume i bindur per aftesite e tij.

Vladimir Dedier. Jugosllavensko-allbanskite odnosi 1939-1948. Skopje 1949

NAKO SPIRU

Enveri propagandohet si te ishte Marksi

Shoku Tuk preku ceshtjen e popullarizimit te Enverit. Ne, shoke, s'i kemi shtruar drejt popullarizimet. Ne duhet te popullarizojme me pare Levizjen. Duhet te kishim nje vije te drejte qe parullat te pasqyronin Frontin. Popullarizimi behet qe njerezit te lidhen me luften. Kur ti nuk mundohesh te zgjerosh Frontin, por mundohesh te futesh ne koke te njerezve nje emer, te popullarizosh nje shok, kjo eshte artificiale. Kjo eshte gabim. Ne Pa¬narit na eshte thene nga Dushani e Miladini se tani Levizja duhej te lidhej me nje figure. Titon nuk e ka lidhur Dushani, e ka lidhur lufta. Ajo qe e beri kete me hapur, d.m.th., popullarizimin e Enverit, eshte Liria, sikur gjoja ne kete s'donim ta benim. Dhe keshtu ajo doli nje nga me reklam¬istet. Deri dje, as qe kish dale ndonje emer. Sot edhe ne nje liste gjellesh do te gjesh emrin e Enverit. Keshtu eshte kur e humbet vijen e drejte. Ne nje gazete eshte shkruar se faktori kryesor ne lufte eshte Enveri; gje qe s'thuhet as per Marksin dhe Leninin. Paralelisht me kete ka nisur nje fushate denigrimi per te tjeret. Me vijne mua shoket dhe me thone qe te flitet kunder Ymerit dhe Sejfullait. Ne nje raport te Besnikut, thuhet qe Mehme¬ti ka thene se Ymeri ka perspektiva. Ne rastin e mbledhjes se Beratit, na keshilluan se per disa persona, si per Bacen e Kocin, edhe po te mos flisnin mire, duheshin duartrokitur, kurse per disa te tjere, si per Ymerin, na eshte thene se, edhe po te flisnin mire, nuk duhej te brohorisnim. Asistojme pastaj ne ato manifestimet e famshme te Beratit. Ngrihen shoke partie dhe na thone ne vesh cilet duhen brohoritur dhe cilet jo. Kjo nuk eshte menyre e drejte.

SEJFULLA MALESHOVA

Enveri, sinteza e nje politike te gabuar

Nuk mund te shkruante nje marksist ate qe tha Nakoja per Enverin, sikur En¬veri ka qene faktori kryesor i luftes dhe i sukseseve. Kete s'e shkruan nje marksist as per Stalinin dhe as per Leninin. Faktori kryesor objektivisht eshte populli, kurse subjektivisht Partia. Politiken tone per kreret dhe kryetarin i preku Nakoja, kurse une do flas ne pergjithesi... Kreret dhe kryetari i nje levizjeje nuk behen me dekret, ata i nxjerr lufta. Partia kur sheh se nga lufta dalin te tille njerez, vetem atehere ajo vendos t’i popullarizoje, por vetem atehere kur populli e ka pare se kane dale te tille njerez. Duhet te dish te zgjedhesh edhe momentin e duhur per ta bere kete gje. Kete e them ne pergjithesi dhe jo posacerisht per Enverin. Por, po te marrim konkre¬tisht punen e Enverit, si kryetar i Partise, del se ne Parti nuk mund te kishte nje kryetar si duhet, meqe nuk ish nje parti me nje vije politike te drejte. Pa pasur nje parti si duhet, nuk mund te kesh edhe nje kryetar si duhet. S'eshte mjaft qe te jesh sekretar politik i nje partie, qe te jesh edhe kryetari partise... Per Enverin u vendos te popullarizohej dhe kjo u zgjidh si gjithe punet e tjera te Mila¬dinit, i cili vendosi te behej ky popullarizim. Pra ky s'ishte mendimi i Partise sone, por i Aliut dhe i dy-tre vetave te tjere. Kryetari duhet t'i kallezoje rrugen e drejte partise, pa te dale, e jo ashtu sic thote Tuku, qe te dilte e te shetiste brigade me brigade. Titoja u popullarizua pasi ai krijoi nje parti te forte dhe e ngriti ate, pasi u be kryetar i popullit jugosllav, fitoi simpatine e tij, i tregoi rrugen ketij populli, e udhehoqi si partine, ashtu edhe popullin. Keshtu politika e kryetarit dhe e krereve u shtrua keq, u zgjidh keq, u zbatua keq. Nakoja thote se iniciativen per popullar¬izimin e Enverit e mori Liria, popullarizim qe mori forme banale dhe u be pa kohe. Artikulli ne "Ylli Clirimtar" tregon sikur cdo gje e ka bere Enveri. Kesaj i thone te vesh vetulla e te nxjerresh syte. Ne kete artikull, Enveri eshte konsideruar si strumbullar i sukseseve, kurse ai ne te vertete eshte sinteza e gabimeve tona. Karakteristik eshte propozimi i Baces, i cili ne parullen per Enverin, si Komandant i Pergjithshem, tha te shkruanim edhe fjalen gjeni ose gjenial. “Kjo duhet diskutuar”, i thashe une dhe nuk pranova. Nuk e di nese Baca u bind. Por me kujtohet c'ka thene Engelsi per Marksin, se Marksi eshte gjeni kurse ne jemi vetem talente. Ne kete menyre ne beheshim qesharake dhe diskreditonim Partine, diskreditonim Levizjen, diskreditonim vete Enverin.