FOSS qėndron pėr “Free and Open Source Software” (nė shqip: Softueri i Lirė dhe me Burim tė Hapur). Ėshtė njė lėvizje e nisur nė vitin 1983 nga Richard Stallman dhe Free Software Foundation (FSF)
“I lirė” nė kėtė kontekst i referohet “lirisė” (si nė lirinė pėr tė drejtėn e fjalės, jo si ēmim. Siē thonė nė FSF “Softueri i lirė ėshtė ēėshtje e lirisė dhe jo e ēmimit" dhe ky ėshtė njė dallim i rėndėsishėm qė duhet bėrė. Shumė lloje softuerėsh pohojnė tė jenė “tė lira”, dhe jam i sigurt qė keni dėgjuar pėr shprehjet si “freeware” dhe “shareware”. Kėto lloje softuerėsh tentojnė tė janė tė lira (si nė ēmim), por jo tė lira (si nė liri).
Tė gjitha programet kompjuterike fillimisht shkruhen nga njerėzit nė gjuhė tė lexueshme, e cila quhet “source code” (kodi i burimit). Microsofti zotėron kodin e burimit pėr Windowsin dhe produktet e tij, siē bėn edhe Apple pėr tė sajat, etj. Mendoni pėr njė virus kompjuteri. Po tė kishim ne kodin burimor tė virusit, ne do tė dinim saktėsisht ēfarė ai bėn, dhe do tė mund ta ndalnim lehtė. Krijuesit e viruseve, Microsofti, Apple dhe tė tjerėt nuk e bėjnė kodin e tyre publik, qė do tė thotė se askush nuk mund tė thotė se ēfarė bėn softueri i tyre.
Megjithatė ka krijues tė softuerėve nė mbarė botėn, tė cilėt besojnė se secili e ka tė drejtėn tė dijė saktėsisht ēfarė ėshtė duke bėrė softueri nė kompjuterin e tyre. Ata jo vetėm qė i lirojnė versionet “e paketuara” tė softuerėve por edhe mė me rėndėsi, kėta njerėz e bėjnė kodin burimor tė softuerit tė tyre tė disponueshėm pėr secilin. Kjo quhet “open source” (burim i hapur). Njė shembull i shkėlqyeshėm i softuerit me burim tė hapur ėshtė Mozilla Firefox njė shfletues i lirė uebi pėr Linux, Windows dhe OSX, i cili ėshtė i sigurt.
Nė esencė ju mund t’i besoni vetėm softuerit me burim tė hapur, sepse ėshtė nė dispozicion pėr ēdokėnd tė lexojė nė mėnyrė njerėzore dhe tė shoh saktėsisht se ēfarė bėn softueri. Pėr kėtė arsye qeveritė, agjencitė tjera, shkollat dhe individėt nė mbarė botėn janė duke kaluar nė sigurinė e softuerit me burim tė hapur (dhe kėtė duhet ta bėni edhe ju!).