Honore de Balzac

**EMAUS** · 05-01-2008, 09:24 PM

Honore de Balzac

Honoré de Balzac lindi në Turs më 20 maj të 1799. Ne moshen 8 vjeçare mamaja e tij e dërgoi te studidonte ne oratorin e Vendôme, ku për 6 vjet studioi shume lende, por gjithashtu duke nxjerre ne pah talentin e tij ne letersi. Studioi ne kolegjin Tours e me pas Paris, ku u trasferua se bashku me familien. U regjistrua ne fakultetin e jurisprudences,dhe ne te njejten kohe punonte ne nje zyre noterie. Ne moshen 20 vjecare zbuloi dhuntine e tij për te shkruajtur.

Ne nje dhome te vogel ne lagjen Bastija, i vetem ose ne bashkepunim me Auguste Le Poitevin, nje botues kommercial, nga 1821 deri 1829, shkroi vepra popullore, duke i firmosur si Horas dë Sent-Obë ose Lord R'Hoon nder te cilat vecohen: L'héritiè dë Birag (trashigimtari i Birag, 1821), viker dez Arden (Famulltari i Ardenne, 1821), Argow lë pira (Argow pirati, 1824).

Ne 1822 Balzac u njoh me Lor dë Berni, nje grua e pjekur e cila i qendroi gjithnje prane deri ne diten e vdekjes se tij(1836). Asaj gruaje ai i kushtoi “Lë lis do la valé” (Zambaku ne lugine, 1835). Ne 1825 u be botues dhe tipograf. Net e njejten kohe bleu gjithashtu nje fonderi por perpjekjet e tij për te bere tregti deshtuan dhe e futen ate ne borxhe .

Pereseri nje perpjekje për biznes, kete here ne Sardenje ku u perpoq te risillte ne pune minjerat e vjetra te argjendit dhe pervec kesaj provoi te tregtonte dru nga Polonia. Shpenzoi shuma marramendese për kohen, duke mobiluar shtepine me mobilie antike. Jeta e tij karakterizohet nga perpjekje te kota për tu pasuruar dhe për te qene nje njeri i suksesshem ne nje kohe shume te shkurter. Për 20 vjet ai arriti te bente 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, te gjitha keto te bashkuara ne nje vepër te vetme me titull “La Koméd hymen” (Kommedia njerezore) dhe te ndara ne Sèn dë la vi privé (Skena te jetes private), Sèn dë la vi dë provions, Skena te jetes ne province) Sèn dë la vi parizien (Skena te jetes pariziene). Behet fjale për nje analize te jetes shoqerore dhe private ne nje France ne zhvillim e siper, epoka e "monarkise borgjese" te Luigjit Filip.

E para është nje romance historike, Le Shuons (1829), për te cilen është frymezuar nga revolta e Vande-se; megjithate do te jene veprat e tjera te tij qe do ti sigurojne sukses dhe admirim nga ana e publikut. Nder te cilat mund te permendim: La po dë chagrë (Lekura e shegrenit, 1831), Evgjéni Grande (1833), Lë médsë dë shampanj (Mjeku i fshatit, 1833), Ilyzio perdy (Illusione te humbura, 1837-43), Splendër e mizer de kurtisan (1839-47).

Honore ishte frekuentues i rregullt i salloneve, dhe shume i apasionuar si pas jetes mondane ashtu dhe pas grave fisnike te oborreve te ndryshme, te cilat i pershtateshin me se miri snobismit te tij. Megjithese ishte vazhdimisht i persekutuar nga njerez te cileve u detyrohej para, Balzac për nje fare kohe arriti te realizonte endrren e tij për te qene njeri i pasur.

Kjo erdhi fale lidhjes dashurore me baroneshes polake Eva Hanska, me te cilen u martua pak kohe perpara se te vdiste. (dashuria me Eva Hanska ishte vetem nje “loje salloni" por nje gje te tille Balzac nuk e mori vesh kurre).

Ne 1834 Balzac pati idene qe te shkrinte te gjitha krijimet e tij ne nje vepër te vetme monumentale, nje afresk i vertete mbi shoqerine franceze te asaj kohe nga perandoria e pare deri ne monarkine e Korrikut, keshtu publikoi te famshmen Kommedia njerzore. Fillimisht vepra duhet te petmbante 150 romanza te ndara ne tre vija kryesore: Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i pare perbehej nga vepra te perfunduara prej kohesh dhe ishte i ndare ne 6 skena te cilat perfaqesonin jeten rivate, provinces, parizizene, politike, ushtarake dhe fshatit.

Romanzat duhet te permbanin reth 2000 personazhe, sepse deshira e tij ishte te krijonte nje rrjet ngaterresash midis vellimeve te ndryshme. Vetem 2/3 e projektit u realizua. Episodet me te famshme jane: Xhaxha Gorio (1834-35), Evgjéni Grande (1833), Kusherira Betta (1846), Iluzione te humbura (1837-1843).

Ne 1937 realizoi “La Vjej Fij” qe u be romani i pare qe publikohej ne nje gazete. Ne 1838 Balzak u dallua për luften e tij për te drejten e autorit. Honor kishte nje vullnet shume te madh për te punuar megjithese shendeti kishte filluar te behej nje pengese e madh për te. Ne 1839 u be anetar i shoqerise se shkrimtareve dhe po ate vi tai u zgjodh kryetar i saj. Ne 1850, disa muaj pasi ishte martuar me baroneshen Hanska, Balzak u nda nga jeta. Dashuria e tij me aristokraten polake pasqyrohet me se miri ne leterkembimin midis tyre qe u publikua ne 1968 nen titullin “Letre à Madam Hanska.