I njohur si Mbreti i Kokainės”, bosi kolumbian i drogės Pablo Escobar furnizonte mė shumė se 80% tė tregut amerikan me kokainė, duke u shndėrruar nė kriminelin mė tė pasur nė histori, me njė pasuri tė vlerėsuar afro 30 miliardė dollarė amerikanė, nė vitin 1990. Njė vėshtrim nė jetėn e tij, pėrmes fotografive




Pablo Escobar dhe djali i tij, vitet ’70

Para se bosi kolumbian i drogės, Pablo Escobar tė bėhej krimineli mė i pasur nė histori, ai u rrit si njė djalė i klasės sė mesme, duke u pėrpjekur shumė pėr tė siguruar jetesėn. Babai i Escobarit kishte qenė gjithmonė njė figurė e munguar, duke e lėnė nėnėn e tij qė tė rriste shtatė fėmijėt. Mungesa e nevojave themelore e transformoi Escobarin. Ambicia e tij qė nė moshė tė re, ishte qė tė bėhej milioner qė nė moshėn 22 vjeē. Ndonėse mbreti famėkeq i drogės vrau me mijėra njerėz, ai mbeti njė familjar i pėrkushtuar, ndaj gruas sė tij Maria Victoria Henao dhe dy fėmijėve qė tė dy kishin, Sebastian Marroquin dhe Manuela Escobar.



Fotografi burgu, 1977

Karriera kriminale e Escobarit nisi me mashtrime tė vogla rruge, duke shitur cigare kontrabandė dhe bileta false llotarie. Vetėm nė 1975, Escobari nisi operacionin e tij tė kokainė, duke kontrabanduar sasi tė mėdha kokaine nė SHBA me avionė. Teksa kėrkesa pėr kokainė u rrit shumė nė SHBA, po kjo gjė ndodhi edhe me biznesin e Escobarit. Shumė shpejt ai furnizonte 80% tė kokainės nė SHBA, duke e transportuar nga toka, ajri dhe deti. Nė kėtė fotografi tė famshme tė bėrė kur u ndalua nga agjencia e kontrollit e Kolumbisė nė Medellin, 1977, Pablo shfaqet duke buzėqeshur.



Pablo Escobari dhe karteli i drogės i Medellinit, 1983

Pablo Escobar ka dalė nė shkattėt e stadiumit bashkė me pjesėtarė tė kartelit tė tij tė drogės, nė njė ndeshje futbolli. Eshtė thėnė se bosi i kokainės ishte financuesi kryesor i Atletiko Nacional, skuadra e Medellin, qė fitoi Copa Libertadores nė Amerikėn Latine nė vitin 1989. Njė tifoz futbolli qė nė vegjėli, Escobari gjithashtu ndėrtoi shumė fusha futbolli, komplekse sportive dhe sponsorizoi skuadrat e fėmijėve.



Robin Hud?!

Ndėrkohė qė Pablo Escobari shihej si armik nga qeveria e Kolumbisė dhe ajo e SHBA, ai konsiderohej si njė lloj Robin Hudi pėr shumėkėnd, pasi shpesh herė shpėrndante para pėr tė varfėrit, pėrmes projekteve tė strehimit dhe shėrbimeve tė tjera civile.



Me familjen, 1983

Pasi shumė prej njerėzve tė Escobarit u arrestuan dhe iu gjetėn 38 kg kokainė, mbreti i drogės u pėrpoq tė korruptojė dy gjykatės, qė po ngrinin cėshtjen kundėr tij. Mė pas ai urdhėroi vrasjen e dy policėve qė e arrestuan dhe cėshtja u mbyll. Kėshtu nisi rruga e Escobarit, qė ose i korruptonte autoritetet, ose i vriste.



Intimidimi

Kanosja mbizotėronte nė marrėdhėnien e Escobarit me qeverinė kolumbiane. Politika e tij brutale, qė mori emrin “plata o plomo”, pėrkthehet “prano paratė ose do tė vrasim”. Kjo gjė shkaktoi vdekjen e dhjetėra njerėzve, duke pėrfshirė civilė, policė dhe zyrtarė shtetėrorė.



Operacioni

I identifikuar si njė prej trafikantėve mė tė mėdhenj tė kokainės nė Kolumbi, ai humbi nga sytė gjatė njė operacioni tė madh SHBA-Kolumbi. Qeveria e SHBA kėrkoi ekstradimin e tij, nėse kapej, pėr t’u pėrballur me akuza pėr trafikim nė Amerikė.



Sulmi nė pallatin e drejtėsisė

Besohet se Escobari mbėshteti sulmin ndaj pallatit tė drejtėsisė nė Kolumbi, i kryer nga guerilas tė majtė. Ky sulm rezultoi nė vrasjen e gjysmės sė gjykatėsve. Escobari shkruante nė librin e tij se ai pagoi guerilasit e G-19 qė tė hynin nė Pallatin e Drejtėsisė pėr tė djegur tė gjithė dokumentat e Los Extraditables – grupi i trafikantėve tė kokainės qė rrezikohej tė ekstradoheshin nė SHBA, nga qeveria kolumbiane.



Vrasja e kandidatit pėr president

Luis Carlos Galan ishte njė kandidat pėr president shumė i favorizuar, si dhe armik i Escobarit, pėr shkak tė mbėshtetjes sė tij tė fortė pėr marrėveshjen e ekstradimit nė SHBA. Galani hipi nė skenė pėrballė 10 mijė njerėzve nė Soacha, pėrpara se tė vritej me automatik nė 1989. Besohet se autor i Escobari.



Vėnia e bombės nė Avianca 203, viti 1989

Nė njė atentat tė dėshtuar pėr tė vrarė kandidatin presidencial pėr nė zgjedhjet e 1990, Cesar Gaviria Trujillo, besohet se Pablo Escobari vrau 107 njerėz tė pafajshėm, duke pėrfshirė dhe tre nė tokė, pasi vendosi njė bombė nė avionin e Avianca 203. Pak minuta pas ngritjes, njė person me kostum dhe me njė valixhe nė dorė ndezi bombėn pranė serbatorit tė avionit, nė njė zonė mbi bashkinė e Soachas, nė 27 nėntor 1989. Ishte akti kriminal mė vdekjeprurės nė historinė e Kolumbisė.



La Catedral, 1992

Pas vrasjes sė Luis Carlos Galan, administrata e Cesar Gavirias vuri nė shėnjestėr Escobarin. Pas negociatave, qeveria bindi Escobarin qė tė dorėzohej dhe ndalte aktivitetin kriminal pėr njė dėnim tė reduktuar si dhe njė trajtim preferencial. Escobari u dorėzua nė 1991 dhe u vendos nė burgun qė vetė kishte ndėrtuar, La Catedral. Nė foto njė prej dhomave tė shumta tė burgut.



Operacioni vazhdoi

Pasi u zbulua se Escobari e vazhdonte biznesin e drogės nga brenda La Catedral, qeveria e zhvendosi nė njė tjetėr burg. Nė foto bosi i drogės nė burgun Envigado, para se tė arratisej.



Arratia

Fotografia origjinale qėndron varur nė njė prej qelive ku u burgos Escobari. Escobari dhe nėntė prej pasuesve tė tij u arratisėn nga burgu nė 22 korrik 1992, pas 13 muajsh aty. Pas arratisjes sė Escobarit, Komanda e Forcave tė Operacioneve tė Pėrbashkėta e SHBA si dhe Centra Spike u bashkuan nė ndjekje tė bosit tė drogės.



Vrasja

Policia kolumbiane dhe forcat e ushtrisė sulmojnė nga catia ndėrtesėn ku bosi i drogės ishte vrarė vetėm pak minuta mė herėt, gjatė njė shkėmbimi zjarri mes forcave tė sigurisė dhe Escobarit e truprojės sė tij nė 2 dhjetor 1993. Vdekja e Escobarit dhe truprojės shėnoi fundin e njė ndjekjeje 16 mujore pėr Escobarin, njeriun qė kontrollonte njė prej perandorive mė tė pamėshirshme tė trafikut tė drogės.



DEA

Steve Murphy, i agjencisė amerikane DEA, me bluzė tė kuqe, pozon pranė trupit tė Escobarit pasi ky u vra nė 2 dhjetor 1993.



Vrasje apo vetėvrasje?

Nuk ėshtė provuar asnjėherė se kush e qėlloi plumbin nė kokė, qė i mori jetėn. Tė afėrmit e Escobarit besojnė se ai mund tė ketė kryer vetėvrasje, qė tė mos kapej i gjallė. /www.bota.al