Cameria, Histori dhe fakte

[daku323]

Çamëria shtrihet në pjesen veriperendimore të Greqisë. Pelasgo-Ilirët ishing banoret e hershem të Çamërisë, kurse mbret i parë ishte Therporti me prejardhje Pellazge. Fiset ILIRE ishin Molosët, Dodonët, Kasopianet, Efyrianet etj. Çameria ishte pjesë e Mbretrisë ILIRE. Heroj Pirro ishte heroj i shquar i Çamërisë, sukseset në luftëra e derguan ate dhe ushtrine e tij deri ne Itali. Besohet që Pirro të jetë i afërm i Aleksanderit. Gjatë pushtimit Bizantin, fise te reja erdhen në Çamëri, siq ishin Gothet, Ostret, Sarakenet, dhe Norset. Me 1449 Çameria u pushtua nga Mbretria Osmane. Populli Çamë luftoj kundër ushtrisë Osmane në vitet 1611 dhe 1803, ku në betejen e fundit u shqua regjioni i Sulit (qendra e Sulit ishte Paramithia, më Shqiponjën dy krershe).
25 maj 2003 (KeL) - Pas thyerjes së ushtrive italiane dhe tërheqjes së tyre nga Greqia u Imageintensifikua dhuna dhe terrori i qeverisë së re greke mbi popullsinë shqiptare të Çamërisë. Të burgosurit dhe të internuarit çamë u liruan vetëm pas pushtimit të Greqisë nga ushtritë gjermane në një gjendje të rëndë shëndetësore dhe shpirtërore.

Pas pushtimit të Greqisë nga gjermanët, pritej që çamët e kthyer nga internimi të hakmerreshin ndaj forcave shoviniste greke që kishin qenë shkaktarë të vuajtjeve. Por ndodhi krejt ndryshe. Ata u ngritën mbi pasionet shoviniste dhe zgjodhën rrugën e bashkëpunimit dhe të bashkëjetesës për të përballuar bashkërisht gjendjen e rëndë që u krijua nga pushtuesit e rinj gjermanë. Për këtë qëllim u organizuan dy mbledhje të gjera në Koskë dhe në Spatar. Njerëz me ndikim në krahinë si Musa Demi, Shuaip Llajo, Isuf Izeti, Xhaferr Çafuli, Jasin Sadiku dhe shumë të tjerë punuan me përkushtim për të krijuar atmosferën e mirëkuptimit midis dy komuniteteve, grek dhe shqiptar. Madje fshatarët e Varfanjit, Salicës etj., dërguan përfaqësuesit e tyre në fshtatrat e krishtera ku burrat ishin larguar nga frika e hakmarrjes, duke i siguruar që të ktheheshin se asgjë e keqe nuk do t'i gjente.

Rreziku i një raprezaljeje nga bandat shoviniste të Zervës i bën më të vetëdijshëm nacionalistët çamë që të ngulnin këmbë në pikëpamjen e tyre se rruga e bashkimit të tyre ishte rruga e bashkimit të forcave politike shqiptare. Edhe Imagepse Marrëveshja e Mukjes (gusht 1943) ishte denoncuar nga PKSH në mënyrë të njëanshme, nacionalistët çamë i referoheshin asaj si e vetmja rrugë për të zgjidhur çështjen kombëtare shqiptare. Për këtë ata bënë disa herë thirrje për të shmangur luftën vëllavrasëse dhe për bashkimin e të gjitha forcave për mbrojtjen e çështjes kombëtare, në këtë kuadër dhe atë të Çamërisë. Në një letër që Nuri Dino i dërgonte më 21 shkurt 1944 Shefqet Peçit, konstatonte se në Greqi po bëheshin përpjekje pë bashkimin e dy forcave kryesore politike të EAM-it dhe EDES-it me synimin që "grekët të shkatërrojnë Shqipërinë edhe nën maskën komuniste...". Dhe më tej ai i kujton Sh. Peçit se "mjaft gjak shqiptari vaditi tokën tonë, mjaft larg u dëgjua afshi i popullit tonë për liri dhe kjo mjafton për të nesërmen, por e nesërmja duhet të na gjejë të bashkuar më shumë se kurrë". Thelbin e kësaj letre e përbënte kërkesa këmbëngulëse për bashkim "për hir të gjakut që na bashkon dhe të zakonit që s'mund të na ndajë". Ai kërkonte mendimin për bazat e bashkimit, por me "kusht që të mos preken parimet tona dhe karakteri kombëtar".

[daku323]

Nga hetimet e tij Palmeri përpiqet të hedhë sadopak dritë mbi motivet e kësaj masakre dhe ai jep një shpjegim ineresant që i afrohet të vërtetës ose më saktë është një pjesë e saj. Ai i raportonte eprorëve të tij se "Rrethi ku banonte ky Imageminoritet ishte i pasur, konseguenca ka qenë gjithnjë një ndjenjë zilie dhe urrejtjeje nga ana e grekëve për atë rreth ndaj çamëve". Në të njëjtën kohë Palmeri vë në dukje se pretendimi absdurd për aneksimin e Shqipërisë së Jugut nga Greqia, të cilën shteti grek e kishte kultivuar në maksimum për disa dekada, kishte prodhuar "një urrejtje shumë të fortë, e cila drejtohej jo vetëm kundër çamëve, por kundër gjithë shqiptarëve në përgjithësi". Në këtë mënyrë, palmeri vë në dyshim pretendimin se spastrimi etnik i Çamërisë u krye për shkak të bashkëpunimit të kësaj popullsie me gjermanët, por si pjesë e strategjisë shoviniste të Greqisë kundër shqiptarëve. Megjithatë, Palmeri e pranonte dhe mundësinë hipotetike të bashkëpunimit të një pjese të minoritetit shqiptar me italianët dhe si shkaqe të këtij bashkëpunimi të mundshëm ai jepte "dëshirën për ta bashkuar Çamërinë me Shqipërinë ose për të shfrytëzuar mundësitë që paraqiste realiteti i krijuar për të qëruar hesapet e vjetra me grekëtt. Ai pohonte se nuk mund të arrihej në ndonjë konkluzion se kush nga të dy palët ishte përgjegjës për fillimin e armiqësive. Në të vërtetë, armiqësitë dhe konflikti nacional në Çamëri, siç kemi theksuar më lart, kishin filluar këtu me aneksimin e kësaj treve shqiptare nga greqia gjatë Luftërave Ballkanike. Shkaku themelor ka qenë politika sistematike antishqiptare dhe shkombëtarizuese e qeverisë greke dhe organizmave të ndryshme të saj. Kjo situatë e tendosur, sigurisht që ka shkaktuar edhe konflikte të veçanta midis të dy palëve, por dhuna dhe krimi grek dallohen cilësisht pasi ata ishin të ushtruara, të organizuara, të drejtuara ose të xnitura nga shteti grek. Prandaj bashkëpunimin e elementëve të veçantë shqiptarë me gjermanët dhe italianët, i cili e kishte burimin në shtypjen e rëndë nacionale nga shteti grek, qeveria dhe propaganda greke, pas luftës, madje dhe sot, u përpoqën të fryjnë dhe ta paraqisin si një bashkëpunim total ndaj popullsisë çame me gjermanët. Qëllimi ka qenë i qartë, që t'i vihej një bazë justifikuese spastrimit etnik të Çamërisë.


Ne foto, Kalaja e Janines! Kalaja e Ali Pashe Tepelenes!

Më 9 maj 1945 përfaqësuesit e popullsisë çame i dërguan një ankesë edhe konferencës së San Françiskos nëpërmjet Misioneve Aleate në Tiranë. Dukje iu referuar Kartës së Atlantikut dhe luftës që popullsia çame kishte zhvilluar kundër fashizmit, kërkohej ndërmjetësimi për kthimin e popullsisë çame në shtëpitë e veta. Ndërsa lidhur me fajtorët dhe ata që kishin kryer krime, kërkohej që të gjykoheshin nga një gjykatë dypalëshe (shqiptaro-greke). Pas kësaj proteste, një komision çam shkoi në Athinë për t'i paraqitur Qeverisë së Papandreut kërkesat e refugjatëve çamë. Mirëpo ky nuk pranopi të merrte takim me të. Një funksionar i lartë i Ministrisë së Punëve të Jashtëme të Greqisë që mori kontakt me komisionin çam i deklaroi atij se "Qeveria nuk iu pret, sepse s'ka ç'tju thotë, pasi në praktikë është Zerva dhe në teori është Qeveria që ju të mos ktheheni në Çamëri". Pas dështimit të përpjekjeve për të biseduar me përfaqësuesit e qeverisë greke, delegacioni çam iu drejtua autoriteteve të Fuqive Aleate dhe Komitetit Qendror të EAM-it dhe Partisë Komuniste Greke. EAM-i dhe Partia Komuniste vetëm sa protestuan pranë misioneve aleate dhe Qeverisë Greke që të merreshin masa kundër bandave kriminale të Zervës dhe që popullsia çame të kthehej në trojet e veta. Ata nuk morën asnjë masë ose nuk u bënë asnjë premtim ose propozim përfaqësuesve të Çamërisë për të zgjidhur çështjen e tyre të drejtë.

[daku323]

M E M O R A N D U M
I KOMITETIT ANTIFASHIST TË EMIGRANTËVE ÇAMË NË SHQIPËRI

KOMISIONIT HETIMOR TË KËSHILLIT TË SIGURIMIT TË U.N.O.

RRETH TRAJTIMIT DHE MASAKRAVE NË MINORITETIN SHQIPTAR ÇAM NË GREQI

Ne Komiteti Antifashist i Emigrantëve Çamë në Shqipëri, me besim në parimet demokratike dhe humanitare të U.N.O.-s, n’emër të emigrantëve Çamë në Shqipëri, parashtrojmë para Komisionit hetimor të drejtat tona të humbura, shtypjet, persekutimet dhe masakrat që kryen fashistat Grekë për të shfarosur Minoritetin Shqiptar në Greqi. Në vazhdim të protestave dhe kërkesave tona drejtuar Aleatëve të Mëdhenj dhe Kombeve të Bashkuara, ne kërkojmë drejtësi për sa parashtrojmë:

Klika shoviniste dhe reaksionare greke prej 32 vjetëve me rradhe duke shkelur brutalisht çdo parim njerëzor dhe duke mos përfillur as pak traktet Ndërkombëtare kanë përdorur kundër minoritetit Shqiptar në Greqi një politikë çfarosjeje. Qysh me pushtimin grek në Çamëri më 23 shkurt 1913, banda e Deli Janaqit e shtytur dhe e përkrahur nga autoritetet e vëndit masakroi pa më të voglën arsye 72 burra të krahinës Paramithisë në pruan e Selamit. Këto masakra qenë fillimi i çfarosjes së minoritetit Shqiptar dhe zbulojnë orientimin që mori politika greke kundrejt popullatës sonë.

[daku323]

Isha vetëm 9 vjeç, kur kam parë nënën të më varet në pemën e oborrit nga ushtarët e Zërves. Tmerrin që kam përjetuar nuk mund ta heq nga mendja. Është një kujtim i hidhur që më mundon çdo çast. Ushtarët nuk gjuanin me armë, por njerëzit i thernin me thikë ose i varnin në litar…”. Kjo copëz historie tragjike rrëfehet nga e moshuara Xhemile Memko, e cila ka qenë vetëm nëntë vjeçe kur ushtarët grekë e kanë dëbuar nga shtëpia e saj, pasi i kanë varur nënën. Dje, e moshuara kishte mbërritur bashkë me familjen për të përkujtuar viktimat e genocidit grek, që për fat të keq e ka përjetuar vetë në mënyrën më tragjike. Tashmë të moshuarës që jeton në Tiranë, nuk i ka mbetur gjë tjetër veçse t’i lutet zotit t’i japë dhe pak jetë që brenga e saj të marrë fund, që vëllezërit e motrat e saj të rikthehen në tokat e tyre, në vendin e të parëve. Sipas çamëve, në fshatin Kallogjer e Vasilikua, janë me qindra varre masive të të afërmve të tyre të vrarë nga grekët. Një nga organizatorët e tubimit, Nuredin Izeti shprehet se nga genocidi grek u vranë dhe masakruan 2.900 çamë, 2.400 të tjerë gjetën vdekjen nga uria dhe epidemitë, gjithashtu u shkretuan afro 5.800 shtëpi. Gjaku dhe kalvari i gjatë i vuajtjeve të popullsisë çame, duket se nuk do të harrohen kurrë, as atëherë kur të gjejnë të drejtat e tyre, të rikthehen në trojet etnike, nga të cilat i kanë dëbuar me dhunë. Popullsia çame që prej mbrëmjes së shtunë ka nisur një manifestim të madh në nder të viktimave të genocidit grek. Tubimi i së shtunës u organizua në stadiumin e lojërave me dorë të qytetit, me pjesëmarrjen e më shumë se 2.500 çamëve të ardhur nga Vlora, Fieri, Tirana, Durrësi, Elbasani, Cërriku, Lushnja e deri nga Shkodra. Mes takimeve të përzemërta, me lot në sy, çamët ripërsëritën kërkesën për zgjidhjen e problemit të tyre në rrugë sa më demokratike.

[daku323]

Një histori e dhimbshme mundimesh, gjaku, sakrificash, shprese e zhgënjimi. Kështu mund të përmblidhet me pak fjalë historia e popullsisë çame, që 63 vjet më parë përjetoi dhunën që e detyroi të zgjidhte mes vdekjes dhe ekzistencës larg trojeve të saj. Kështu, trojet etnike të Çamërisë u zbra-zën nga banuesit e saj nën dhunën që mbillte vdekja dhe mijëra refugjatë kaptuan kufirin për t’u sistemuar në Shqipërinë komuniste. Gjithçka nisi me përcaktimin e kufijve në vitin 1931 dhe mbetjes larg trungut shqiptar të krahinës së Çamërisë. Dhuna shpërtheu gjatë dhe pas Luftës së Parë Botërore, kur qeveritë e ndryshme greke shpërngulën me forcë qindra banorë të krahinës së Çamërisë nga trojet e tyre etnike, duke i dëbuar drejt Turqisë me pretekstin se ishin turq, për shkak të besimit mysliman. Por, kjo shpërngulje masive nuk do të përfundonte këtu. Genocidi grek i nisur në qershor të vitit 1944, do të ishte fatal për popullsinë shqiptare në krahinën çame. Shqiptarët e kësaj krahine, ashtu si edhe gjithë Shqipëria, u akuzuan se kishin bërë aleancë me fashistët në dëm të grekëve. Dhe për këtë duhet të paguanin. Më famëkeqi ishte një gjeneral i quajtur Zerva. Forcat e tij detyruan afro 250.000 shqiptarë të lënë trojet e të parëve të tyre dhe të largohen. Që t’i detyronin të largoheshin, ndaj popullsisë çame është ushtruar dhunë që zakonisht përfundonte me ekzekutime masive. Afro 6.000 çamë u masakruan, u vranë ose u gjymtuan. Trojet e tyre etnike si Margëllici, Igumenica, Para-mithia, Filati, Konica e të tjera mbetën të shkretuara. Dëmet materiale ishin të pallogaritshme. Shtëpitë u shkatërruan, gjithçka kishin u detyruan ta braktisin. Kështu popullsia çame mori rrugën drejt Shqipërisë, ku u vendos në qytete të ndryshme të vendit, si në Fier, Vlorë, Durrës, Tiranë, Elbasan, etj. Ende dhe sot kur kanë kaluar plot 63 vjet, çamët nuk kanë fituar të drejtat e tyre. Nuk kanë mundur më të shkelin në trojet e të parëve. Çamët kanë ngritur zërin për njohjen e të drejtave të tyre, por ende asnjë “dritë jeshile” nuk është ndezur për ta.
Për çdo vit ata përkujtojnë viktimat e genocidit grek të ushtruar ndaj të parëve të tyre. 27 qershori përkujtohet për çdo vit nga shoqata politiko-atdhetare “Çamëria” në qytetin e Sarandës dhe të Konispolit, ky i fundit si qendra e krahinës së Çamërisë brenda kufijve. Dje, qindra çamë u përulën me respekt për ata që tashmë nuk janë më në jetë dhe që nuk patën më mundësi të preknin sërish tokën e tyre. Ndërsa, përshëndetën me dorë “tokën e ndaluar” që ndodhet pas Kodrës së Mavromatit, pikërisht ku ndahet kufiri shtetëror.

[daku323]

Filat 1913

[daku323]

Gra qe lajne, Liqieni i Janines 1913
Imazhe te marra nga http://www.albumishqiptar.com




Konice 1913
Imazhe te marra nga http://www.albumishqiptar.com

[daku323]

Paramithi 1913
Imazhe te marra nga http://www.albumishqiptar.com




Parga 1913
Imazhe te marra nga http://www.albumishqiptar.com

[daku323]

Çamëria është jona!”, “Duam pronat tona!”… Me këto parulla në duar, të shkruara në tri gjuhë; shqip, anglisht dhe greqisht, duke valëvitur flamujt kombëtarë dhe amerikanë, qindra çamë nisën marshimin tradicional të tyre në përkujtim të viktimave të genocidit grek, shënuar 63 vite më parë. Marshimi i organizuar nga shoqata politiko-atdhetare “Çamëria” dhe Partia për Drejtësi dhe Integrim, nisi rreth orës dhjetë të ditës së djeshme, në fshatin Kallogjerë të komunës Xarë (Sarandë). Pikërisht në këtë fshat u vendos memoriali në përkujtim të viktimave të genocidit grek si dhe u hodhën mijëra lule. Më pas, çamët e ardhur nga të gjitha zonat e Shqipërisë morën rrugën drejt pikës kufitare të Qafë-Botës, rrugë e cila është përshkruar prej tyre në vitin 1944, kur grekët i dëbuan nga trojet etnike, me anë të dhunës, vrasjeve, therjeve dhe shfarosjeve. Njëzëri çamët kërkuan që qeveria shqiptare dhe greke të njohin të drejtat e tyre, si dhe t’u rikthejnë pronat. Duke mos pasur mundësinë për të shkuar në vendin e të parëve, çamët që kishin mbërritur në Qafë-Botë u kthyen në drejtim të maleve të Çamërisë dhe për disa minuta me radhë përshëndetën me dorë, me shpresën se një ditë çështja e tyre do të marrë zgjidhje.
Marshimi
Të ardhur nga të gjitha qytetet e Shqipërisë, marshimin e tyre tradicional çamët do ta nisnin nga fshat Kallogjer i komunës Xarë, fshat në të cilin ndodhet një varr masiv me të parët e tyre. Në këtë fshat u inaugurua dhe memoriali në nder të viktimave të 66 vjetëve më parë. E veçanta e memorialit ishte se përbëhej nga katër gurë horizontalë, që simbolizonin katër vilajetet shqiptare si dhe një gur vertikal që simbolizonte Shqipërinë. Marshimi nuk do të ndalej këtu. Çamët nuk do t’i kthente mbrapsht as vapa përvëluese, as ndonjë arsye tjetër e fortë që të përshkonin rrugën që bënë të parët e tyre të dëbuar me forcë nga trojet etnike. Për afro një orë, duke protestuar në mënyrë paqësore për të drejtat e tyre, ata mbërritën në pikën Kufitare të Qafë-Botës, ku përveç lotëve, nuk munguan as minutat e heshtjes për nder të atyre që nuk jetojnë më. Qëllimi i kësaj përpjekjeje për njohjen e të drejtave dhe rikthimin e pronave të mohuara padrejtësisht është që të “zgjohet” jo vetëm vëmendja e qeverisë shqiptare dhe asaj greke, por edhe vëmendja e ndërkombëtarëve. Aktiviteti do të vazhdojë në Tiranë, ku përveç të tjerash çamët i kanë bërë thirrje kryepeshkopit Janullatos, të jetë i pranishëm në aktivitetin e së martës që do të zhvillohet në kryeqytet dhe të mbajë një meshë në përkujtim të mijëra viktimave të genocidit grek ndaj popullsisë çame. Në protestën e djeshme të çamëve ishin të pranishëm politikanët Pëllumb Xhufi, Shpëtim Idrizi, Bujar Leskaj, si dhe krerët e komuniteteve fetare, si Arqipeshkvi katolik, Rrok Mirdita dhe Kryetari i Komunitetit Mysliman Shqiptar, Selim Muça, të cilët i janë përgjigjur pozitivisht ftesës për mbajtjen e një ceremonie fetare në përshpirtje të viktimave të genocidit grek kundër popullsisë çame.