Presioni, neveritja dhe zemėrimi janė aspekte tė zakonshme tė reagimeve post-traumatike. Mund tė ketė edhe simptome fizike duke pėrfshirė frymėmarrje tė dobėt, rrahje e zemrės me shpejtėsi, frymėmarrje tė tepėrt, marramendje dhe tension nė muskuj. Provoni mėnyrat nė vijim pėr t’i zvogėluar simptomat fizike.
Nė mėnyrė qė t’i zvogėloni simptomet fizike ėshtė e dobishme nėse ia filloni menjėherė si tė vini re shenjave tė para tė tensionit. Kur i vėni re shenjat tė para tė tensionit ju mund t’i ndaloni tė bėhen shumė tė shpeshta duke pėrdor mėnyra tė relaksimit. Disa njerėz relaksohen nga ushtrimet fizike, duke dėgjuar muzikė, shikuar televizor apo duke lexuar libėr. Pėr tė tjerėt ėshtė mė e dobishme pėr t’i vijuar disa ushtrime. Klasat pėr joga (lloj tė ushtrimeve spirituale qė vjen nga hinduizmi qė pėrfshin frymėmarrje tė kontrolluar dhe meditim) apo relaksim mund tė jenė tė dobishme, apo mund tė dėgjoni kaseta relaksuese.

Relaksimi ėshtė njė aftėsi si ēdo gjė tjetėr kėshtu qė duhet tė mėsohet dhe kjo shkon gjatė. Ushtrimet nė vijim ju mėsojnė t’i relaksoni muskujt dhe shumė njerėz i gjejnė tė dobishme pėr tė zvogėluar nivelin e tensionit dhe ankthit. Relaksimi i muskujve nė thellėsi – ėshtė mė e dobishme nėse i lexoni udhėzimet para se tė ia filloni nė mėnyrė pėr t’i mėsuar.
Mė sė pari e gjeni njė vend tė qetė, tė ngrohtė dhe tė rehatshėm ku nuk do tė keni pengime. E bėni kėtė nė kohėn kur ndjeheni mė tė qetė. Shtrihuni, rehatohuni dhe i mbyllni sytė. Koncentrohuni nė frymėmarrjen tuaj pėr disa minuta. Merrni frymė ngadalė dhe nė qetėsi duke marrė frymėn brenda dhe numėroni deri nė tre dhe pastaj e qitni frymėn jashtė prapė duke numėruar deri nė tre. I pėrsėritni vetvetes fjalėn ‘qetėsi’ apo ‘relaksohu’ duke e qitur frymėmarrjen jashtė. Ushtrimet e relaksimit kalojnė nėpėr grupe tė ndryshme tė muskujve duke qenė nė tension dhe pastaj relaksoheni. Ju duhet tė merrni frymėn brenda kur jeni nė tension dhe relaksoheni kur e qitni frymėn jashtė. Filloni me duart tuaja e shtrėngoni njėrėn shumė dhe mendoni pėr tensionin qė e bėhet nė dorė. Mendoni pėr tensionin nė dorėn tuaj pėr disa sekonda dhe pastaj e relaksoni dorėn. Vėni mendjen te ndryshimi i tensionit dhe relaksimit. Ju mund tė ndjeni nė dorė si shpim tė lehtė kjo do tė thotė qė relaksimi ia ka filluar tė zhvillohet. E pėrsėritni tė njėjtin ushtrim nė dorėn tjetėr.
Ēdoherė kur relaksoheni muskujt e njė grupi mendojnė se si ndjehen kur relaksohen. Mos u mundoni tė relaksoheni vetėm ta largoni tensionin. I lejoni muskujt tė relaksohen sa mė shumė qė mundeni. Mendoni pėr ndryshim qė e ndjeni kur muskujt janė tė relaksuar dhe kur janė nė tension. Tani e pėrsėritni kėtė me muskujt e tjerė nė trup. Ēdoherė i shtrėngoni pėr disa sekonda pastaj i relaksoni. Mendoni se si i ndjeni muskujt dhe pastaj i relaksoni. Ėshtė e dobishme nėse punoni me grupin e muskujve nė vijim:

• Gishtat – i shtrėngoni dhe pastaj i relaksoni.
• Duart – lakoni bėrrylat dhe shtrėngoni duart. E ndjeni tensionin nė duar posaēėrisht mbi bėrryla. Mos harroni, e bėni kėtė vetėm pėr disa sekonda dhe pastaj relaksohuni.
• Qafa – e mbani qafėn drejt dhe shkoni prej njė ane nė anėn tjetėr ngadalė. E ndjeni si tensioni bartet. Pastaj e sillni kokėn pėrpara nė pozitė tė rehatshme.
• Fytyra – Janė disa muskuj nė fytyrė por ju mendoni pėr ballin dhe nofullėn. Fillimisht i ulni vetullat teposhtė. E relaksoni ballin. Ju poashtu mund t’i ngritni vetullat dhe relaksohuni. Tani e shtrėngoni nofullėn pastaj relaksohuni.
• Gjoksi – Merrni frymė thellė, mbajeni pėr disa sekonda dhe relaksohuni. Pastaj merrni frymė normal.
• Barku – shtrėngoni muskujt e barkut sa mė shumė qė keni mundėsi dhe relaksohuni.
• Prapanica – e shtrėngoni prapanicėn dhe relaksohuni.
• Kėmbėt – i shtrini kėmbėt dhe i lakoni kėmbėt nga fytyra juaj. I pėrfundoni ushtrimet duke i lėvizur gishtat e kėmbėve.
Pėr t’i bėrė kėto ushtrime ndoshta do tė ju ndihmojė nėse dikush mund tė ju lexoj udhėzimet pėrderisa ju ushtroni. Mos u mundoni shumė, bėni aq sa mundeni. Pėr tė pasur efekt tė dukshėm pėr tu relaksuar ju duheni tė:

• Ushtroni ēdo ditė
• Ia filloni tė pėrdorni relaksimin nė situata tė pėrditshme.
• Mėsohuni tė relaksoheni duke mos pasur nevojė t’i shtrėngoni muskujt.
• I pėrdorni relaksimin nė situata tė vėshtira p.sh. me frymėmarrje tė ngadalshme.
• Zhvilloni stil tė jetės mė relaksues.
Mos harroni relaksimi ėshtė njė aftėsi ashtu si aftėsitė e tjera shkon kohė derisa tė mėsohet. Para se t’i bėni ushtrimet relaksuese shkruani sa jeni nė ankth para dhe pas ushtrimeve, e vlerėsoni ankthin me numrat prej njė deri nė dhjetė.

Frymėmarrja e kontrolluar

Frymėmarrja e shpejtuar ėshtė shumė e zakonshme kur dikush ėshtė nė ankth, i zemėruar dhe i nevrikosur. Kjo do tė thotė qė ndryshimet ndodhin nė frymėmarrjen e tyre. Ata fillojnė tė gėlltisin ajėr, dhe mendojnė qė do tė ju ndalet fryma apo mund tė fillojnė tė marrin frymė shumė shpejt. Kjo i bėnė ata tė ju merret mendja dhe i bie mė shumė nė ankth. Mundohuni ta njihni nėse e bėni kėtė dhe mundohuni tė merrni frymė ngadalė. Mėsohuni tė merrni frymė ritmikisht merrni frymė brenda deri nė tre dhe qitni jashtė deri nė tre kjo do ta rregullon frymėmarrjen nė normale. Disa njerėz e kanė gjetur tė dobishme me pėrdor orėn pėr ta numėruar frymėmarrjen. Tė tjerėt e kanė gjetur tė dobishme pėr tė marrė frymė nė njė qese tė letrės apo nė duar tė grumbulluara. Me kėtė duhet tė i mbuloni hundėn dhe gojėn. Ju duhet tre minuta frymėmarrje tė ngadalėsuar apo pėr tė marrė frymė nė qese tė letrės pėr frymėmarrjen tuaj tė kthehet nė normale.

Heqja nga mendja

Nėse e hiqni mendjen nga simptomat ju gjeni qė simptomat shpesh zhduken. Mundohuni tė shikoni pėrreth juve, i shikoni gjėrat nė hollėsirat mė tė vogla si regjistrimet e veturave, kėpucėt qė njerėzit e tjerė i mbathin, bisedat. Prapė ju duhet tė hiqni mendjen pėr tre minuta qė simptomat tė ia fillojnė tė zvogėlohen. Pėrderisa relaksimi, ushtrimet pėr frymėmarrje dhe mėnyrat pėr ta hequr mendjen qė ndihmojnė pėr ta reduktuar ankthin ėshtė shumė me rėndėsi tė kuptoni qė ankthi nuk ėshtė i dėmshėm dhe i rrezikshėm. Edhe nėse nuk i pėrdorni kėto mėnyra asgjė e tmerrshme nuk do tė ndodhė. Ankthi nuk ėshtė e dėmshme por ėshtė e parehatshme. Kėto mėnyra mund tė ju ndihmojnė ta reduktoni kėtė parehati.

Zemėrimi


Ėshtė e vlefshme tė bisedoni ndjenjat e zemėrimit me njerėzit pėrreth tyre. Ju nuk ju drejtoheni atyre me zemėrimin tuaj mirėpo,ju mund ta drejtoni zemėrimin nė ata. Ju tregoni atyre qė zemėrimi nuk ėshtė pėr shkak tyre por nga ajo qė e keni pėrjetuar. Kėrkoni durim nga ata pėrderisa zemėrimi dhe neveritja ju kalon dhe tregoni tuaj personalisht.