Njė e vėrtetė shqetėsuese ėshtė ajo qė nė kėtė ēast agjentė sekretė mund tė jenė duke pėrgjuar brenda kompjuterit tėnd. Tė ashtuquajturat "programe parazite" marrin shėnim gjithēka qė ti bėn me kompjuterin tėnd tė cilat u shiten pastaj palėve tė treta qė mund tė jenė tė interesuara.

Pjesa mė e madhe e programeve parazite ndahen nė dy kategori:
- "adware" - programe nė kompjuterin tėnd qė bėjnė tė kėrcejnė pėrpara syve tė tu dritare tė vogla me reklama, instalojnė tabela me reklama ose gjatė kėrkimit qė bėn nė internet apo gjatė bredhjes atje tė sjellin nė plan tė parė faqet prej tė cilave sponsorizohen (EZula).

- "spyware" - pajisje tė fshehura nė kompjuterin tėnd qė shohin se ēfarė bėn, vjedhin tė dhėnat personale dhe i dėrgojnė pastaj nė rrjet.

Tė pėrbashkėt kanė atė qė kėta vetėshkarkohen nė heshtje nė kompjuterin tėnd ndėrkohė qė je nė linjė.

Ndonjėherė kėta vijnė tė bashkangjitura me programe qė ti i shkarkon nga rrjeti - hollėsitė janė shpesh tė pėrshkruara me germa tė vogla nė marrėveshjen pėr pėrdorimin e tyre por pjesa mė e madhe e pėrdoruesve e kalojnė kėtė pa i hedhur ndonjė sy.

Ndonjėherė ato nuk kanė nevojė as pėr lejen tėnde pėr tu vetėshkarkuar ndėrsa je futur nė ndonjė faqje ku sduhet tė futeshe.

Programe kundėr "adware" dhe "spyware"

Vetėm pas instalimit tė njė ashtuquajturi ''''mur kundėr djegjes'''' (firewall) - qė lejon vetėm programet e lejuara prej teje tė futen nė internet - arrin tė kuptosh se ēpo ndodh.

Gjithashtu janė zhvilluar programe qė gjejnė dhe heqin programet parazite. Revista Rruzull mund t'ju kėshillojė shkarkimin dhe pėrdorimin bashkarisht tė programeve tė mėposhtme:

Spybot - Search & Destroy 1.1 nga Universiteti i Dortmund''''it.

Ad-aware 6.0 Build 162 nga FileForum.

Ndėrkohė edhe pala tjetėr po kundėrsulmon. Disa programe tė krijuara sė fundi janė nė gjendje tė ēinstalojnė pajisjet kundėr-parazitare.


Shmangiuni Internet Explorer

Disa shoqėri janė duke shfrytėzuar disa tė ēara nė programin Messenger tė Windows pėr tė shfaqur tinazi reklama nė ekran.

Mėnyra mė e lehtė pėr t?iu shmangur kėtyre parazitėve ėshtė mospėrdorimi i Internet Explorer pasiqė ėshtė bėrė shėnjestėr e shumė shoqėrive "adware" dhe "spyware". Laurent Dhima, mjeshtri i portalit shqiptar Alblinux , mė thotė se po nė tė njėjtėn mėnyrė edhe vetė sistemi operativ Windows ėshtė bėrė shėnjestėr e njė numri tė pafund shoqėrish dhe njerėzish tė paskrupullt, duke kėshilluar pėrdorimin e sistemit operativ Linux qė ėshtė mė i qėndrueshėm nga ana e sigurisė.

Kur je duke pėrdorur Windows pėr tu futur nė rrjet duhet tė sigurohesh mė parė qė tė paktėn ke instaluar arnat e sigurimit. Asnjėherė nuk duhet tė klikosh "Yes" (Po) kur tė shfaqet ''''Do you want to download and install?'''' (A don tė shkarkosh dhe instalosh ?) pėrpara se tė jesh 100 % i sigurtė se shoqėria qė e ka bėrė atė program ėshtė e besueshme dhe se ai program tė nevojitet me tė vėrtetė.
Pėrveē se spiunojnė atė qė bėn, pjesa mė e madhe e programeve parazite janė tė shkruara keq dhe mund tė dėmtojnė proceset nė kompjuterin tėnd, disa tė tjera ta ngadalsojnė kompjuterin si dhe lidhjen me internetin.