Jeta e mbretereshes se pare shqiptare Xheraldina

[kuklla]

Në kuadër të pesëvjetorit të ndarjes nga jeta të Mbretëreshës së parë të shqiptarëve, përvjetor i cili ndonëse kaloi pa ndonjë festim të veçantë, nga zyra e shtypit vihen në dispozicion të gazetës “Panorama” jo vetëm të dhëna të panjohura por edhe fotografi ekskluzive të Mbretëreshës ndër vite. Janë foto takimesh, foto familjare dhe portrete të Mbretëreshës, e cila në disa prej tyre është e shoqëruar edhe nga Mbreti Zog e Mbreti Leka I. Por ka dhe fotografi gjatë takimit të saj me Papa Gjon Palin. Detajet që botohen kësaj here dhe bëhen me dije nga dokumentet më të reja të arkivit mbretëror kanë të bëjnë me ardhjen e parë të Geraldinës në Tiranë, kush e ftoi, takimi dhe njohja me Mbretin Zog, propozimi i tij për martesë, pranimi nga ana e konteshës, familja e saj, rinia, shkollimi, si dhe projektet e para që realizoi në Shqipëri. *
Në gjurmët e familjes Apponyi
Ditëlindja i përket 6 gushtit të 1916-ës. U lind në Gjenevë të Zvicrës, në shtëpinë e gjyshes së saj. Origjina e Nënës Mbretëreshë Geraldinë është në kohën kur Hungaria u pushtua nga Arpadët në vitin 894, familja e së cilës ishte pjesëmarrëse në krijimin e monarkisë hungareze nën dinastinë Arpadiane. Në historinë mijëravjeçare të Hungarisë nuk ka ngjarje të rëndësishme, ku familja Apponyi mos të kishte luajtur rol kryesor. Në fundin e dinastisë Arpadiane në 1280 u shfaq emri Chevalier d’Apponyi për herë të parë në një fermë shumë të madhe e cila quhej Nagy Apponyi e që ishte pronë e kësaj familje më vonë. Të gjithë paraardhësit e familjes Appony kanë qenë me karrierë shumë të suksesshme politike e kanë pasur detyra nga më të rëndësishmet në Perandorinë Austriake e u janë dhënë tituj të rëndësishëm, baron, kont. Stërgjyshi i Geraldinës, Konti Albert Appony kryesoi delegacionin hungarez në Konferencën e Paqes e më pas përfaqësoi Hungarinë në Shoqërinë e Kombeve. Ndërsa gjyshi, Konti Lajosh Apponyi, mbante funksionet më të larta honorifike të Perandorisë Austriake si këshilltar intim dhe shamberlain i Franc Jopzefit dhe Marshall i madh i oborrit të perandorit Franc Jozef. Gjyshja ishte një aristokrate prusiane. E vajza e Kontit Herman Roger dw Seherr Tos, pasardhës i Princit Ernest – Joakim d’ Anhalt, prej të cilit kanë rrjedhur shumica e dinastive mbretërore evropiane çka më pas i dha nofkën “babai i mbretërve”. Atdheu i tyre, Hungaria, u copëtua dhe në bazë të traktatit të Trianonit të 1919, një pjesë e madhe e territorit hungarez bashkë me tre milionë e gjysmë hungarezë mbetën jashtë kufijve e së bashku me të ishin dhe pronat e familjes Apponyi, të cilët i mori Sllovakia. Familja Apponyi ka lidhje gjaku me të gjithë mbretëritë e Evropës.
Jetimja e rritur
nga gjyshërit
Gjyshi nga nëna ishte Xhon Herri Stewart, i cili rridhte nga një familje fisnikësh skocezë, të emigruar në SHBA në shekullin e XVII dhe ishte diplomat i suksesshëm. Ndërsa gjyshja e saj nga nëna ishte e familjes Hardingun, të cilët ishin pronarë të mëdhenj tokash në Karolinën e Veriut. Geraldina ishte e bija e kontit Gyula Apponyi dhe e konteshës Glayds Virginia Stewart, një amerikane shumë e pasur nga shteti i Marylendit, babai i të cilës ishte Konsull i Përgjithshëm i Amerikës në Holandë. Përveç vajzës së madhe Geraldinë, çifti Apponyi kishte edhe një vajzë tjetër të quajtur Virxhinia dhe një djalë të quajtur Xhula. E mbetur jetime në moshë të vogël, për të kujdesen gjyshërit e saj Aponnyi, kështu Kontesha Geraldinë u dërgua në një shkollë angleze në Menton të Francës, ku krijoi shoqëri me Konteshën e Darnleyt, Rosemary Potter. Më pas gjyshërit e saj Aponnyi e dërguan në kolegjin “Sacred Heart” të Pressbaum afër Vjenës në Austri, ku mbaroi fakultetin e Shkencave Shoqërore dhe Financiare.
Pasionet e konteshës zviceriane
Në rininë e saj, Kontesha Geraldinë i kushtoi mjaft vëmendje studimit të stenografisë, më pas sociologjisë, historisë dhe letërsisë. Por si udhërrëfyes të saj kontesha do të kishte edhe bibliotekën e familjes së saj, e cila përbëhej nga 30 mijë tituj librash. Kjo do ta bënte Konteshën Geraldinë të njihte shkëlqyeshëm përveç gjuhës së saj, anglishten, frëngjishten, gjermanishten dhe italishten, ndërsa kur u shpall Mbretëreshë për dy muaj mësoi edhe gjuhën shqipe. Mësohet në dokumentet e Oborrit Mbretëror se pas vdekjes së gjyshes së tyre për Geraldinën dhe motrën e saj Virxhinia u kujdes halla e tyre, Kontesha Fanny Karolyi, e cila zotëronte një nga kështjellat më të famshme dhe më të bukura të Hungarisë në Zebegeny. Vajzat që kalonin verën në kështjellën e Zebegenyit, kishin marrë nga një emër luleje. “Për shkak të bukurisë së saj dhe bardhësisë së saj natyrale e *veshjes po në të njëjtën ngjyrë, Geraldina u quaj Trëndafili i Bardhë i Hungarisë”, shkruhet në këto dokumente zyrtare. Më pas ajo filloi punë në Muzeun Kombëtar.
Ardhja e Geraldinës
në Tiranë
Ishte vetëm 21 vjeç kur Kontesha Geraldinë merr një letër nga motrat e Mbretit Zog. Nuk ishte një letër e zakonshme, por një ftesë nga ana e tyre për ardhjen e konteshës në Tiranë. E për të plotësuar, ato do të dërgonin edhe Gjeneral Cyczy, i cili ishte një shok i Mbretit pranë familjes Apponyi që do sillte ftesën zyrtare. Ndërkohë Mbreti Zog kishte marrë më parë nga gjenerali Konkoli tre fotografi të Konteshës Geraldinë dhe një jetëshkrim të shkëlqyer të saj ashtu siç e kishte dëshiruar vetë Mbreti. Pas njohjes me fotografitë e konteshës Geraldina Apponyi, Mbreti Zog dërgon në Hungari për bisedime dhe për të kërkuar dorën e konteshës, Jak Koçin dhe gjeneralët Gizi e Konkili. Ndërkaq, rrugëtimin e saj të parë për në Tiranë, Kontesha Geraldinë e kreu në 26 dhjetor 1938 pasi kreu edhe Krishtlindjet me familjen e saj. Në udhëtimin e saj për në Shqipëri kontesha shoqërohej nga Baronesha Ruling dhe Gjenerali Cyczy. Gjatë mbërritjes në Portin e Durrësit e prisnin ministri i Oborrit, Kolonel Sotir Martini.
Propozimi i
Mbretit Zog
Sipas të dhënave të nxjerra nga dokumentet më të fundit të arkivës së Oborrit Mbretëror mësohet se takimi i parë i Mbretit me Konteshën hungareze Geraldinë u bë në pritjen e dhënë në Pallatin Mbretëror me rastin e Vitit të Ri, më 31 dhjetor 1937. Atë mbrëmje Mbreti e ftoi Mbretëreshën e ardhshme në një nga sallonet e vilës mbretërore, ku gjatë bisedës me të i tregoi për familjen e tij e për Shqipërinë e historinë e këtij vendi. I tregoi për qëndrimin e tij në Vjenë. Ndërsa në ditët e qëndrimit në Tiranë, Geraldina është takuar në mjediset e Pallatit me Mbretin dhe pas një bisede të cilësuar prej saj si të lirshme, Mbreti e ka pyetur nëse dëshironte të ishte gruaja e tij, duke i lënë njëkohësisht një afat kohor prej 10 ditësh. Po nga të njëjtat dokumente mësohet se më 10 janar 1938 Kontesha Geraldina i jep përgjigjen, duke pranuar të bëhej bashkëshortja e Mbretit Zog dhe njëkohësisht Mbretëresha e parë e shqiptarëve në kohët moderne. Mbreti i paraqiti asaj një dokument, i cili i jepte titullin Princeshë e shqiptarëve.
Zyrtarizmi
i lidhjes
Më 30 janar 1938 Oborri Mbretëror shqiptar shpalli zyrtarisht fejesën e Mbretit Zog me Konteshën hungareze Geraldinë. Të nesërmen e kësaj dite, Parlamenti shqiptar miratoi pa asnjë kundërshti fejesën mbretërore. Ky vendim i Parlamentit u kumtua me breshëri të shtënash topi. Pas shpalljes së vendimit, drejt Pallatit Mbretëror nisen përfaqësues të qeverisë, Parlamentit, pushtetit lokal, etj. Ndër të parët që uruan në atë kohë Mbretin Zog për këtë fejesë, në emër të Presidentit amerikan, Ruzvelt, ishte ministri amerikan në Tiranë, Hug Grand, kënaqësia e të cilit ishte edhe më e madhe, pasi Mbretëresha e ardhshme kishte nënën amerikane. Urime të posaçme dërguan edhe mbretërit e Anglisë, Italisë, Norvegjisë, Egjiptit, Suedisë, etj. Mbretëresha nuk u largua nga Shqipëria para ditës së dasmës dhe gjatë kësaj kohe Kontesha Geraldinë pati mundësi të njihte më mirë vendin dhe zakonet shqiptare. Në dokumentin e arkivuar në Oborrin Mbretëror shkruhet se nga vizitat që Mbretëresha bëri në zona të ndryshme të Shqipërisë u njoh me shumë tradita shqiptare, që për të ndonjëherë ishin edhe të çuditshme.
Ceremonia e martesës
Martesa mbretërore u fiksua për datën 27 prill 1938, sepse kjo datë korrespondonte me martesën e Skënderbeut me Donikën në vitin 1451. Festimet e martesës së Mbretit Zog me Mbretëreshën Geraldinë ishin nga më të mëdhatë që janë organizuar ndonjëherë në Shqipëri. Të ardhurit nga gjithë Shqipëria në këtë ceremoni binin në sy për veshjet tradicionale. Ceremoni zyrtare u mbajt në hollin e Pallatit Mbretëror. Sipas të dhënave që na vihen në dispozicion nga zyra e shtypit mësohet se dëshmitarë të dhëndrit ishin Konti Ciano dhe dhëndri i Mbretit, i cili ishte ambasador në Francë, Princi Abid. Ndërsa dëshmitarë të Mbretëreshës ishin xhaxhai i saj Konti Charles Apponyi dhe ambasadori i Hungarisë në Itali, Baroni Frederick Vilany. Ceremonia u drejtua nga presidenti i dy dhomave të Parlamentit, Helqmet Delvina, i cili lexoi pjesë nga Kodi Civil i kurorëzimit të çifteve. Festimi zgjati rreth 3 minuta dhe më pas Mbreti e drejtoi nusen e tij në ballkonin e pallatit, i cili ishte përballë sheshit “Skënderbej”, ku kishte me qindra e mijëra njerëz që donin t’i përshëndesnin. Po në të njëjtën ditë, Mbreti u pagoi pajën edhe 50 çifteve që u martuan. Gjithashtu, bëri amnisti për shumë të burgosur në këtë datë, ku në listë bënin pjesë edhe njerëz që ishin betuar se do ta vrisnin Mbretin e që ishin armiq të betuar të tij.


E përkushtuar pas spitaleve


Mbretëresha e shqiptarëve, Geraldinë, gjatë periudhës së shkurtër të qëndrimit në Shqipëri u impenjua shumë, duke vizituar spitale, azile, jetimore takime në të cilat ajo mbante shënim kërkesat e tyre. U interesua për të drejtat e grave dhe mundësitë e emancipimit te tyre. Gjithashtu ajo shfaqi interes në shërbimin spitalor në Shqipëri, duke sjellë nga Austria një doktor shumë të mirë për drejtimin e Spitalit Ushtarak, për maternitetin e të tjera shërbime spitalore. Ndaj dhe sot, materniteti në kryeqytet është pagëzuar pak kohë më parë me emrin e saj. Mbretëresha u interesua edhe për Kryqin e Kuq. Por gjatë dy muajve të qëndrimit në Shqipëri, Mbretëresha Geraldinë jo vetëm mësoi shumë mirë gjuhën shqipe, por hapi edhe edicionin parë në Radio Tirana në vitet 1934-1935.

Mare nga gazeta panorama