SHQIPERIA E VITETVE 70-80

[kuklla]

Publikohet telegrami konfidencial i vitit 1973, qe ambasadori amerikan ne Rome i dergonte Uashingtonit: Ka shkurtime serioze ne furnizimin me mish, qumesht, veze dhe mallra te tjera ushqimore

“Familjet marrin racione prej 3 kilograme miell, 2 kilograme fasule dhe gjysme liter vaj ne muaj”. Ambasadori amerikan ne Rome, Xhon Volpe (John A.Volpe), e tregon ne kete menyre gjendjen ne Shqiperi, ne nje material konfidencial, te nisur per Departamentin e Shtetit, me 12 prill 1973. Duke u bazuar kryesisht ne burime italiane te informacionit dhe inteligjences, diplomati shkruan se “ekonomia shqiptare ndodhet ne veshtiresi serioze”. “Situata e pergjithshme ekonomike karakterizohet si ne stanjacion dhe tregu me ineficenca te theksuara dhe mungesa. Parashikimet per gjendjen ne bujqesi pershkruhen si “shume te pafavorshme”, thuhet ne telegramin e prillit 1973, qe eshte derguar per informacion edhe ne Ambasadat Amerikane ne Athine, Beograd, Ankara, Budapest, Londer, Moske, Mynih, Paris, Sofje, si dhe ne misionin e SHBA-se prane NATO-s.

“Te dhenat italiane vleresojne, se ka shkurtime serioze ne furnizimin me mish, qumesht, veze dhe mallra te tjera ushqimore. Familjet marrin racione prej 3 kilograme miell, 2 kilograme fasule dhe gjysme liter vaj ne muaj. Qeveria, se fundmi, ka realizuar blerje me pará ne dore te mishit (ne Hungari), te peshkut (ne Bullgari) dhe te fasuleve (ne Turqi) ne perpjekje per te lehtesuar mungesat”, thuhet ne materialin e ambasadorit Volpe, qe eshte deklasifikuar ne arkivat amerikane, duke mundesuar publikimin.

Ne te njejten kohe, te dhenat e raportuara ne Uashington flasin per “diferencat e mprehta midis grupeve kryesore per ceshtjet ekonomike dhe politike”. “Fjalimin e Hoxhes, me 28 nentor 1972, ne te cilin lideri shqiptar hodhi poshte ndihmen e huaj nga kapitalistet dhe revizionistet, burimet e citojne si nje shenje te rendesishme ne fushaten aktuale per shtrengimin e rripit”, vlereson me tej ne telegramin e tij ambasadori amerikan ne Rome. Ai shton ne raportin per eproret ne Uashington, se “pasoja kryesore e fjalimit ishte ndeshkimi i grupit te intelektualeve, te akuzuar per tendenca moderniste”. Tregues i metejshem i atmosferes aktuale - thuhet ne telegram - eshte mbyllja e stacioneve te transmetimit, te cilet u mundesonin shqiptareve te ndiqnin programet televizive popullore italiane. “Vetem zyrtaret e larte mund te vazhdojne te shohin televizionet italiane, duke perdorur antena speciale”, shkruhet ne telegram.

Krahas gjendjes ekonomike, amerikanet kane vijuar te grumbullojne informacione edhe per drejtuesit kryesore te Shqiperise komuniste. Ambasadori Volpe ka informuar Departamentin e Shtetit, duke i’u referuar burimeve italiane, se “pakenaqesia popullore eshte e larte dhe vala represive vetem sa ka filluar”. “Situata eshte e komplikuar, se dy te lideret e partise, Hoxha dhe Kryeministri Shehu vuajne nga semundje kronike, qe mund t’u shkaktojne paaftesi”, perfundon informacioni.

Ne vitin 1973, Shqiperia dhe Shtetet e Bashkuara nuk kishin marredhenie diplomatike dhe per qytetaret amerikane ishte shume e veshtire hyrja ne vendin e drejtuar nga Enver Hoxha. Per kete arsye, Uashingtoni duket se kishte angazhuar ne menyre specifike ambasadat e tij ne vendet fqinje me Shqiperine per te mbledhur dhe derguar informacione mbi gjendjen ne Tirane.

Familjet marrin racione prej 3 kilograme miell, 2 kilograme fasule dhe gjysme liter vaj ne muaj. Qeveria, se fundmi, ka realizuar blerje me pará ne dore te mishit (ne Hungari), te peshkut (ne Bullgari) dhe te fasuleve (ne Turqi) ne perpjekje per te lehtesuar mungesat.

[kuklla]

Publikohet telegrami konfidencial i vitit 1975, qe ambasadori amerikan ne Beograd i dergonte Uashingtonit: Shqiperia eshte ne nje trazire politike

Shtetet e Bashkuara kane analizuar me vemendje zhvillimet ne Shqiperi gjate viteve ’70 dhe marredheniet mes dy udheheqesve kryesore, Enver Hoxha dhe Mehmet Shehu. Arkivat amerikane kane hequr sekretin mbi disa dokumente te Departamentit te Shtetit, ku flitet edhe per Shqiperine. Ne nje telegram te 12 gushtit 1975, ambasadori amerikan ne Beograd, Laurence Silberman, ka informuar Uashingtonin per informacionet e siguruara rreth situates ne Tirane. Vete Shtetet e Bashkuara nuk kishin nje perfaqesi diplomatike ne Shqiperi, pasi mes dy vendeve ishin shkeputur marredheniet.

“...Shqiperia eshte ne nje lloj trazire politike”, shkruan Silberman, ne telegramin e tij per Departamentin e Shtetit, duke iu referuar nje bisede me ambasadorin austriak, te akredituar ne Jugosllavi dhe Shqiperi. Diplomati u ka bere me dije eproreve se “Hoxha ishte shume i semure dhe se Shehu po fitonte pushtet ne kurriz te mbeshtetesve te Hoxhes”. Ne telegramin e ambasadorit, i cili me pas do te behej gjykates federal ne Shtetet e Bashkuara, jepej si shembull rithirrja ne Tirane e Dhimiter Lamanit, ambasador i Shqiperise ne Jugosllavi dhe mik i afert i Hoxhes. “Oto tha se Lamani dukej nervoz per kthimin e tij dhe pothuajse e luste trupin diplomatik te mos i jepte dhuraten e largimit, duke pasur frike se ambasadori sovjetik mund te kontribuonte ne blerjen e saj dhe me pas ta publikonte”, thuhet ne telegramin konfidencial te 12 gushtit 1975. I njejti tekst i eshte derguar per informacion edhe konsullates amerikane ne Zagreb.

Ne fillim te viteve te ’70, edhe sipas tregimeve te bashkepunetoreve te afert, Enver Hoxha u godit nga nje semundje. Megjithate, autoritetet nuk publikuan atehere shkallen e kesaj semundjeje, ndersa daljet publike te Enver Hoxhes ishin te rralla per disa vite. Ai u nda nga jeta me 11 prill 1985.





Subjekt: Situata ne Shqiperi



Me 7 gusht une fola me ambasadorin austriak, Oto, i cili eshte i akredituar njekohesisht ne Jugosllavi dhe Shqiperi. Oto konfirmoi vleresimet se Shqiperia eshte ne nje lloj trazire politike. Ai tha se Hoxha ishte shume i semure dhe se Shehu po fitonte pushtet ne kurriz te mbeshtetesve te Hoxhes. Si shembull ai citoi rithirrjen e Dhimiter Lamanit, ambasador i Shqiperise ne Jugosllavi dhe mik i afert i Hoxhes. Oto tha se Lamani dukej nervoz per kthimin e tij dhe pothuajse e luste trupin diplomatik te mos i jepte dhuraten e largimit, duke pasur frike se ambasadori sovjetik mund te kontribuonte ne blerjen e saj dhe me pas ta publikonte ate.

Silberman

Laurence H. Silberman

Titulli: Ambasador i Jashtezakonshem dhe Fuqiplote

Emerimi: 8 maj 1975

Prezantimi i kredencialeve: 26 maj 1975

Mbarimi i misionit: 26 dhjetor 1976

[kuklla]

Më 1957 korrespondenti amerikan besonte se vendi ishte gati të hapej me Perëndimi dhe ky nuk duhej t'i kthente krahët
Korrespondenti i parë amerikan që vuri këmbë në Shqipërinë e pas Luftës së Dytë Botërore, arrinte të shihte dritë në fund të tunelit, ai besonte se regjimi do të toleronte një farë marrëdhënie me Perëndimin, sa për të zgjuar rinin e Shqipërisë, e cila atëherë kishte kontakt vetëm me Moskën. Shpresa e vetme e Shqipërisë sipas tij ishte që SHBA e vende të tjera të hiqnin bllokadën diplomatike dhe të mundësonin komunikimin e vendit me Perëndimin. Kjo ndoshta është koha që shënon edhe një lloj zbutje të diktaturës në Shqipëri, edhe pse kjo nuk vazhdoi për shumë gjatë e ndoshta ajo hapje që shpresonte korrespondenti nuk u bë asnjëherë, ndoshta sepse siç parashikon Salisbury "klika në pushtet nuk do të lejonte asgjë të cenonte pushtetin e saj të mbajtur me dhunë dhe mashtrime".Më poshtë pjesa e fundit nga pesë reportazhe dhe një editorial për Shqipërinë më 1957.

Të gjithë të "Realizmit Socialist"

Speciale për Nju Jork Times/ Nga Harrison E. Salisbury

Çfarë do sugjerimi për pak qef dhe ekzaltim, tallet nga rinia shqiptare. Mund të ketë gjëra të tilla në Poloni, por jo në Shqipëri. Kur citova autorin sovjetik Vladimir Dudintsev dhe një roman të tij me shumë kundërshti të titulluar "Jo vetëm me bukë", një grup shkrimtarësh shqiptarë më panë me armiqësi dhe më përqeshën. "Ne nuk kemi Dudintsevs këtu", tha njëri prej tyre duke i mëshuar fajlëve. "Nuk kemi kundërshti. Jemi të gjithë të Realizmit Socialist". Shpesh të rinjtë që kishin studiuar në Moskë dhe punonin në ferma në Cërrik, Elbasan dhe Vlorë, e braktisnin pamjen armiqësore kur filloja t'u flisja në rusisht. Askush nuk të përshëndeste këtu, askund nuk gjeje mikpritje të ngrohtë si ajo që merrje në Bashkimin Sovjetik. Nuk kishte darka bujare, dreka apo dolli miqësie, as një shi pyetjesh për Nju Jorkun, Hollivudin apo të paktën për gjendjen e të zinjve.

I vetmi që pyeti për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, pyeti për punëtorët. Kur burrit i thashë se në SHBA punëtorët po përjetojnë një përparim në mirëqenie që ia vlen për t'u shënuar, ai përplasi buzët dhe nuk foli më. Nga ana tjetër i riu që na shërbente si guidë dhe vinte nga Ministria e Jashtme, pati mjaft raste vështirësi për të bindur drejtuesit e fabrikave të hapnin dyert për një korrespondent nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Shpesh herë ata ishin të pasjellshëm dhe dyshues dhe fillonin bënin telefonata në Komitetin Qëndrorë në Tiranë. Në mjaft fabrika që më parë ishin treguar në filmat dokumentarë shqiptarë, nuk na lejuan të bënim foto, edhe pse udhëheqësi i rrugës insistonte duke thënë se diçka e tillë ishte lejuar nga Ministria e Jashtme.

Kontrolli i një raporti për revoltë

Për mua pjesa më e madhe e kësaj ndjeshmërie, ishte e ngjashme me reagimin e një molusku kur guaska hapet për herë të parë. Këtu mund të citoj edhe një incident tjetër. Një agjenci lajmesh nga Shtetet e Bashkuara i kishte telegrafuar Ministrisë së Jashtme Shqiptare për të verifikuar lajmin e publikuar në një të përditshme greke se në Elbasan kishte pasur një revoltë. Mua më thërritën dhe më kërkuan që të verifikoja vetë lajmin, duke shkuar në Elbasan dhe të pyesja njerëzit në rrugë. Ata vetë ndaluan një burrë dhe e pyetën. Reagimi i tij ishte më shumë se habi. Ai tha se gjatë katër viteve të fundit që jetonte aty nuk kishte pasur asnjë trazirë. Vetë kryeministri Mehmet Shehu u nxeh shumë me këtë raport të errët, sa u tall me të gjatë një fjalimi publik. Këtë verë një grusht turistësh britanikë vizitoi vendin. Ata ja dolën të fotografonin një pjesë të mirë aspekteve të jetës së përditshme shqiptare, por kjo zgjoi sërish një ndjejë të thellë fyerje.

Këto janë vëtëm një pakicë e zemërimit dhe përshtypjeve të këqija të prodhura nga qëndrimi i deritanishëm i Perëndimit ndaj Shqipërisë. Të rinjtë këtu kanë s'kanë mundësi tjetër vetëm se të mbajnë sytë nga Moska. Ata nuk kanë asnjë shteg të lirë për të shkuar në Nju Jork, Londër apo Paris, edhe nëse një ide e tillë heretike arrin të hyjë në kokën e tyre. Nëse mundësia e tanishme vlerësohet pozitivisht, nëse, duke mos marrë parasysh sjelljen e keqe të zyrtarëve shqiptarë dhe armiqësinë e tyre të lindur, hapet mundësia për një program marrëdhëniesh diplomatike,shkëmbimesh kulturore dhe shkëmbimesh tregtare, mund të arrihet një sukses i papritur. Rinia shqiptare ashtu si të rinjtë në të gjithë botën, janë energjikë dhe të padurueshëm, impresionues dhe të freskët. Ata duan një jetë më të mirë, për vete dhe për vendin e tyre dhe deri tani vetëm Moska u ka hedhur thërrime të në drite drejt së ardhmes.

Editoriali i Nju Jork Timespër reportazhet e Harrison E. Salisbury

Vizitor në Shqipëri

Korrespondenti i Nju Jork Times, Harrison E. Salisbury, kompleton në këto faqe sot një seri artikujsh, që na japin për herë të parë një informacion terreni për Shqipërinë, një informacion që po ashtu për herë të parë sillet nga një korrespondent amerikan prej një dekade. Nga rrëfimi i tij del qartë se edhe pas 12 vjetësh nën regjimin komunist Shqipëria është akoma vendi më i prapambetur dhe më primitiv i Evropës. Madje në disa aspekte ai është edhe më i prapambetur se sa çishte vite më parë, kur kishte kontakt të lirë me kulturën Perëndimore.

Korrespondenti ynë vuri re se Shqipëria sot është praktikisht një provincë e Bashkimit Sovjetik. Ana pozitive e kësaj varësie është që Bashkimi Sovjetik i ka sjellë Shqipërisë një industrializim edhe pse të kufizuar, ka një rritje të vlerësueshme të njerëzve që dinë të lexojnë e shkruajnë dhe një inteligjencë të re vendase e arsimuar në shkollat sovjetike.

Por nga ana tjetër ka shumë gjëra negative, institucionet e vjetra janë sulmuar në mënyrë të ashpër, njerëzve në mënyrë groteske u është dhënë një pamje e jonormale e botës dhe përndjekjet e padrejtësitë e totilarizmit Stalinist janë bërë një rutinë e përditshme.

Shkurt duhet të themi që Që shqiptarët po e paguajn shtrejt ato pak përfitime që kanë nga kontrolli komunist. Zoti Salisbury raporton se ekzistojnë ende mundësitë që Perëndimi dhe SHBA tu japin fund pengesave që e kanë ndarë Shqipërinë nga Perëndimi në të shkuarën. Nëse shqiptarëve do tu jepen më shumë mundësi të kontaktojnë me Perëndimin, efektet e dëmshme të injorancës në të cilën ata jetojnë do të minimizohen. Ky sigurisht është një element që duhet marrë parasysh përpara se të vendoset për ndonjë politikë. Nga ana tjetër duhet mbajtur parasysh që klika që drejton vendin tani, nuk ka asnjë qëllim që të lejojë që kontaktet të marrin përmasa aq të mëdha sa të rrezikojnë këtë klikë dhe pushtetin e tyre të terrorit dhe mashtrimit.