Nė botė ekzistojnė afėrsisht 6 000 gjuhė tė ndryshme, nė mesin e tė cilave ėshtė edhe ajo e quajtur ajapenko. Kėtė gjuhė e flasin vetėm dy njerėz nė Meksikė, madje edhe ata dy janė nė marrėdhėnie fort armiqėsore me njėri-tjetrin.
Gjuha ajapenko nė tė kaluarėn ėshtė folur nė territorin e sotėm tė Meksikės. Kjo gjuhė ka mbijetuar pushtimet e Spanjės, luftėrat, revolucionet, thatėsira dhe pėrmbytjet, por sot i kanoset vdekja. Atė e flasin vetėm 75-vjeēari Manuel Segovia, dhe 69-vjeēari Isidro Velasquez. Qė tė dy jetojnė nė fshatin Ayapa nė shtetin federal meksikan Tabasco, banojnė larg njėri tjetrit vetėm 500 metra, por tahs e sa vjet janė nė armiqėsi. Ndonėse janė dy tė vetmit nė botė qė e dinė kėtė gjuhė, ata tash e shumė vite nuk e kanė folur asnjė fjalė nė gjuhėn qė e marrin vesh vetėm ata.
Studiuesi i gjuhėve Daniel Suslak nga universiteti nė Indiana, pėr kėtė arsye ka vendosur tė shkruajė fjalorin e gjuhės ajapenka. Ai ka konstatuar se kjo gjuhė ėshtė shumė interesante dhe pėr arsye se ajo ėshtė mė e rrezikuara nga zhdukja nė mesin e 68 gjuhėve tė ndryshme qė fliten nė Meksikė.
Segovia 75 vjeēar, ndėrkaq, thotė: Kur kam qenė ende fėmijė, kėtė gjuhė e flisnim tė gjithė, tash mbase do tė zhduket, bashkė me vdekjen time. Mė parė nė gjuhėn ajapenko bisedoja me vėllain, por ai ka dvekur para 10 vjetėsh. Mė kuptojnė edhe gruaja dhe djali, por ata kanė mėsuar ti flasin vetėm disa fjalė e fjali.