Shkencėtaret zbulojnė se ari vjen nga shpėrthimi i yjeveNe e vlerėsojmė arin pėr shumė arsye: bukurinė e tij, dobinė e tij si stoli dhe si njė gjė tė rrallė.
Por, ndoshta ne do ta vlerėsonim arin edhe mė shumė, tani qė shkencėtarėt amerikanė kanė zbuluar se i gjithė ari nė Tokė ėshtė krijuar kur yjet e vdekur pėrplasen.
Qendra Harvard-Smithsonian pėr Astrofizikėn ka thėnė se metali i ēmuar ėshtė krijuar si rezultat i njė shpėrthimi rreze-gama, e cila hedh jashtė njė sasi tė konsiderueshme tė elementeve tė rėnda, transmeton Krokodili. Ari ėshtė i rrallė nė Tokė, sepse ėshtė i rrallė edhe nė univers.
Ndryshe nga elementet si karboni ose hekuri, ai nuk mund tė krijohet brenda njė ylli, por duhet tė lindte nė njė ngjarje kataklizmike, e njohur si njė shpėrthim rreze-gama i shkurtėr. Njė shpėrthim i tillė ėshtė regjistruar muajin e kaluar.
Vėzhgimet e kėtij shpėrthimi rreze-gama kanė dhėnė prova nga pėrplasja e dy yjeve neutron bėrthamat e vdekura tė yjeve qė shpėrthyen mė parė si supernova.
Pėr mė tepėr, njė shkėlqim unik qė zgjati pėr shumė ditė nė vendndodhjen rreze-gama, nėnkupton krijimin e shumave tė konsiderueshme tė elementeve tė rėnda, duke pėrfshirė edhe arin.
Sipas njė sondazhi, njerėzit kanė nxjerrė njė sasi relativisht tė vogėl tė arit nga Toka, e cila ėshtė rreth 172,000 tonė.
Shumica e tij ėshtė e paarritshme nė thelbin e Tokės, por nė qoftė se e kthen nė njė kub sasinė qė ėshtė nxjerrė , ai do tė ishte rreth 21 metra nė ēdo anė.
Burimi: Koha.net