Mungesa e jodit nė organizėm sjell njė sėrė pasojash serioze pėr shėndetin ndėr tė cilat: Lindje tė parakohshme, zhvillim jonormal tė fėmijėve, deri nė probleme serioze me trurin.
Jodi ėshtė njė pėrbėrės ushqimor i rėndėsishėm pėr tė cilin njeriu ka nevojė ēdo ditė dhe gjatė gjithė jetės. Ky ėshtė njė element ushqimor mjaft i domosdoshėm, sepse nevojitet pėr zhvillimin dhe funksionimin normal tė organeve tė trupit tonė, sidomos tė gjėndrės sė tiroides, e cila me prodhimin e hormoneve tė rritjes bėn tė mundur rritjen, zhvillimin dhe funksionimin normal tė organeve tė tjera.
Njė nga ndėrlikimet qė sjell nė organizėm ėshtė ajo qė nė popull njihet si gusha, qė sėshtė gjė tjetėr veēse zmadhimi i gjėndrės tiroide. Gjėndra tiroide ėshtė njė gjėndėr e vogėl e cila ndodhet nė pjesėn e pėrparme tė qafės. Hormonet qė prodhon tiroidja ndikojnė nė funksionimin e organeve tė trupit tė njeriut. Por qė kjo gjėndėr tė punojė normalisht i nevojitet sasia e duhur e jodit. Kur mungon jodi, kjo gjėndėr pėrpiqet ta pėrballojė kėtė duke u zmadhuar pėr tė kapur sa mė tepėr jod. Kėshtu shfaqet gusha. Gusha ėshtė pasoja mė e dukshme e mungesės sė jodit nė trupin e njeriut. Por mungesa e jodit shkakton edhe dėmtime tė tjera shumė serioze si kretinizmi. Kretinizmi ėshtė forma mė serioze e dėmtimeve tė trurit prej mungesės sė jodit. Nė gjuhėn e pėrditshme kėta tė sėmurė njihen si persona me prapambetje mendore. Fėmija i sėmurė nga kretinizmi nuk mund tė ecė, nuk mund tė flasė dhe nuk mund tė mendojė normalisht.
Njė njeri ka nevojė tė marrė jod ēdo ditė dhe gjatė gjithė jetės. Kjo arrihet nėse ne marrim sė bashku me ushqimin e pėrditshėm 1 lugė kafeje (ose 5 gr) kripė tė jodizuar, qė ėshtė kripa e gjellės.
Prodhimet e detit si peshku, midhjet, karkalecat, janė burim shumė i mirė jodi. Edhe disa fruta e perime si patatja, hurma, speci, domatja i japin trupit tonė njė sasi jodi. Disa ushqime si fasulja, lakrat, gėshtenjat pengojnė thithjen e jodit nga trupi ynė duke ndihmuar nė shfaqjen e sėmundjeve prej mungesės sė jodit.
Kripa ėshtė ajo qė ne e pėrdorim ēdo ditė nė ushqimin tonė. Duke marrė kripėn e jodizuar ēdo ditė ne kemi marrė dhe jodin bashkė me tė. Por jodi ėshtė njė pėrbėrės ushqimor shumė i rėndėsishėm dhe nuk ėshtė ilaē.
Jodi duhet tė merret ēdo ditė pėr gjithė jetėn. Kjo ėshtė e vetmja mėnyrė pėr tė mbrojtur veten, fėmijėt dhe familjet tona nga sėmundjet e shkaktuara nga mungesa e jodit.
Kripa e jodizuar pėrdoret njėlloj dhe nė tė njėjtėn sasi si kripa e zakonshme nė tė gjitha ushqimet qė ne hamė. Ajo ka tė njėjtėn pamje, erė dhe shije si kripa e zakonshme.
Njė studim i Institutit tė Shėndetit Publik ka treguar se mė tepėr se gjysma e popullsisė shqiptare ka
mungesė jodi. Ērregullimet nga mungesa e jodit janė problem pėr gjithė vendin tonė. Sasia e jodit qė marrim kur shkojmė nė det ėshtė shumė e vogėl dhe nuk mjafton pėr tė plotėsuar sasinė e jodit pėr tė cilėn trupi ynė ka nevojė. Studimet kanė treguar se mėnyra mė e mirė pėr tė marrė jodin ėshtė nėpėrmjet ushqimit.
Mungesa e jodit tek gratė shtatzėna shkakton:
Dėshtime, lindje tė parakohshme, fėmijė qė lindin tė vdekur, fėmijė qė lindin me peshė tė ulėt dhe me pak shanse pėr tė jetuar, fėmijė qė lindin me deformime.
Tek fėmija shkakton:
Vonesė nė zhvillimin e trurit: fėmijė me tė meta mendore, vonesė nė zhvillimin e trupit, fėmijė shtatshkurtėr-xhuxh, defekte nė tė folur e tė dėgjuar, paraliza.
Tek fėmijėt e shkollės:
Ulje tė pėrqendrimit, vėshtirėsi pėr tė mėsuar, ngathtėsi, dobėsi fizike.
Tek tė rriturit shkakton:
Dobėsi, lodhje tė shpejtė, ulje e aftėsisė pėr tė punuar, ulje tė aftėsisė pėr tu kujdesur pėr familjen dhe pėr veten, ulje tė inteligjencės, gushė.
Problemi
Afėrsisht 30% e popullsisė sė botės ėshtė nė rrezik pėr tė pasur dėmtime nga mungesa e jodit. Rreth 655 milionė njerėz janė me gushė, 26 milionė kanė dėmtime tė trurit dhe 5.7 milionė e tyre janė me tė meta mendore.
Shqipėria ėshtė njė vend i varfėr me jod dhe ky ėshtė njė problem jo vetėm pėr disa zona, por pėr tė gjithė vendin. Ka ekzistuar mendimi se dėmtimet nga mungesa e jodit shkaktohen vetėm nė disa zona malore. Ky mendim ėshtė i gabuar. Njė studim i Institutit tė Shėndetit Publik, ka treguar se gati gjysma e popullsisė shqiptare ka mungesė jodi nė organizėm.