Pankreasi, shkaktarėt e dėmtimit tė tij


Pankreasi ėshtė njė gjėndėr nė bark qė lėshon njė lėng tretės (lėngun pankreasor) nė zorrėn dymbėdhjetėgishtore (duodenum) pėrmes Ductus pancreaticus. Pankreasi prodhon disa hormone tė rėndėsishme: insulinėn, glukagonin, somatostatinėn, sekretinėn, pankreocyminėn etj. Pankreasi ėshtė njė organ nė formė pyke me gjatėsi rreth 14-20 cm, gjerėsi 4 cm (shpesh 1,5 - 2cm) dhe 6 -80 gramė i rėndė (tek gratė peshon pak mė lehtė) dhe ka ngjyrė tė kuqėrremtė, ose tė pėrhirtė kur ėshtė nė fazėn e veprimtarisė sė dendur prodhuese. Gjendet nė hapėsirėn e stomakut.
Sėmundjet
Pėr shkak tė vendosjes sė thellė, pankreasi nuk ėshtė lehtė i kapshėm nga vėzhgimet mjekėsore dhe sėmundjet e tij janė nė pėrgjithėsi tė rėnda dhe tė vėshtira. Sėmundja e pankreasit ėshtė mosfunksionimi jo i rregullt i kėtij organi. Kur ky organ vazhdon tė mos kryejė mirė punėn e tij pėr njė kohė tė gjatė, atėherė sėmundja kthehet nė kronike. Lėnia pas dore e kurave parandaluese dhe e mjekimit tė rekomanduar nga mjekėt pėrkatės mund tė ēojė nė shfaqjen e sėmundjeve tė tjera edhe mė tė rėnda siē janė sėmundja e sheqerit ose e tumoreve tė ndryshme, tė cilat shfaqen si pasojė e mosprodhimit tė insulinės nga ky organ.
Insulina
Insulina ėshtė njė hormon qė prodhohet nga gjėndra e pankreasit. Ajo luan rol kyē nė pėrpunimin e sheqerit nga organizmi ynė, duke bėrė tė mundur futjen e tij nė qelizat indore. Nė tė njėjtėn kohė, insulina njihet prej tė gjithėve si preparat medikamentoz, qė pėrdoret pėr mjekimin e sėmundjes sė diabetit tė sheqerit. Nė kėto raste duhet treguar kujdes i veēantė, pasi kjo neglizhencė nga ana e tė sėmurit mund tė shkaktojė dėme tė mėdha deri nė infektim tė gjakut. Me pėrparimin e sėmundjes mund tė bėhet e domosdoshme kryerja e njė ndėrhyrjeje kirurgjikale. Sipas studimeve tė kryera kohėt e fundit, njė nė tre tė sėmurė tė prekur nga sėmundja e pankreasit janė tė detyruar t i nėnshtrohen operacionit.
Simptomat
Shenjat mė tė shpeshta tė sėmundjes sė pankreasit janė dhimbje nė pjesėn e sipėrme tė barkut, kėputje tė trupit tė shoqėruar dhe me zverdhje. Tė sėmurėt ndjenjė njė gjendje tė fikėti. Shpesh kjo ēon edhe nė shfaqjen e sėmundjes sė sheqerit. Pankreasi preket nga mikrobet abscese. Infektohet nga mikrobe nėpėrmjet gjakut, ose mikrobe qė gjenden nė duoden. Infektimi favorizohet kur merret alkool dhe ushqime tė bollshme, si dhe nga gurėt e formuar rishtazi nė tėmth.
Mėnyrat e trajtimit
Tė sėmurėt, qė vuajnė nga dhimbjet e pankreasit janė tė konsiderueshėm. Mosfunksionimi i kėtij organi sjell shqetėsime tė shumta siē janė dhimbjet e forta tė barkut, qė shpesh bėhen tė padurueshme. Megjithatė pėr qetėsimin kėtyre dhimbjeve dhe pėr funksionimin sa mė mirė tė kėtij organi mjekėt popullorė kanė zbuluar bimėt, qė pėrdoren nė formėn e ēajrave.
Dafina
Dafina ėshtė njė ndėr bimėt e shumta, qė pėrdoret pėr tė lehtėsuar dhimbjet e shkaktuara nga pankreasi. Pjesėt qė pėrdoren janė gjethet, tė cilat pasi grimcohen mund tė pėrzihen me lėvoret e portokallit edhe kėto tė grimcuara. Sė bashku hidhen nė njė enė ku mė parė ėshtė shtuar njė gotė me ujė tė valuar. Kjo masė lihet pėr 10 minuta dhe mė pas kullohet dhe ėmbėlsohet sipas dėshirės. Nga kjo pėrzierje pihen 2 deri 3 gota nė ditė. Ky ēaj pėrmirėson edhe tretjen sa mė mirė tė ushqimit nė pankreas.
Kinfusha
Njė tjetėr mėnyrė pėr funksionimin sa mė tė mirė tė pankreasit ėshtė edhe bima e kinfushės. Nga kjo bimė merret njė lugė e grimcuar dhe shtohet 1 gotė ujė. Lihet pėr 5 minuta nė zierje. Kjo masė pihet nė dy vakte por gjithmonė 2 orė pėrpara buke. Njė kujdes i veēantė duhet treguar te fėmijėt,tė cilėve, nuk duhet t u jepet nė doza tė mėdha si te tė rriturit. Kjo kurė shėrben pėr shtimin e lėngut tė stomakut dhe pėrmirėson tretjen e ushqimit. Gjithashtu, pakėson dhe sekrecionet e tėmthit nė pankreas.
Sanza
Edhe ēaji i sanzės ėshtė njė mėnyrė mjaft e mirė pėr shėrimin e sėmundjes sė pankreasit. Sanza e grimcuar hidhet nė njė litėr ujė dhe zihet pėr 20 minuta. Nga ky ēaj pihet 3 filxhanė nė ditė para buke. Ēaji shėrben pėr gjallėrimin e organizmit nė lėngun e stomakut dhe tė pankreasit. Pirja e kėtij ēaji nuk rekomandohet te nėnat me fėmijė nė gji, pasi hidhėron qumėshtin duke dėmtuar kėshtu shėndetin e fėmijės.
Ēikorja
Edhe bima e ēikores pėrdoret pėr kėtė sėmundje. Gjethet ose rrėnjėt e grimcuara tė kėsaj bime zihen nė njė enė me ujė. Ēaji i pėrftuar kullohet dhe pihet 2 deri nė 3 doza tė tilla nė ditė. Ky mjekim e gjallėron organizmin, pėrmirėson tretjen dhe urinimin si dhe zbrazjen e fshikėzės sė tėmthit tė pankreasit dhe jashtėshqitjen pa acaruar aparatin tretės.

Sėmundjet mė tė shpeshta tė pankreasit
Ndezje (pankreasit i thjeshtė, nekrotik ose hemorragjik)
Tumoret
Cistet
Diabeti
“Gurėt”

Pėrgatiti: Jonida Tashi

Tė rejat nga shkenca
Pasuria vret!
Shkencėtarėt suedezė kanė pohuar se mėnyra e jetesės e cila ėshtė pasojė e pasurisė, te shumica e njerėzve, nė tė ardhmen do tė jetė njėri nga shkaktarėt kryesorė tė vdekjes. Deri nė vitin 2050, parashikohet se 1/3 e vdekjeve do tė jenė pasoje e aksidenteve tė komunikacionit, kancerit dhe sėmundjeve kardiovaskulare. Cigaret do tė mbeten edhe mė tutje si shkaktarė mė tė famshėm tė vdekjes, mirėpo vdekja nga duhani do tė mund tė parandalohet. Diabeti dhe astma janė po ashtu nė rritje nė mbarė botėn, thonė drejtuesit e OBSH, duke shtuar se edhe nė vendet e varfra personat vuajnė nga mbipesha. Nė njė raport, OBSH ka zbuluar se nė vitin 2004, nga kanceri kanė vdekur 7.4 milionė njerėz, ndėrsa ky numėr deri nė vitin 2030, do tė dyfishohet. Nė tė njėjtėn kohė do tė rritet edhe numri i vdekjeve nga sėmundjet kardiovaskulare, nga 17.1 milionė (nė vitin 2004), deri nė 23.4 milionė (nė vitin 2030). Vdekjet e shkaktuara nga malaria do tė zvogėlohen pėr shkak tė zhvillimit tė shpejtė. Nga duhani do tė vdesin 1/3 ose 1/2 duhanpirėsve. Ėshtė befasuese, se nė bazė tė kėtyre parashikimeve, mbi 80 pėr qind e tė vdekurve nga “sėmundjet moderne”, deri nė vitin 2030, do tė jenė nė vendet nė zhvillim.