Periudha e shtatzėnisė, njė moment i veėantė nė jetėn e ėdo gruaje, karakterizohet nga njė sėrė ngjarjesh tė cilat, qė nga momenti i ngjizjes, nisin tė ndryshojnė mėnyrėn e jetesės sė nėnave tė ardhshme. Jo tė gjitha gratė reagojnė nė tė njėjtėn mėnyrė dhe diferencat varen nga aspekte tė ndryshme si: personaliteti i gruas, mėnyra se si e pėrjeton idenė e tė qenit nėnė, nga lloji i raportit dhe mbėshtetja morale qė merr nga shoku me tė cilin jeton etj.
Sidomos kur je nė pritje tė fėmijės sė parė, pyetjet janė tė shumta, ndaj disa shkencėtarė anglezė janė munduar tė japin pėrgjigjet e pyetjeve mė tė shpeshta, pa harruar se kėshillat nga specialistėt dhe leximi i sa mė shumė informacioneve nuk janė kurrė tė tepėrta. Ja disa nga pyetjet mė tė shpeshta qė gratė bėjnė gjatė shtatzėnisėė ėfarė ilaėesh duhen evituar gjatė shtatzėnisėė Nė njė shtatzėni fiziologjike, domethėnė pa komplikacione, mund tė jetė i nevojshėm pėrdorimi i ilaėeve nė rast temperature tė lartė apo gripi, pra nė sėmundje qė mund tė tė prekin shpesh edhe kur nuk je shtatzėnė.

Nė kėto situata ka ilaėe qė mund tė pėrdoren me qetėsi gjatė gjithė periudhės sė shtatzėnisė, ilaėe qė duhen evituar tre mujorin e parė dhe tė tjera qė nuk duhen pėrdorur nė muajt e fundit tė shtatzėnisė. ėshtė rreptėsisht e ndaluar tė pish qoftė edhe njė paracetamol pa kėshillėn e mjekut qė ndjek shtatzėninė tuaj. ėshtė e vėrtetė se acidi folik duhet marrė para ngjizjesė Pėr sa u pėrket dozave tė acidit folik, mjaftojnė 4 miligramė nė ditė tė paktėn njė muaj para ngjizjes, sepse nė kėtė rast zvogėlohen me 50 deri nė 70 pėr qind disa lloj deformimesh te fetusi. A mundemi tė praktikojmė ėdo lloj sporti gjatė kėtyre 9 muajveė Nė shtatzėnitė fiziologjike, ku nuk ekziston fare rreziku i ndonjė lindjeje tė parakohshme, mund tė praktikohen pa frikė sporte tė tilla si noti dhe duhen evituar sporte tė lodhshme si ecja apo shėtitjet me kalė. Gjatė periudhės sė shtatzėnisė, a mund tė udhėtosh e qetėė Nėse shtatzėnia ėshtė e qetė, pa rrezik aborti apo lindje tė parakohshme, pacienti mund tė bėjė ėdo lloj udhėtimi me ėfarėdo lloj mjeti.

Nė rastin e udhėtimit me avion, nga java e 32-tė e mė vonė duhet tė tregohemi tė kujdesshėm. Mirė ėshtė qė nė kėtė kohė tė evitohen udhėtimet. ė A mund tė evitohen gjatė shtatzėnisė tė vjellat dhe shqetėsimet me gjuminė Pėr sa u pėrket tė vjellave, janė njė shenjė specifike e tre muajve tė parė tė shtatzėnisė, tė pashmangshme, edhe pse mund tė pėrpiqesh tė kufizosh gjėrat qė tė sjellin shqetėsime, parfumet, kremrat, buzėkuqet. Megjithatė, pothuajse tė gjitha erėrat rrisin ndjenjėn e tė vjellit gjatė shtatzėnisė. Pėr sa u pėrket shqetėsimeve me gjumin, pėr fat tė keq nuk ka asnjė terapi tė pėrshtatshme. A ka ushqime qė duhen evituar gjatė shtatzėnisėėė Tė gjitha ushqimet e pabėra duhen evituar gjatė periudhės sė shtatzėnisė. Mishi, peshku, vezėt mund tė konsumohen qetėsisht nėse janė tė pjekur mirė, ndėrsa frutat dhe perimet tė lara mirė. Nuk ka ndonjė ushqim tė veėantė qė duhet evituar gjatė shtatzėnisė. Por, ėfarė hanė zakonisht gratė gjatė nėntė muajve tė shtatzėnisėė Kėtė pyetje kanė bėrė Kate Northstone dhe bashkėpunėtorėt e saj tė Universitetit tė Bristolit nė Angli, dhe pėr ta kuptuar kanė vėzhguar nė mėnyrė tė detajuar mė shumė se 12 mijė gra shtatzėna dhe zakonet e tyre tė ushqyerjes. Rezultatet e publikuara nė ėEuropean Journal of Clinical Nutritionė tregojnė disa rregulla pėr njė dietė tė shėndetshme qė i bėn mirė si nėnės, ashtu edhe fėmijės.

Qėllimi i parė i studiuesve anglezė ka qenė ai pėr tė individualizuar profile tė veėanta ushqyerjeje dhe pėr tė verifikuar nėse tendenca pėr tė ngrėnė ose jo nė mėnyrė tė shėndetshme influencohet nga disa faktorė specifikė. Dhe pėrgjigjja ėshtė pa dyshim po: anglezėt kanė pikturuar portretin e 5 tipave grash gjatė shtatzėnisė dhe dietave ushqimore qė preferojnė. Ata kuptuan se elementė si niveli i studimit apo gjendja sociale ndikojnė shumė nė atė qė gratė hanė gjatė nėntė muajve. Pėr shembull, tipi i parė ėshtė ėndėrgjegjėsimi shėndetėsorė, me njė ushqim qė bazohet te frutat, perimet, drithėrat, vezėt, peshku dhe mishi i bardhė. Kush ushqehet nė kėtė mėnyrė, zakonisht ėshtė njė grua jo shumė e re, e arsimuar, qė nuk pi duhan, nuk ėshtė nė mbipeshė dhe vazhdon tė shkojė nė punė deri nė fund tė shtatzėnisė sė saj. Pastaj vijnė ato tradicionalet, qė pėrfshijnė nė dietėn e tyre gjithė llojet e frutave dhe perimeve, por nuk heqin dorė nga mishi i kuq apo mishi i pulės. Kėtu bėjnė pjesė gratė e reja nė moshė, qė kanė mė shumė se njė fėmijė, ose qė e kalojnė pjesėn mė tė madhe tė shtatzėnisė nė dimėr. Pastaj vjen dieta ėe pėrpunuarė, ku pėrfshihen gratė qė pėlqejnė ushqimet komplekse, tė pasura me yndyrė (zakonisht tė reja me probleme ekonomike dhe njė nivel tė ulėt studimesh). Mė pas vjen dieta ėe gatshmeė, pėr tė gjitha ato gra qė zgjedhin ushqime tė ėmbla dhe snack (zakonisht bėhet fjalė pėr gra nė ankth, qė preferojnė tė ndihen plot energji).

Nė fund ėshtė gruaja vegjetariane, pėr tė cilėn ėuditėrisht nuk janė pėrcaktuar tipare specifike. Dieta e shėndetshme ėStudime tė shumta kanė treguar se cilėsia e ushqimit gjatė shtatzėnisė ka shumė rėndėsi. Njė dietė e larmishme dhe e ekuilibruar, sė bashku me njė konsum tė moderuar tė alkoolit dhe njė shtim tė pranueshėm nė peshė, ka efekt pozitiv si mbi nėnėn, ashtu edhe mbi fėmijėn. Megjithatė, duhet thėnė se rritja optimale e fetusit dhe shėndeti i tij gjatė lindjes dhe thuajse gjatė gjithė jetės varet shumė nga ushqyerja e nėnės para ngjizjesė, shpjegojnė mjekėt anglezė. Por cila ėshtė mėnyra e drejtė e ushqyerjes gjatė shtatzėnisėė Po tė dėgjosh kėshillat e mjekėve, mėnyra mė e mirė ėshtė ajo e para. ėėshtė rreptėsisht e ndaluar tėu nėnshtrohesh dietave pėr tė rėnė nė peshė gjatė kėtyre muajve, pastaj vlejnė edhe disa rregulla tė pėrgjithshme. Duhen konsumuar patjetėr perime dhe 3-4 lloje frutash sipas sezonit. Patjetėr tre porcione qumėsht tė freskėt e kos, ndėrsa gjatė javės 2 herė peshk, 2-3 herė djathė tė freskėt, 1-2 herė vezė, tė paktėn njė herė bishtajat dhe mish tė bardhė dhe tė kuq. Ujė, dy litra nė ditė, gatimi me avull dhe vaj ulliriė, kėshillon specialisti. A ka diėka qė duhet evituarė ėMishrat dhe peshqit e pabėrė, kikirikėt dhe derivatet e tij, sidomos nėse ke nė familje ndonjė njeri qė vuan nga alergjitėė, pėrgjigjet specialisti. ėėshtė mirė tė kufizohen nė maksimum edhe sallamet, pijet e gazuara dhe me shumė sheqer, gjalpi dhe pana, dhe jo mė shumė se 2 ose 3 gota me kafe nė ditėė. Nėse ka diėka qė ėshtė e vėshtirė tėi rezistosh gjatė nėntė muajve (dhe kėtė e dinė shumė mirė gratė qė zgjedhin dietėn ėe gatshmeė, sipas parametrave tė studimit anglez) janė ėmbėlsirat. Tėi pėrmbahemi dėshirės, apo joė ėDo ishte mirė tė mos konsumonin ėmbėlsira mė shumė se dy ose tri herė nė javė, sidomos gjatė vakteve, duke zvogėluar nė tė njėjtėn kohė burimet e tjera tė karbohidrateve, si bukėn dhe makaronat.

Dhe nėse ėshtė e mundur, tė zgjedhin biskota tė thata pa yndyra dhe sheqernaė. Kėshilla tė veėanta Gratė shtatzėna duhet tėi bėjnė llogaritė me tė vjellat nė fillim tė shtatzėnisė dhe mė pas me refluksin-gastroesofag, kur barku ėshtė i madh. Mund tė bėhet diėka pėr tė larguar shqetėsimet. ėPėr tė vjellat ėshtė mirė tė konsumosh ushqim shpesh dhe nga pak, tė mos pish lėngje gjatė ngrėnies dhe tė preferosh ushqime me bazė karbohidratesh. ėshtė mirė tė kufizohet kafeja, speci djegės, tė skuqurat me shumė vaj dhe tė mos shtrihesh asnjėherė para se tė kenė kaluar dy orė nga ngrėniaė. Jo shumė ekografi Njė rekomandim pėr tė gjitha gratė shtatzėna vjen nga njė studim i publikuar nė revistėn e akademisė amerikane tė shkencės, PNAS. Ekografitė e shumta dhe pa rekomandimin e mjekut gjatė muajve tė shtatzėnisė mund tė dėmtojnė rėndė fetusin. Megjithatė, tė gjithė duhet ta pranojmė se sot pėr tė kontrolluar shėndetin e fetusit gjatė muajve tė shtatzėnisė, ekografia ngelet pa dyshim njė nga mjetet mė tė mira dhe mė tė sofistikuara, por vetėm nėse ajo pėrdoret nė mėnyrė jo tė tepruar. Te minjtė, nė tė cilėt u zhvillua eksperimenti, grupi i shkencėtarėve amerikanė vrojtoi se ekspozimi i tejzgjatur ndaj ultratingujve mund tė arrijė deri aty sa tė dėmtojė njė nga mekanizmat thelbėsorė tė sistemit nervor. Pikėrisht kėta ultratinguj duket se janė shkaku i bllokimit tė qelizave nervore tė sapoformuara, duke i bėrė ato qė tė mos jenė nė gjendje pėr tė zėnė pozicionin pėrfundimtar pėr tėu zhvilluar. Eksperimenti, qė u zhvillua nė njė studio neurobiologėsh tė Universitetit tė Yales, ėshtė munduar tė shpjegojė rritjen e patologjive psikiatrike infantile. ėKa njė numėr tė madh ėrregullimesh neuropsikiatrike njerėzore qė duket se janė rezultat i gabimit tė pozicionimit tė qelizave me pasoja tė anomalisė sė migracionit neuronalė, tregojnė shkencėtarėt.

Disa sėmundje neuropsikiatrike tė fėmijėrisė, si sėmundjet mendore ose disa forma tė fobisė dhe ankthit, shkaktohen pikėrisht nga mungesa e migracionit tė qelizave pėr tė gjetur pozicionin pėrfundimtar. Studimi amerikan ėshtė zhvilluar mbi 355 minj, qė pasi ekspozoheshin ndaj ultratingujve nė sesione gjithmonė e mė tė shpeshta me gjatėsi deri nė 30 minuta, nė dy ose tre ditė pas lindjes kanė treguar nė brendėsi tė sistemit tė tyre nervor ėnjė numėr tė vogėl, por domethėnėsė tė disa neuroneve qė nuk arrinin tė zinin pozicionin e tyre pėrfundimtar. Minjtė u bombarduan nė mėnyrė masive nga ultratinguj pikėrisht nė fazėn nė tė cilėn ndodh zhvendosja e qelizave nervore drejt pozicioneve pėrfundimtare dhe nėse te minjtė kjo ndodh pėr dy-tre ditė, te njerėzit ky proces zgjat pothuajse gjashtė muaj. Por pavarėsisht diferencave tė mėdha qė vėrehen mes sistemit nervor tė njeriut dhe atyre tė kafshėve, studiuesit kanė arritur nė njė pėrfundim shumė tė rėndėsishėm: ėUltratingujt mund tė kenė nė zhvillimin e fetusit tė njeriut njė impakt tė ngjashėm ose mė tė madh se te minjtė, ėka do tė thotė se ato mund tė jenė shkaktarėt kryesorė pėr dėmtimin e fetusitė. Arsye qė, e thėnė nga neuroshkencėtarėt, janė tė lidhura mė shumė me dimensionet e neuroneve njerėzore se sa me kompleksitetin e rrugės tė bėrė nga neuronet gjatė migrimit. Tė dy kėta faktorė do tėi bėnin neuronet mė tė ekspozuara ndaj rrezikut tė devijimit. ėRezultati nuk duhet tė interpretohet si njė alarm ndaj ekografisė, sepse ajo ėshtė e domosdoshme gjatė muajve tė shtatzėnisė, pėr tė parė ecurinė e saj. Sot nuk ekzistojnė mėnyra tė tjera, ndaj ekografia ngelet mjeti kryesor pėr tė parė zhvillimin e njė fetusiė, shpjegon neurofiziologu Pierxhorxho Strata, i Universitetit tė Torinos. ėNė fakt bėhet fjalė pėr njė princip qė duhet respektuar, duke ditur qė kjo ėshtė njė teknikė e nevojshme, por me tė cilėn nuk duhet tė abuzosh. Duhet bėrė vetėm atėherė kur ėshtė e nevojshme dhe patjetėr me rekomandimin e mjekėve. Madje ėshtė nė modė qė nė muaj e parė tė shtatzėnisė tė bėhen shumė eko, pėr tė parė se si zhvillohet fėmija.

Kjo ėshtė njė mėnyrė tėrėsisht e gabuar. Gjatė 9 muajve mendoj se dy-tre eko do tė ishin tė mjaftueshmeė, shpjegon mjekja amerikane, Jeny Koerth. Megjithatė, studimi vazhdon pėr tėu thelluar akoma mė tej dhe pėr tė arritur tė provojė pėrgjegjėsinė e kėtyre ultratingujve nė kėto lloj patologjish infantile. ėėshtė e rėndėsishme tė ekzaminosh efektet e mundshme mbi zhvillimin e trurit te tė lindurit e kafshėve, nė tė cilėt gjatėsia e zhvillimit embrional, pėrmasat dhe kompleksiteti i migracionit tė qelizave janė shumė tė ngjashme me ato njerėzoreė, pėrfundojnė shkencėtarėt. ė ė ė Somario ė Ilaėet Nė njė shtatzėni fiziologjike, domethėnė pa komplikacione, mund tė jetė i nevojshėm pėrdorimi i ilaėeve nė rast temperature tė lartė apo gripi, pra nė sėmundje qė mund tė tė prekin shpesh edhe kur nuk je shtatzėnė. Nė kėto situata ka ilaėe qė mund tė pėrdoren me qetėsi gjatė gjithė periudhės sė shtatzėnisė, ilaėe qė duhen evituar tre mujorin e parė dhe tė tjera qė nuk duhen pėrdorur nė muajt e fundit tė shtatzėnisėė Tipat Shkencėtarėt anglezėt kanė pikturuar portretin e 5 tipave grash gjatė shtatzėnisė dhe dietave ushqimore qė preferojnė. Ata kuptuan se elementė si niveli i studimit apo gjendja sociale ndikojnė shumė nė atė qė gratė hanė gjatė nėntė muajveė Eko-t Ekografitė e shumta dhe pa rekomandimin e mjekut gjatė muajve tė shtatzėnisė mund tė dėmtojnė rėndė fetusin.

Megjithatė, tė gjithė duhet ta pranojmė se sot pėr tė kontrolluar shėndetin e fetusit gjatė muajve tė shtatzėnisė, ekografia ngelet pa dyshim njė nga mjetet mė tė mira dhe mė tė sofistikuara, por vetėm nėse ajo pėrdoret nė mėnyrė jo tė tepruarė Kufizimet Pėr tė vjellat ėshtė mirė tė konsumosh ushqim shpesh dhe nga pak, tė mos pish lėngje gjatė ngrėnies dhe tė preferosh ushqime me bazė karbohidratesh. ėshtė mirė tė kufizohet kafeja, speci djegės, tė skuqurat me shumė vaj dhe tė mos shtrihesh asnjėherė para se tė kenė kaluar dy orė nga ngrėniaė Ushqimet ėshtė rreptėsisht e ndaluar tėu nėnshtrohesh dietave pėr tė rėnė nė peshė gjatė kėtyre muajve, pastaj vlejnė edhe disa rregulla tė pėrgjithshme. Duhen konsumuar patjetėr perime dhe 3-4 lloje frutash sipas sezonit. Patjetėr tre porcione qumėsht tė freskėt e kos, ndėrsa gjatė javės 2 herė peshk, 2-3 herė djathė tė freskėt, 1-2 herė vezė, tė paktėn njė herė bishtajat dhe mish tė bardhė dhe tė kuq