Artikull nga gazeta Shekulli, po e lexoja dhe me terhoqi jasht mase. Uroj ta lexoni dhe tiu pelqej.
A e dini se nė sa gjendje transformohet lėnda?
Ekzistojnė plotė 7 gjendje tė lėndės nė univers.
Ēdo kush mund tė pėrfytyroj 3 gjendjet e zakonshme tė lėndės me tė cilat ne jemi familjarizuar mė tepėr. Ato janė e ngurtė, e lėngėt dhe gaz. Tė gjitha gjendjet ndryshojnė ndėrmejt tyre mbi bazėn karakteristikave si integriteti i formės dhe intensiteti i lėkundjeve tė molekulave.
Ekzistojne edhe 4 gjendeje tė tjera tė lėndės.
Gjendja e 4-tė e lėndės gjendet pėrmbi gazin dhe quhet plazma. Plazma ėshtė gaz i jonizuar. Ėshtė gaz i super nxehur deri nė atė pikė sa elektronet thyejnė lidhjet me atomet e tyre dhe bashkohen me atome tė tjera. Molekualat e gazit janė nė gjendje tė paqėndrueshme dhe si tė tilla sillen nė mėnyrė rastėsore dhe tė pa parashikueshme. Yjet janė tė pėrbėrė nga gjendja e plazmės. Flaka e zjarrit ėshtė plazma. Kjo ėshtė gjendja qė ekziston dhe ndeshet mė tepėr nė tė gjithė universin nė krahasim me gjendjet e mėparshme. A nuk ju duket se plazma ėshtė njė gjendje e plotėfuqishme, e rrezikshme dhe tepėr tėrheqėse nė tė njėtėn kohė?
Gjendja e 5-tė e lėndės gjendet pėrmbi plazmėn dhe quhet rreze. Diferenca midis rrezes dhe 4 gjendjeve tė tjera ėshtė se grimcat nė trupin e ngurtė, tė lėngėt dhe tė gaztė lėvizin nė mėnyrė kaotike dhe aksidentale nė tė gjitha drejtimet ndėrsa grimcat nė gjendjen e rrezes lėvizin nė mėnyrė harmonike dhe koherente.
Rrezja ėshtė harmonike dhe koherente ndėrsa plazma ėshtė plotėsisht kaotike dhe e paqėndrueshme. Ndryshimi thelbėsor midis gjendes sė 4-tė dhe gjendjes sė 5-tė ėshtė idea se duhet njė energji shumė e madhe pėr tė shėndruar kaosin dhe paqėndrueshmėrinė nė harmoni dhe koherencė dhe pėr analogji duhet njė energji mjaftė e madhe pėr tė shėndruar konfuzionin nė qartėsi. Sa ēudi qė duhet shpenzuar po kaq energji pėr tė shėndruar luftėn nė paqe.
Rrezja ndryshon me 4 gjendjet e tjera edhe pėr faktin se ėshtė njė gjendje jo-termike, ndėrsa 4 tė tjerat janė gjendje termike. Sa mė shumė pėrplasje midis grimcave tė kemi aq mė e madhe ėshtė sasia e nxestėsisė qė gjenerohet. Duke qenė se grimcat nė gjendjen e rrezes lėvizin nė tė njejtin drejtim dhe nė mėnyrė koherente ato nuk pėrplasen me njėra-tjetrėn dhe si rezultat nuk krijohet nxehtėsi.
Fėrkimi ėshtė shkaku i krijimit tė nxehtėsisė. Fėrkimi ndodh si rezultat i pėrplasjeve tė grimcave me njėra-tjetrėn duke rritur kėshtu lėkundjet e tyre tė brendshme ose energjinė e tyre kinetike. Rrezet nuk vetkrijojnė nxehtėsi por nė rast se grimcat e tyre nė lėvizje hasin njė lėndė tjetėr atėhere ato pėrplasen me grimcat e kėsaj lėndė tjetėr dhe nė kėtė mėnyrė krijohet nxehtėsia. Ju e ndieni nxehtėsinė kur fotonet e rrezeve tė diellit pėrplasen nė molekulat e lėkurės suaj apo jo? Kuptohet se, sa mė i madhė tė jetė intensiteti i rrezes ose sa me i madhė tė jetė pėrqėndrimi i grimcave nė lėvizje aq mė tė shpeshta janė edhe pėrplasjet me njė lėndė tjetėr, aq mė i madh ėshtė fėrkimi i krijuar dhe si rezultat nxehtėsia do tė jetė mė e madhe. Pa dyshim qė do tė digjeni nė rast se i afroheni shumė Diellit.
Nxehtėsia ėshtė ndryshim i lėkundjeve e gjeneruar nga fėrkimi nga njėra gjendje e lėndės nė tjetrėn ose nė tė njėjtėn gjendje. Tingulli ėshtė vibrimi i transmetuar pėrgjatė gjendjes sė lėndės.
...