Sistemi operativ apo OS ėshtė njė program pėrmes tė cilit jo vetem pajisjeve kompjuterike qė hyjnė nė funksion por edhe tė gjitha paisjet tjera prej atyre mė tė thjeshtat e deri tek ato me te komplikuara si:
● Telefonat Mobil
● Kompjuteret (PC & Laptop)
● Terminale tė ndryshme
● GPS (Global Position System) etj etj
Nė bote kemi edhe tjera sisteme operative si:
● Produktet e Microsoftit
● Linux
● Unix
● Nowell etj..
Ne do ndalemi te produktet mė tė popullarizuara nė botė tė cilat janė tė familjes Microsoft. Kjo kompani eshte zhvilluesi mė i madh i sistemeve operative. Si sisteme operative tė kesaj familje mund ti cekim:
● DOS (Disk Operation System)
● Windows 3.0
● Windows 3.11
● Windows 95
● Windows 98 & 98 SE (Second Edition)
● Windows Millennium
● Windows 2000 Professional
● Windows XP (exPerience)
● Windows Vista
● Windows 7
● Windows Coult (mendohet nė tė ardhmen)
Tani pėr tani ne jemu duke shfrytezuar Windows XP ku edhe ėshtė kėrkesė e shfrytezuesve nė mbarė botėn qė ta perdorin kėtė sistem operativ krahasuar kėtė sistem dhe Windows Vista, prandaj kjo kompani ka deklaruar zyrtarisht se do ta pėrkrahė kėtė sistem edhe pėr disa vjetė (duke e azhurnuar Update)
Sistemi operativ WINDOWS XP
Ky produkt i Microsoftit ėshtė paraqitur si
● Windows XP Professinal dedikuar shfrytezuesve tė avancuar si dhe kompanive profesionale
● Windows XP Home dedikuar shfrytezuesve per nevoja personale dhe atyre shtėpiake
Fundamenti i kėtyre 2 produkteve ėshtė identik, por windows XP Professional ėshtė plotesuar me njėe varg funksionesh me profesionale dedikuar shfrytėzuesve tė avancuar.
Ēdo sistem operativ i cili ndėrtohet, bazohet nė atėe paraprak por duke ia marrur ato tė mira dhe duke stimuluar me mė te mirat qė janė zhvilluar dhe qė zhvillohen nė atė sistem siē mund tė vėrejmė te ky sistem stabiliteti, siguria etj etj
Deri me tani sistemet operative kane shfrytėzuar formatin FAT dhe FAT32 pėrderisa Windows XP shfrytėzon formatin NTTFS i cili pėr nga siguria eshte mė i sigurtė.
Kėreksa optimale qė tė funksionoj ky sistem operativ Windows XP janė:
Komponenten Hardverike Kerkesat Minimale
HDD 2 GB i lirė
CPU Pentium III
RAM 128 MB
VGA 8 MB
Windows XP pėrpos qė instalohet si sistem i ri operativ nė kompjuter, mund tė instalohet edhe mbi sisteme tjera operative duke bėrė aktualizimin apo zavendesimin e tyre me Windows XP
Sistemet operative qė mbeshtesin kėtė aktualizem janė:
● Windows 98 & 98 SE (Second Edition)
● Windows Millenium
● Windows 2000 Professional
Kėtė aktualizem nuk e mbeshtesin Windows 95 e mė tė vjetėr.
Windows XP e mbėshtet edhe tė ashtequajturen Multiboot funksionin, pra kjo do tė thot se ne njė kompjuter mund te instalohen 2 dhe mė teper sisteme operative. Me rastin e startimit paraqitet boot menyra dhe shfrytezuesi percaktohet se ne cilin sistem operativ tė aktivizoj kompjuterin, pėrndryshe kompjuterin njėrin prej kėtyre 2 sistemeve operative e ka tė nėnkuptuar dhe me njė kohezgjatje prej 30 sekondave. Duhet theksuar se shfrytezimi paralel i sistemit operativ nė njė kompjuter ėshtė i pamundur pra nėse dėhirojmė ta perdorim tjetrin sistem atėherė duhet restartuar. Pėrparsitė e ketij sistemi operativ janė tė shumta, tė theksohet se nė vete ky sistem operativ permbanė shumė driver tė paisjeve tė ndryshme siē janė: USB, kamera tė ndryshme, skaner, printer etj qė kur tė kyēen nė kompjuter detektohen dhe mund tė shfrytezohen pėr punė tė metutjeshme por nėse blihet ndonje piasje dhe me atė paisje vine driverat ėshtė e deshirueshme tė instalohen po ata driver.
Ky sistem operativ ka edhe mundėsine qė tė punohet me nje kompjuter tjeter nė distancė sikur te ishte aty duke perdoruar opcionin Remote Desktop Connection.
Pjesėt Pėrbėrese tė Kompjuterit
Pavaresisht nga veēorite qė kanė modelet e prodhimeve tė ndryshme, nė tė gjitha kompjuteret dallohen kėto pjese:
● Njėsite Hyrese
● Njėsite Qendrore
● Njėsite Dalese
Njėsite Hyrese
Pėrmes njėsive hyrese bėhet vendosja e informatave nė kompjuter, dhėnia e komandave etj Si paisje hyrėse mund tė veēojmė:
● Tastiera
● Miu
● Skaneri
● Kamera
Njėsite Qėndrore
Ne kuader tė njėsive qėndrore bėjnė pjes:
● Pllaka amė
● HDD
● CD-ROM
● Burimi i energjisė (Power Supply)
Pllakėza amė ėshtė ajo paisje e cila i bene qė tė komunikojnė nė mes vete si RAM, CPU, VGA, SOUND CARD ku te keto paisje lidhen nė sllote nė pllakėzen amė.
Njėsite Dalese
Permes kėtyre njesive ne mund ti shohim rezultatet se ēka kemi punuar deri me tani p.sh nė ekran shohim atė se ēka jemi duke shkruar, projektuar etj pėrderisa printeri, plloteri etj e mundėsojnė daljen nė letėr atė se ēka kemi shkruar apo atė projekt tė cilin e kemi pėrgaditur.
Matja e Kujtesės
Njesia matėse themelore pėr kujtesėn ėshtė biti. Njė (1) biti ėshtė aftesia qė ka kujtesa pėr tė regjistuar njė karakter.
Njesia mėe madhe se biti dhe e cila perdoret ėshtė Bajti, pra 8 bita = 1 bajt. Pėr tė mos perdorur shifra me miliona tė Bajtave nė vlerėsimin e kujtesės peėrdorim shumefishat e njėsisė baze siē janė:
Kilobajti Megabajti etj
Megjitheatė bashkėsia e programeve ndahet nė 2 grupe kryesore si: Sisteme Operative dhe Programe Aplikative